صورت‌بندی مسئله احساسات در ایران معاصر نظریه‌ای دربارۀ پویایی الگوهای عاطفی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

این مقاله ارائه دیدگاهی درباره تغییر عواطف یا احساسات در ایران معاصر است. در بخش مقدمه مسئله را صورت بندی می کنم و دیدگاه کلی برای تحلیل احساسات در ایران معاصر را
این مقاله، ارائه دیدگاهی دربارۀ تغییر عواطف یا احساسات در ایران معاصر است. در بخش مقدمه، مسئله را صورت‌بندی می‌کنم و دیدگاه کلی را برای تحلیل احساسات در ایران معاصر شرح می‌دهم. در بخش دوم، مباحث نظری و مفهومی را دربارۀ  «انگارۀ فرهنگی»، «ساختار احساسات» و الگوهای سه‌گانۀ عواطف و نظریۀ پیچیدگی تشریح و با الهام و اقتباس از نظریه‌های ریموند ویلیامز، آلن تورن، سی رایت میلز و ادگار مورن، چارچوبی تحلیلی برای تحلیل مسئله احساسات در ایران تدوین می‌کنم. بخش اصلی مقاله به تشریح و بیان تفصیلی ساختار احساسات در ایران اختصاص دارد. در اینجا سه الگوی ساختار احساسات در ایران شامل «الگوی رسوب‌یافته»، «الگوی امروزی‌شده و مسلط» و «الگوی درحال‌ظهور» را از یکدیگر تفکیک کرده‌ام.
     درونمایۀ اصلی تحلیل و توصیفی که در اینجا از ساختار احساسات در ایران معاصر ارائه کرده‌ام این است که احساسات، «برساخت ‌اجتماعی» است که با تحولات تاریخی و اجتماعی در هر جامعه ازجمله جامعۀ ایران دگرگون می‌شود. این دیدگاه در مقابل «رویکرد ذات‌پندارانه»ای است که ایرانیان را براساس الگوی احساسات ازلی و تغییرناپذیر تحلیل می‌کند. هچنین این مقاله از نظر روش‌شناسی، تحلیل مفهومی و فرهنگی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Problematization of Feelings in Contemporary Iran: A Theory on the Mechanisms of Emotional Patterns in Iran

نویسنده [English]

  • Nematollah Fazeli
Associate Professor of Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
چکیده [English]

This paper presents and formulates an approach on emotion or feeling changes in contemporary Iran. In the Introductory, I formulate a problematic approach to analyze emotions and feelings in Iran. In the second part, I introduce and explain the key theoretical concepts including Sociological Imagination, the Complexity theory, the Cultural paradigm, the Structure of feelings, and Triple emotional patterns consisting of the Residual, Dominant, and the Emergent patterns. I draw these concepts from works of Raymond Williams, Edgar Morin, Alain Touraine and C. Right Mills. In the last part and the main body of the paper, I examine the Iranian contemporary structure of feelings according to the tripartite patterns and in each pattern I differentiate the main elements and features of the pattern explained.
   The general postulation of this study is that human feelings are social contractions and therefore all feelings are social and cultural. Accordingly, to examine and defamiliarize feeling we need to consider socio-historical contexts that would construct and change the feelings. This view is against “essentialist approach” which analyzes Iranians Based on a pattern of eternal and immutable emotions which is quite pervasive among the masses and ordinary people. Methodologically, this paper is a conceptual and cultural analysis to defamiliarize and problematize the Iranian contemporary feelings and emotions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Structure of feelings
  • Cultural paradigm
  • Problematization
  • Iranian contemporary culture
  • The emergent structure of feelings
  • The modern structure of feelings
  • The residual structure of feelings
منابع و مأخذ
ابن‌خلدون، عبدالرحمن(1374). مقدمه، ترجمۀ محمد پروین‌گنابادی، چاپ هشتم،‌ تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
آبراهامیان، یرواند(1389). تاریخ ایران مدرن. ترجمۀ ابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
آزاد ارمکی، تقی(1381). «مدرنیتۀ ایرانی، روشنفکران و پارادایم فکری عقب ماندگی»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 1: 180-173.
برگر، ریجیت؛  هانسفرید کلنر و پیتر برگر(1381). ذهن بی‌خانمان، ترجمۀ محمد ساوجی، تهران: نشر نی.
برمن، مارشال(1386). تجربۀ مدرنیته، ترجمۀ مراد فرهادپور، تهران: انتشارات طرح نو.
بک، الریش(1388). جامعه در مخاطرۀ جهانی، ترجمۀ محمدرضا مهدی‌زاده، تهران: انتشارات کویر.
ترنر، جاناتان اچ.(1397). مسئله عواطف در جوامع، ترجمۀ محمدرضا حسنی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
تورن، آلن(1397). پارادایم جدید، ترجمۀ سلمان صادقی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
جکسون، مایکل(1396). انسان‌شناسی وجودی، بررسی وضع انسان، نه فرهنگ، ترجمۀ اصغر ایزدی‌جیران، تهران: نشر تیسا.
دولت‌آبادی، محمود(1374). کلیدر، تهران: فرهنگ معاصر.
دیلتای، ویلهم‌(1388). مقدمه بر علوم انسانی، ترجمۀ‌منوچهر صانعی‌درّه‎بیدی، چاپ اوّل انتشارت ققنوس.
رجایی، فرهنگ(1391). مشکل هویت ایرانیان امروز: ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ، تهران: نشر نی.
رحمانی، جبار(1393). تغییرات مناسک عزاداری محرم: انسان‌شناسی مناسک عزاداری محرّم، تهران: انتشارات تیسا.
زیمل، جورج(1372). کلان‌شهر و حیات ذهنی، ترجمۀ یوسف اباذری، جلد دوم، نشریه نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 3: 66-54.
سریع‌القلم، محمود(1386). فرهنگ سیاسی ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
شایگان، داریوش(1394). پنج اقلیم حضور: بحثی درباره شاعرانگی ایرانیان، تهران: فرهنگ معاصر.
طباطبایی، سیدجواد(1384). دیباچه‌ای بر نظریۀ انحطاط ایران، چاپ سوم، تهران: نگاه معاصر.
فاضلی، نعمت‌الله(1393). تاریخ فرهنگی ایران مدرن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فاضلی، نعمت‌‌الله(1393). تجربۀ تجدّد، چاپ اوّل، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فاضلی، نعمت‌الله(1395). «آیا فرهنگ ایران امروز سکولار است؟ منظر انسان‌شناسی شناختی». مجلۀ جامعه، فرهنگ و رسانه، شمارۀ 20: 11-28.
فاضلی، نعمت‌الله(1397). «کامیابی: هیولای بزرگ زندگی روزمرّه». هفته‌نامۀ کرگدن، شمارۀ 84.
قاضی‌مرادی، حسن(1387).‌در ستایش شرم: جامعه‌شناسی احساس شرم در ایران، تهران: نشر اختران.
کیانپور، مسعود و علی ربانی‌خوراسگانی(1388). «جامعه‌شناسی احساسات»، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 34: 35-64.
مقدس، علی‌اصغر و شفیعه قدرتی(1390). «بررسی نقادانۀ نظریه‌های جامعه‌شناسی عواطف جاناتان ترنر، تئودور کمپر و ادوارد لاولر»، مجلۀ جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 2: 143-166.
مورن، ادگار(1379). درآمدی بر اندیشۀ پیچیده، ترجمۀ افشین جهان‌دیده، تهران: نشر نی.
مهرآیین، مصطفی و محمد فاضلی(1386). فرهنگ و انقلاب: دیدگاههای مایکل فیشر دربارۀ انقلاب اسلامی ایران، پژوهشنامۀ متین، شمارۀ 34-35: 152- 174.
نجم آبادی، افسانه(1396). زنان سبیلو و مردان بی‌ریش، ترجمۀ آتنا کامل و ایمان واقفی، تهران: تیسا.
وحدت، فرزین(1382). رویارویی فکری ایرانیان با مدرنیته، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
الیاس، نوربرت(1392). در باب فرایند تمدن، ترجمۀ غلامرضا خدیوی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
یاور، مجتبی(1395). تبارشناسی گفتمان حکمرانی و تغییر در ایران سدۀ نوزدهم، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
عباس‌زاده، محمد؛ اکبر طالبی‌پور و مهسا پناه‌شاهی(1395). «مدیریت احساسات؛ گامی در راستای توسعۀ احساسات» مجلۀ مطالعات جامعه‌شناسی، شمارۀ 24: 7-33.
ربانی‌خوراسگانی، علی و مسعود کیانپور(1388). «جامعه‌شناسی احساسات»، مجلۀ جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 20: 35-64.
علی‌نژاد، سهیلا(1397). جامعه‌‌شناسی عشق (تأملی بر تحول روایت زنانۀ عشق). تهران: نشر دانژه.
ناظری، مهرداد(1394). پازل‌های عشق (یادداشت‌هایی در حوزۀ جامعه‌شناسی عشق و احساس)، تهران: نشر علم.
باومن، زیگموند(1384). عشق سیّال، ترجمۀ عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
موسوی، میرطاهر و داوود قاسم‎زاده(1397). جامعه‌شناسی شادی (رویکرد اجتماعی و شناختی به شادی). تهران: نگاه.
فاضلی، نعمت‌الله(1396). «مؤلفه‌های فرهنگی و اجتماعی شادی»، مجلۀ راهبرد فرهنگی و اجتماعی. شمارۀ 25: 33- 75.
 
Claude Lévi-Strauss (1969) The Raw and the Cooked, tr. John and Doreen Weightman , London: J. Cape

Ficsher, M. (1980) Iran: From Religous Dispute to Revolution; Harvard University PressGadamer, H. G. (1975) Truth and Method. London and NewYork: ConinuumGiddens, A. (1993) The Transformation of Intimacy: Love, Sexuality and Eroticism in Modern Societies. London: Blackwell

Mills, R.C. (1959) Sociological imagination. Oxford University

Pollock. G. (2007) Conceptual Odysseys: Passages to Cultural Analysis. London: I.B.Tauris & Co Ltd

Turner, J. H. (2001) The Problem of emotions in Societies. London: Taylor and Francies

Williams, R.(1980) "Base and Superstructure in Marxist Cultural Theory." Problems in Materialism and Culture. London: Verso

Touraine, A. (2010) Thinking Differently. London: Polity Press

Touraine, A. (2007) A New Paradigm For Understanding Today's World. Trans. Georg Elliott. London: polity Press.
Hage, G. (2009) Intorudton, in Hage, G. (ed.)Waiting. Melbourne University Press.
 McCarthy, E. D. (1989) “Emotions are Social Things: an Essay in the Sociology of Emotions.” Pp. 51–72 in The Sociology of Emotions: Original Essays and Research Papers, ed. David Franks and E. Doyle McCarthy. Greenwich, Conn.: JAI Press.
Kemper, T. (1991) “An Introduction to the Sociology of Emotions.” Pp. 301–49 in International Review of Studies on Emotion, vol. I, ed. K. T. Stongman. New York: John Wiley.