برساخت معنایی زن روشنفکر خاص در سینمای پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان

2 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

چکیده

هدف مقاله پیشرو پاسخ به این پرسش است که تصویر زن روشنفکر در سینمای پس از انقلاب اسلامی چگونه برساخته شده است؟ برای نیل به این هدف از مفهوم «روشنفکر خاص» «میشل فوکو» و روش «تحلیل روایت» استفاده شد. حجم نمونه شامل 13 فیلم تولیدشده بین سال‏های 1360-1390 است که به شیوۀ هدفمند گزینش شده است. یافته‏ها نشان می‏دهد که در سینمای پس از انقلاب، زن روشنفکر، زنی مستقل، شاغل، تحصیلکرده با پوششی مدرن است که در تقابل با مناسبات خانوادگی قرار ‏گرفته است؛ ازاینرو، در سینمای پس از انقلاب «خانواده» حوزه اصلی فعالیت زنان روشنفکر بازنمایی شده است و روایت سینما از تحول شخصیت این زنان، روایت تغییر شکل برساخت «تقابل روشنفکر بومی و روشنفکر غربی» در سالهای پایانی دهه شصت، به برساخت «روشنفکر مدرن ایستاده و مقاوم» در دهه هفتاد و «روشنفکر مدرن شکستخورده» دهه هشتاد است؛ همچنین برساخت سینمایی این مفاهیم در راستای بازتولید گفتمانهای سیاسی ـ اجتماعی مسلط در هر دهه عمل می‏کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Construction of a Specific Intellectual Woman in the Iranian Movies

نویسندگان [English]

  • sareh amiri 1
  • Ehsan Aqababaee 2
1 Master of Art Studies, Isfahan University of Art
2 Assistant Professor of Social Sciences, University of Isfahan(Corresponding Author)
چکیده [English]

this study aims  to answer the question that how the image of the intellectual woman is constructed in the Iranian movies? In order to achieve the purpose, 13 movies, which have been selected by purposive sampling method, have been analyzed through the «narrative analysis« method and considering the «specific intellectual« theory of Michel Foucault. Results show that in the Iranian movies specific intellectual woman is an independent, employed, educated woman who stands against the family rules. Hence, «family« is the main functional zone of intellectual women; and the narrative  of  these women in the cinema  is the construction of «the conflict between inside and outside intellectual« in the 1980’s, construction of «the rebellious modern intellectual« in 1990’s and construction of «defeated modern intellectual« in 2000’s. Finally, construction of these concepts are related to dominant political discourses.
political discourses.
Keywords:
Intellectual Woman; Specific Intellectual; Narrative Analysis; Michel Foucault; Sociology of Film

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual Woman
  • Specific Intellectual
  • Narrative Analysis
  • Michel Foucault
  • Sociology of Film
اتحادیه، منصوره؛ شیرین بیانی و دیگران (1390). زن در تاریخ ایران معاصر (از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی)، تهران: نشر کویر.
احمدی، بابک (1390). کار روشنفکری، تهران: نشر مرکز.
امیری،ساره؛ احسان آقابابایی و مجید فدایی (1395). «بازنمایی روشنفکر در سینمای ایران»، فصلنامه جامعهشناسی هنر و ادبیات، دوره 8: 25-51.
آزاد آرامکی، تقی و امیرآرمین (1388). «بررسی کارکردهای سینما در ایران: ارزیابی سینمای سال‌های 1374-1385 بر اساس توزیع کارکردی فیلم‌ها»، فصلنامه جامعهشناسی هنر و ادبیات، شماره 2: 99-130.
آسابرگر،آرتور (1380). روایت در فرهنگ عامیانه، رسانه و زندگی روزمره، ترجمۀ محمدرضا لیراوی، تهران: انتشارات سروش.
آفاری،ژانت (1377). انجمنهای نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمۀ جواد یوسفیان، تهران: نشر بانو.
بشیریه، حسین (1384). «زمینه‌های اجتماعی بحران سیاسی در ایران معاصر: گسترش شکاف میان ایدئولوژی رسمی و کردارهای عمومی»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شماره 16: 137-154.
بوردول،دیوید؛ کریستین تامپستون (1385). هنر سینما، ترجمۀ فتاح محمدی، تهران: نشر مرکز.
بینام (1377).گفتوگوی صمیمانه: نامههای نوجوانان و جوانان به رئیس جمهور و پاسخهای خاتمی، تهران: نشر نی.
پل سارتر، ژان (1380). در دفاع از روشنفکران، ترجمۀ رضا سیدحسینی، تهران: نشر نیلوفر.
جان، دی استمپل (1378). درون انقلاب ایران، ترجمۀ منوچهر شجاعی، تهران: نشر رسا.
جهانبگلو، رامین (1383). مدرنیته، دموکراسی و روشنفکران، تهران: نشر مرکز.
خسروپناه، محمدحسین (1381). هدفها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، تهران: پیام امروز.
رفیع‌پور، فرامرز (1376). توسعه وتضاد، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ریمون کنان، شلومیت (1387). روایت داستانی:بوطیقای معاصر، ترجمۀ ابوالفضل حری، تهران: انتشارات نیلوفر.
سروش، عبدالکریم (1375). «دین و آزادی»،فصلنامه کیان، شماره 33 : 42-51.
شجاعی، زهرا (1383). برای زنان فردا، جلد 2، تهران: نشر روز نو.
فوکو، میشل؛ ژیل دلوز (1375). «روشنفکر و قدرت: گفت‌وگویی میان در حال و هوای دهه هفتاد»، ترجمۀ حمید عضدانلو، فصلنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 109 و 110: 64-67.
مانهایم،کارل (1380). ایدئولوژی و اتوپیا: مقدمهای بر جامعهشناسی شناخت، ترجمه فریبرز مجید، تهران: نشر سمت.
مومنی، فرشاد و دیگران (1393). «بررسی وضعیت زنان در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پس از انقلاب»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، شماره 1: 9.
وحدت، فرزین (1383). رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
Andrew,Dudley(1984). Concepts in Film Theory. New York: oxford universitypress.
Benda,Julien&Kimbal,Roger(1928).The Treason of the Intellectuals, translated  by  Richard Aldington, US: Transaction Publishers.
Ben-Shaun,Nitzan(2007).Film: The Key Concepts, London: Berg Publisher.
Collini,Stefan(2006).From Divine Cosmos To Sovereign State: An Intellectual History of  Consciousness and the Idea of Order in Renaissance England,  Oxford:Oxford University Press. 
Confino,Michael(1972).On Intellectuals and Intellectual Traditions in Eighteenth- and Nineteent -Century Russia, UK: Daedalus Publication.
Fairclough,Norman(1995).Discourse and Social Change, Cambridge: Polity Press.
Foucault,Michel(1980) Power/Knowledge Selected Interviews and Other Writings1972-1977, New York: Pantheon Books. 
Hall,Stuart(1977). Representation, Culture Representation and Signifying Practices. London: Sage Publication.
Livingston,Paisley(2005).The Routledge Companion to Aesthetics, London andNew York: Taylor & Francis Group.
Porter,Abott,H(2002).A Cambridge Introduction to Narrative, Cambridge:Cambridge UniversityPress.
Prince,Grald(1982).Narrative Analysis and Narratology, New Literary History,Vol, 13
Allen,Richard(1993). »Representation, Illusion and Cinema«, Cinema Journal, 32(1).