واکاوی در رابطه نظام ادراکی هنرمندان و عوامل اجتماعی دوره اول عصر صفوی (مطالعه موردی: دیدار مجنون و لیلی هفت اورنگ ابراهیم میرزا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه پژوهش هنر دانشکده هنر دانشگاه سمنان

چکیده

هدف پژوهش، پاسخ به این سؤال است: آیا می‌توان ارتباط معناداری بین نوع ادراک ِ هنرمندان و سبک آثار هفت اورنگ ابراهیم‌میرزا و عوامل زمانه و زمینه‌مند دوره اول عصر صفوی برقرار کرد؟ با مفروض گرفتن رابطه این سه وجه و کاربست روش جامعه‌شناسی زیباشناختی؛ سبکِ مجموعه هفت‌اورنگ گالری فریر، با توسل به تقابل‌های دوگانه مضمونی و فرمالِ اثر دیدار لیلی و مجنون، بررسی می‌شود. با تمرکز بر ویژگی‌های فرمال، سبک اثر خطی با تمایلاتی نقاشانه دارای فرم‌های اغلب بسته و قاطع نامتمایز از پس‌زمینه، دارای کادرهای ادغامی در زمینه، سطح‌گرایی با گرایش به عمق‌نمایی معرفی می‌شود. با نظر به آثار دیگر و تعمیم نسبی سبک اثر به کل مجموعه، ادراک هنرمندان؛ از نوع بصری با تمایل به لامسه‌ای معرفی شده است. مهم‌ترین عوامل  مؤثر در ادراک هنرمندان، قراردادهای هنری، تصورات تاریخی صفویان نسبت به طبیعت (گرایی)؛ ذوق و خواست ابراهیم میرزا، رقابت داخلی و خارجی در این مقطع خوانده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation in The Relationship between The Perception System of Artists and Social Factors in The First Period of Safavid Era

نویسنده [English]

  • Farideh afarin
Assistant Professor, Art Studies Department, Faculty of Art, Semnan University
چکیده [English]

Most of the resources are unanimous in the formal changes of the haft-orange collection of Ibrahim Mirza in the Safavid era which is reserved in the Freire complex (Washington). this research is based on the analytical-descriptive way of reading a painting that called visiting Majnoon and Lilly and relying on the method of aesthetic sociology. applying the ideas of R. Whitkin we try to answer to this question: how can we able to provide the perceptual background of artists in the Safavid era? For this purpose, first we concentrate on the binary oppositions of the painting like humans and nature, cold and warm colors, writing (calligraphy) and image, center and margin, and so on. The result of such a focus is the highlighting the formal characteristics and style of this painting. at last, We will relate  the formalistic level to the level of social context, along with the introduction of the perception system of the first period of the Safavid era. Some effective reasons stem from Artistic conventions, safavid historical imagination toward nature, Ibrahim mirza`s taste and shah tahmasb convertion. The result of the examination of a variety of binary oppositions and some social factors suggest that artists' perception was moving towards visual-tactile one.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Haft Orang
  • perception system
  • Ibrahim Mirza
  • aesthetic sociology
منابع و مأخذ
آفرین، فریده(1390). «خوانش واساز از نگاره بیرون آوردن یوسف از چاه: چالش ساختار و معنا»، ماهنامه باغ نظر، شماره 16: 55-64.
آقاجری، سیدهاشم(۱۳۸۹). «صفویه دولت پیشاملی»، ماهنامه علوم انسانی، مهرنامه، شماره 3.
آژند، یعقوب(1389). نگارگری ایران، پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران، جلد دوم، تهران: سمت.
اسحاق‎پور، یوسف(1382). مینیاتور ایرانی، رنگ‎های نور: آیینه و باغ، ترجمۀ جمشید ارجمند، تهران: نشر و پژوهش فروزان روز.
پاکباز، رویین(1378). دایرة‎المعارف هنر، تهران : فرهنگ معاصر. تاونزند، دنبی(1393).
 فرهنگ‎نامه تاریخی زیبایی‎شناسی، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: فرهنگستان هنر.
دلوز، ژیل(1391). فرانسیس بیکن: منطق احساس، ترجمة بابک سلیمی‎زاده، تهران: روزبهان.
ذوالفقاری، حسن(1388). «مقایسه چهار روایت لیلی و مجنون نظامی، امیر خسرو، جامی و مکتبی»، فصلنامه پژوهش‎های زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه اصفهان)، شماره۱: 59-83.
رضایی اردانی، فضل‎الله(1387). «نقد تحلیلی ـ تطبیقی منظومه «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی»، دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی پژوهشنامه ادب غنایی (دانشگاه سیستان و بلوچستان)، شماره۱۱: 87-112.
رپیکا، یان(1386). تاریخ ادبیات ایران از دوران باستان تا قاجاریه، ترجمۀ عیسی شهابی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
سیمپسن، ماریانا شرو(1382). شعر و نقاشی ایرانی، حمایت از هنر ایران، شاهکارهایی از هنر نقاشی ایران قرن دهم ه. ق، ترجمۀ عبدالعلی براتی و فرزاد کیانی، تهران: نسیم دانش.
حسینی، مهدی(1385).«هفت اورنگ جامی به روایت تصویر»، کتاب ماه هنر، بهمن و اسفند 1385: 1- 14.
جامی، عبدالرحمن(1390) هفت اورنگ، آدرس سایت: PDF.Tarikhema.ir، تاریخ استفاده: 12/1/1397.
کانت، ایمانوئل(1393). نقد قوه حکم، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: نی.
کشمیرشکن، حمید(1396). درآمدی انتقادی بر اندیشه انتقادی در تاریخ هنر، تهران: چشمه.
کری ولش، استوارت(1384). نقاشی ایرانی نسخه نگاره‎های عهد صفوی، ترجمۀ احمدرضا تقا، تهران: فرهنگستان هنر. 
غفوریان مسعودزاده، مهوش(1395). «تحلیل و بررسی تصاویر نسخۀ خطی مصوّر هفت اورنگ جامی محفوظ در کتابخانه آستان  قدس»، فصلنامه آستانه هنر، شماره 17: 22-35.
فرخ‎فر، فرزانه(1391).«نگارگری عثمانی با رویکرد به دستاوردهای هنری ایران»، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 49: 19-30.
ماینر، ورنن هاید(1393). تاریخ تاریخ هنر، سیری در تاریخ تکوین نظریه هنر، ترجمۀ مسعود قائمیان، تهران:  سمت و فرهنگستان هنر.
معصومی، بهرام(1389). بیرق عاشقی، تهران: کاراپیام.
موسی، احمد و شمس‎الدین، اریک شرویدر(1377).‎ دوازده رخ یادنگاری دوازده نقاش نادره کار ایران، ترجمه و تدوینِ
 یعقوب آژند، تهران: مولی.
منشی ترکمان، اسکندر بیگ(1359). تاریخ عالم آرای عباسی، به کوشش ایرج افشار، جلد دوم، تهران: امیرکبیر.
منشی قزوینی، بوداق(1378). جواهر الاخبار، تصحیح: محسن بهرام‎نژاد، تهران: مکتوب.
منشی قمی، قاضی احمد(1383). گلستان هنر، تصحیح: احمد سهیلی خوانساری، تهران: منوچهری.
میراحمدی، مریم(1371). تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر صفوی، تهران: امیرکبیر.
موید، حشمت(۱۳۷۱). «در مدار نظامی (۳) (نقدی بر لیلی و مجنون نظامی)»،  فصلنامه ایران‎شناسی: پژوهش در تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران و زبان و ادبیات فارسی،
 شماره ۱۵: 528-542.
نفیسی، سعید(1363). محیط زندگی؛ احوال و اشعارِ رودکی، جلد سوم، تهران: امیرکبیر.
ویتکین، رابرت دبلیو(1395). «پارادایمی جدید برای جامعه‎شناسی زیبایی‎شناسی»، در جامعه‎شناسی هنر شیوه‎های دیدن، ترجمۀ جمال محمدی، تهران: نی.
فدوی، سیدمحمد(1394). تصویرسازی در عصر صفویه و قاجار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
هدایت، رضا قلی‎خان(1339). تاریخ روضه الصفای ناصری، تهران: پیروزی خیام.
یغمایی، اقبال(1377). داستان‎های عاشقانه ادبیات فارسی، تهران: هیرمند.
Brend, Barbara and Charles Mellville (2010) Epic of Persian Kings, The Fitzwilliam
      Museum, Cambridge University, London & NewYork: L.B.TAURIS.
Lucy, Niall  (2004),A Derrida Dictionary, New York :Oxford Blackwell Publishing.