شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های اثرگذار بر سبک زندگی خانوادۀ دیجیتال در شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (نویسنده مسئول) bn.nasiri@gmail.com

چکیده

دیجیتالی‌شدن به سبک ایرانی و در چارچوب بستر فرهنگ معاصر ایران ویژگی‌های خاص خود را خواهد داشت که ممکن است چالش‌های فردی، اجتماعی، کارکردی، ساختاری، احساسی، عاطفی و زیبایی‌شناختی را به وجود آورد. این پژوهش با هدف شناسایی و مطالعۀ مؤلفه‌ها و شاخص‌های تغییرات در سبک زندگی خانوادۀ دیجیتال در شهر تهران (مطالعۀ موردی مناطق 1 و 15 شهر تهران) صورت گرفت. روش پژوهش با توجه به ماهیت این مطالعه روش ترکیبی متوالی کیفی (مصاحبۀ عمیق) و کمّی (توصیفی‌ـ‌پیمایشی) است. جامعۀ آماری در مرحلۀ اوّل شامل 29 نفر از متخصصان در زمینۀ موضوع پژوهش با نمونه‌گیری غیراحتمالی از نوع هدفمند بود و برای گردآوری اطلاعات از مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته و ‌‌پرسش‌نامه بهره گرفته شد. نمونۀ آماری مرحلۀ دوّم پژوهش ۳۸۴ نفر از شهروندان بالای 18 سال ساکن مناطق 1 و 15 شهر تهران در سال 1398 است که با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای و ابزار گردآوری اطلاعات ‌‌پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته مطالعه و بررسی شدند. بر اساس اولویت و اهمیت از دیدگاه صاحب‌نظران، 4 سبْک خانواده شامل: خانوادۀ التقاطی ‌‌رسانه‌ای، خانوادۀ پایدار ‌‌رسانه‌ای، خانوادۀ ناپایدار رسانه‌ای و خانوادۀ آشفتۀ رسانه‌ای تدوین شد. سپس ویژگی‌های مشترک سبک‌ها از دیدگاه صاحب‌نظران استخراج و مورد سنجش آماری قرار گرفت و ویژگی‌های اصلی هر سبک تدوین شد. مقایسۀ دیدگاه صاحب‌نظران و شهروندان نشان داد که صاحب‌نظران بر سبک خانوادۀ رسانه‌ای؛ ساکنان منطقۀ 1 شهر تهران بر سبک خانوادۀ التقاطی ‌‌رسانه‌ای؛ و ساکنان منطقۀ 15 شهر تهران بر سبک خانوادۀ آشفته تأکید کرده‌اند.
                                          

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identification and Analysis of Components Affecting the Digital Family Lifestyle in Tehran

نویسنده [English]

  • Bahare Nasiri
Assistant Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran. bn.nasiri@gmail.com
چکیده [English]

 
Digitization in  Iranian style and in the context of contemporary Iranian culture will have its own characteristics that may create individual, social, functional and structural, emotional, emotional and aesthetic challenges. The aim of this study was to identify and study the components and indicators of changes in the digital family lifestyle in Tehran (a case study of two regions 1 and 15 of Tehran). Research method due to the nature of this study, is a sequential combined method (qualitative (in-depth interview) - quantitative (descriptive-survey)). The statistical population in the first stage includes 29 experts in the field of research with non-probabilistic sampling of purposeful type and data collection tools from a semi-structured interview and a questionnaire. The statistical sample in the second phase of the study is 384 citizens over 18 years old living in districts 1 and 15 of Tehran in 1398, which were studied using multi-stage cluster random sampling. Data collection tool was researcher-made questionnaire. Based on the priority and importance from the experts' point of view, 4 family styles including: eclectic media family, stable media family, unstable media family and chaotic media family were developed. Then, the common features of the styles were extracted from the perspective of experts and statistically evaluated, and thus the main features of each style were compiled. Comparing the views of experts and citizens showed that experts emphasized style 2 (media family) and citizens in region 1 style 1 (eclectic media family) and citizens in region 15 style 4 (disturbed family).
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lifestyle
  • Digital family
  • New communication technologies
منابع و مأخذ
اباذری، یوسف‌علی و حسن چاوشیان (1381). «از طبقه اجتماعی تا سبک زندگی، رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی». فصلنامه نامه علوم اجتماعی، شماره 20: 7ـ6.
اینگلهارت، رونالد (1382). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی. ترجمۀ مریم وتر. تهران: انتشارات کویر.
باستان، مصطفی، علی دلاور و علی‌اکبر فرهنگی (1397). «بررسی مؤلفه‌های مؤثر بر مصرف رسانه‌ای جوانان تهرانی؛ با هدف طراحی مدل خلاقانه الگوی مصرف رسانه‌های نوظهور». فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، شماره 1: 142ـ109.
باکاک، رابرت (١٣٨١). مصرف. ترجمۀ خسرو صبری. تهران: شیرازه.
بودریار، ژان (1393). جامعه مصرفی: اسطوره‌ها و ساختارها. ترجمۀ پیروز ایزدی. تهران: نشر ثالث.
بوردیو، پیر (1389). نظریه کنش؛ دلایل عملی و انتخاب عقلانی. تهران: انتشارات نقش و نگار.
بوردیو، پیر (1390). «درباره سلطه و عشق». ترجمۀ نریمان رحیمی. بازیابی‌شده در:
https://www.feministschool.com/spip.php?article190
تافلر، الوین (1393). شوک آینده. ترجمۀ حشمت‌الله کامرانی. تهران: نشر علم.
جنکینز، ریچارد (1385). پییر بوردیو. ترجمۀ لیلا جوهرافشانی و حسن چاوشیان. تهران: نی.
حبیب‌پور گتابی، کرم (1395). «تحولات سبک زندگی در ایران». فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره 44: 121ـ120.
حیدری، آرمان، اصغر میرفردی و عباس رمضانی باصری (1392). «مقایسۀ جنسیتی هویت دینی و رابطۀ آن با مصرف رسانه‌ای (تلویزیون و ماهواره)؛ مورد مطالعه: دانش‌آموزان متوسطه شهر مرودشت (1391-1392)». دوفصلنامه دین و ارتباطات، شماره 44: 43ـ5.
خواجه نوری، بیژن و علی‌اصغر مقدس (1387). «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر میزان گذران اوقات فراغت؛ مورد مطالعه: دانش‌آموزان دبیرستانی شهرستان آباده». فصلنامه پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، شماره 2: 155-133.
رابرتسون، جفری (1392). جنایت علیه بشریت. گروه ترجمۀ دانشگاه علوم اسلامی رضوی، زیر نظر حسین میرمحمد صادقی‌. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
رضوی‌زاده، سید نورالدین (1386). بررسی تأثیر رسانهها بر سبک زندگی ساکنان شهر تهران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ساعی، منصور (1390). رسانه و هویت ایرانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی.
شامپاین، پاتریک (1391). پیر بوردیو. ترجمه ناهید مؤید حکمت. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
غیاثوند، احمد (١٣٩٠). سبک مصرف کتاب و وضعیت کتابخانه‌های عمومی در شهر تهران. تهران: جامعه و فرهنگ.
فاضلی، نعمت‌الله (1392). تجربۀ تجدد: رویکردی انسان‌شناختی به امروزی‌شدن فرهنگ ایرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
فاضلی، نعمت‌الله (1393). تاریخ فرهنگی ایران مدرن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فرهمند، مهناز و زهره رضوانی (1398). «ساختار و عملکرد خانوادگی در خانواده‌های تک‌همسری و چندهمسری». فصلنامه جامعهشناسی کاربردی، شماره 3: 154ـ135.
فیضی، مجتبی (۱۳۹۲). «درآمدی بر سبک زندگی اسلامی». ماهنامه معرفت، شماره 185: 42ـ27.
قاسمی‌پور، مریم و سهراب مظفری‌نیا (1396). «بررسی رابطه بین سبک زندگی متأثر از فضای سایبری و طلاق عاطفی در شهر ایلام». دوفصلنامه فرهنگ ایلام، شماره ۵۶ و 57: 191ـ171.
قزلسقلی، محمدتقی (1393). فلسفه سیاسی. تهران: رشد آموزش.
کاویانی، آزاده (1391). «تبیینی جامع بر علل و عوامل مؤثر بر پراکنش افقی شهرها». فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 25: 193ـ173.
کریمی لوئی، علی (1395). خانواده و سبک زندگی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روان‌شناسی بالینی، دانشگاه خوارزمی.
کلانتری، عبدالحسین، حسین حسنی و اکرم علیپور درواری (1391). «سنجش تأثیر جنسیت بر مصرف رسانه‌ای در ایران؛ تحلیل ثانویه داده‎های پیمایشی ملی». فصلنامه زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)،  شماره 4: 99ـ79.  
کیوتسو، پیتر (1378). اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی. ترجمۀ منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
گنجی، محمد، محسن نیازی و زهرا مهربان (۱۳۹۸). «گونه‌شناسی سبک زندگی با تأکید بر نقش رسانه در میان زنان شهر شیراز». دوفصلنامه پژوهشهای جامعهشناسی معاصر، شماره 14: 189ـ155.
گیدنز، آنتونی (1388). مبانی جامعهشناسی. ترجمۀ منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
معصوم شاهی، ربابه، ابوالفضل باغبان و سهیلا باغبان (1396). «تأثیر رسانه بر سبک زندگی خانواده». اولین همایش ملی علوم رفتاری و اسلامی.
ملاسعیدی، سارا (1396). «پیش‌بینی الگوی مصرف بر اساس مؤلفه‌های سبک زندگی». فصلنامه علوم اجتماعی شوشتر، شماره 1: 272ـ249.
مؤید حکمت، ناهید (1392). بررسی سبک‌های زندگی در سطح شهر تهران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مهدی‌زاده، سید محمد (1389). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: نشر همشهری.
 
Benedikter, R. (2011). 'Lifestyles'. In H. K. Anheier & M. Juergensmeyer (Eds.), Encyclopedia of Global Studies. Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.       
Sobel, M. E. (2002). Lifestyle and social structure: Concepts, definitions, analyses. Elsevier.‏
Southerton, D. (2001). 'Consuming Kitchens: Taste, Context and Identity Formation'. Journal of Consumer Culture, 2, 179-203.