نقش فرهنگ و هویت ملی در شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی از دیدگاه فعالان فضای سایبری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم ارتباطات گرایش روزنامه‌نگاری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشکده علوم انسانی؛

2 عضو هیأت علمی و دانشیار گروه ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی؛(مسئول نویسنده)

چکیده

در طراحی الگوی توسعه جمهوری اسلامی ایران، موارد اختلاف متعددی در میان نخبگان وجود دارد؛ یکی از این موارد اختلافی، مبانی طراحی الگوی توسعه نظام ارتباطات و فضای مجازی به شکل اعم و مواردی مانند طراحی مبانی شبکه‏های اجتماعی بومی، به‏صورت خاص است؛ این مقاله به شناخت و واکاوی همین اختلاف ذهنیت‌ها در این حوزه می‌پردازد؛ اینکه آیامی‏توان فضای مجازی، اینترنت، رسانه‏های اجتماعی و به‏طور خاص شبکه‏های اجتماعی را  براساس فرهنگ و هویت هر کشور، سیاستگذاری، مدیریت و برای توسعه برنامه‏ریزی کرد؟ و اگر ممکن است، اصول حاکم بر آن چه خواهد بود؟ و ... . این مقاله، تفاوت عمده‌ای با عموم کارهای پژوهشی موجود در کشور دارد؛ عموم پژوهش‌های صورت گرفته در کشور، در این حوزه، با اتخاذ رویکردی ماتریالیستی و احتساب فرهنگ به مثابه یک متغیر وابسته در برابر متغیرهای مستقلی مانند فناوری، به دنبال یافتن نوع و عمق تأثیرات فضای سایبر، رسانه‏ها و شبکه‏های اجتماعی بر فرهنگ و هویت ما هستند. در حالیکه در این مقاله، با استفاده از روش کیو، سعی براین بوده است تا ذهنیت‏های موجود در بین نخبگان، مدیران، سیاستگذاران، فعالان و دست‏اندرکاران حوزه فضای مجازی را نسبت به نقشی که می‏تواند فرهنگ و هویت، به مثابه یک متغیر مستقل بر ایجاد شبکه‏های اجتماعی بومی داشته باشد، را شناخت؛  در این تحقیق با تجزیه و تحلیل پرسشنامه‏هایی که در اختیار فعالان مؤثر فضای مجازی کشور قرار داده شد، به‏صورت روشن،  در پایان 5 نوع ذهنیت نسبت به این مسئله (نقش فرهنگ و هویت ملی در شکل‏گیری شبکه‏های اجتماعی) یافته شد که ابعاد هرکدام از آنها در این مقاله به‏صورت اختصار ولی گویا توضیح داده شده است؛ امری که پیش از این در پژوهش‏های مشابه سابقه نداشته است. و در پایان این مقاله نیز براساس درکی که از این ذهنیت‏ها و نسبت مابین آنها پیدا شده، توصیه‏هایی عملیاتی برای سیاستگذاران کشور در این حوزه مطرح گردیده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Culture and Identity in Forming of Social network in Society in Viewpoint of Iranian Cyber Space Activists

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hosein Saei 1
  • Seyyed Vahid Aghili 2
1 , PhD student Communication Science, Islamic Azad University
2 , Assistant Professor of Communication, Islamic Azad University
چکیده [English]

There are many disagreements among elites about development pattern modeling in Islamic republic of Iran. One of these disagreements is basis of development pattern modeling of communication system and cyberspace in general and disagreements such as modeling principles of domestic social networks in particular.    This research deals with the question that whether or not the cyberspace, internet, social media and social networks can be policymaking, manage and planning development on basis of culture and identity of each country. If so, what set of principles should govern the process. The mainstream materialistic approaches of Iranian researchers consider culture to be a dependent variable against independent variables such as technology. So look for type and depths of cyberspace, media and social networks effects on our culture and identity. Unlike that approach, we used Q method to investigate the mindset of experts, managers, policymakers and active users of the cyberspace regarding the role that culture and identity might play in the formation of domestic social networks. Analyzing the questionnaires returned by influential activists of the cyberspace, we found five primary mindsets regarding the aforementioned issue, dimensions of which are briefly elaborated. Finally, based on our understanding of the investigated mindsets and their interrelationships, a few operational suggestions are recommended to policymakers in this field.

کلیدواژه‌ها [English]

  • culture
  • Identity
  • Cyberspace
  • Social Networks
  • Development Models
اورول، جرج (1388). 1984، ترجمه: محمدعلی جدیری، تهران، نشر نیلوفر
خوشگویان­فرد، علیرضا (1386)؛ روش­شناسی کیو؛ مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران
رضایی، عبدالعلی (1383). تحلیل ماهیت فناوری؛ آسیب­شناسی علل بنیادی عقب­افتادگی علمی و فناوریکی جوامع اسلامی، پژوهشکده توسعه فناوری پژوهشگاه جهاد دانشگاهی، انتشارات مجنون
کاستلز، مانوئل (1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، 3 جلد، ترجمه: احد علیقلیان، افشین خاکباز، حسن چاوشیان، ویراستار ارشد: علی پایا، انتشارات طرح نو
گوهری مقدم، ابوذر (1390 الف). تأثیر رسانه‌های مجازی بر جنبش اشغال وال استریت، منتشرشده در فصلنامه علمی- ترویجی رسانه، شماره 84، بهار و تابستان 1390، وابسته به دفتر مطالعات و برنامه­ریزی رسانه‌ها
گوهری مقدم، ابوذر (1390 ب). رسانه‌های اجتماعی و انقلاب­های اخیر خاورمیانه؛ ارائه مدلی مفهومی، منتشرشده در فصلنامه علمی- ترویجی رسانه، شماره 85، پاییز و زمستان 1390، وابسته به دفتر مطالعات و برنامه­ریزی رسانه‌ها.
معتمد نژاد، کاظم (1386). وسایل ارتباط جمعی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
مولانا، حمید (1371). گذر از نوگرایی؛ ارتباطات و دگرگونی جامعه، ترجمه: یونس شکرخواه، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها
مولانا، حمید (1390). پیشرفت و تعالی؛ گذر از نوگرایی، دفتر مطالعات و برنامه­ریزی رسانه‌ها با همکاری بنیاد فرهنگی مولانا
مولانا، حمید (1391 الف). ارتباطات بین­الملل و میان­فرهنگی، مؤسسه انتشارات کتاب نشر با همکاری بنیاد فرهنگی مولانا
مولانا، حمید (1391 ب). ارتباطات جهانی در حال گذار، چاپ دوم، انتشارات سروش با همکاری بنیاد فرهنگی مولانا
نورمحمدی، مرتضی (1390). نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در انقلاب تونس، منتشرشده در فصلنامه علمی- ترویجی رسانه، شماره 85، پاییز و زمستان 1390، صص 106-93، وابسته به دفتر مطالعات و برنامه­ریزی رسانه‌ها
وحید، مجید؛ (1383). سیاستگذاری عمومی، نشر میزان
سایت خبری تابناک
 
Brown, S.R. (1986). Q Technique and Method: Principles and Procedure, In W.T. Berry and M.S.Lewis-Beck (Eds.), New Tools for Social Scientist (pp. 57-76). Beverly Hills, CA., Sage
Brown, S.R. (1997). The History and Principles: an Overview of Q Methodology, Carnegie Mellon University.
Hassanpour, Navid (2011). Media Disruption Exacerbates Revolutionary Unrest; Evidence from Mubarak s Natural Experiment, ASPA 2011, Annual Meeting Paper, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1903351
Van Dijk, Jan A.G.M. (1999) The one-dimensional network society of Manuel Castells, New Media and Society, 1 (1): 127-38.
VanExel, J.  and  De Graaf, G. (2005). Q Methodology: A Sneak Preview, Available on www.jobvanexcel.nl