«جدال سنت و مدرنیته»، عنصر غالب آثار محمود دولت‌آبادی با تأکید بر جای خالی سلوچ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم (نویسندة مسئول)

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم

چکیده

«وجه غالب» یا «عنصر غالب» یکی از مفاهیم اساسی در نظریة فرمالیسم و مؤلفة برجستة هر اثر هنری است که بر دیگر اجزا و عناصر آن اثرگذار است و موجب تحول و دگرگونی آن‌ها و مرکزیت معنایی در اثر و انسجام ساختاری آن است. هدف پژوهشِ پیش رو بررسی عنصر غالب در آثار محمود دولت­آبادی، با تأکید بر جای خالی سلوچ، است. آثار او از جنبه­های گوناگون روان‌شناختی و جامعه­شناختی شایستۀ تأمل‌اند؛ اما، به نظر می­رسد وجه غالب این آثار «جدال سنت و مدرنیته» باشد که در سایة آن، سایر موضوعات ازجمله خشونت علیه زنان و بحران هویت و فقر معنادارتر می‌شوند. بر اساس نتایج پژوهش، این عنصر غالب (جدال سنت و مدرنیته) به صورت­های مختلف انزوا، طردشدگی، نفی اراده، بحران هویت و... متجلی شده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Controversy of Tradition and Modernity; Dominant Element of Mahmoud Dolatabadi's Works, Based on "Jay -e- Khali –e- Saluch

نویسندگان [English]

  • ahmad rezaei jamkarani 1
  • ali cheraghi 2
1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Qom University (Corresponding Author).
2 , Ph.D. Student in Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Qom University.
چکیده [English]

The "dominant aspect" or "dominant element" is one of the fundamental concepts in formalism. It can be said that the dominant element is the prominent component of any work of art which affects other components and elements of the work and changes them; as a result, it makes the semantic centrality of the work and its structural coherence. The present study examines the dominant element in Mahmoud Dolatabadi's Works, based on "Jay -e- Khali -e- Saluch”. His works are important in various psychological and sociological aspects, but it seems the dominant aspect of these works is the "controversy of tradition and modernity” so that other issues, including violence against women and the identity crisis and poverty, have been more meaningful in the shade of the controversy. Based on the results of the present study, it can be said that various manifestations of this element (controversy of tradition and modernity) have been manifested in different forms of isolation, rejection, denial of will, identity crisis, and so on.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dominant element
  • Formalism
  • Tradition
  • Modernity
  • Mahmoud Dolatabadi
  • Jay -e- Khali -e- Saluch
 
منابع و مأخذ
اسحاقیان، جواد (1383). کلیدر، رمان حماسه و عشق. تهران: گل آذین.
پاینده، حسین (1381). «سیمین دانشور، شهرزادی پسامدرن». فصلنامه زبان و ادب فارسی، شماره 15: 81ـ72.
تودوروف، تزوتان (1385). نظریة ادبیات. ترجمة عاطفه طاهایی. تهران: اختران.
جان­نثاری لادانی، زهرا (1391). «چالش‌های سنت و مدرنیته در چند داستان ­کوتاه ایرانی». فصلنامه پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 67: 156ـ141.
جعفری سارویی، ثریا (1387). «زن در آثار محمود دولت­آبادی». دوماهنامه رودکی، شماره 25 و 26: 17ـ7.
جهانبگلو، رامین (1373). زمانی برای انسانیت بشر. تهران: نی.
جی­دان، رابرت (1384). نقد اجتماعی پست‌مدرنیته. ترجمه صالح نجفی. تهران: پردیس دانش.
چهلتن، امیرحسن (1396). محمود دولت­آبادی. تهران: نگاه.
حقدار، علی‌اصغر (1380). فراسوی پست‌مدرنیته. تهران: شفیعی.
خدابخشی، الهام (1393). مایه­های بومی در برخی از آثار ­محمود ­دولت­آبادی. خرم­آباد: شاپورخواست.
خسروی ­شکیب، محمد (1388). «وجه غالب و بازی ساختار». دوفصلنامه دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، شماره 66: 118ـ103.
دولت­آبادی، محمود (1351). اوسنة باباسبحان. تهران: شبگیر.
دولت­آبادی، محمود (1352). هجرت سلیمان. تهران: گلشایی.
دولت­آبادی، محمود (1368الف). کلیدر. تهران: فرهنگ معاصر.
دولت­آبادی، محمود (1368ب). کارنامة سپنج. تهران: بزرگمهر.
دولت­آبادی، محمود (1369). روزگار سپری‌شدة مردم سالخورده. تهران: چشمه.
دولت­آبادی، محمود (1378). ناگزیری و گزینش هنرمند. تهران: چشمه و پارسی.
دولت­آبادی، محمود (1383). قطرة محال­اندیش. تهران: چشمه و فرهنگ معاصر.
دولت­آبادی، محمود (1384). جای خالی سلوچ. تهران: چشمه.
راکوویتسکا عسگری، کارولینا و عسگر عسگری حسنکلو (1395). صدای زمانه. تهران: اختران.
ساعی ارسی، ایرج و پرویز صالحی (1392). جامعه­شناسی رمان. تهران: بهمن برنا.
سبیکه، اسفندیار (1389). «عنصر غالب درد در مصیبت­نامه، یکی از مختصات سبکی عرفان عطار». فصلنامه سبک­شناسی نظم و نثر فارسی، شماره 10: 228ـ207.
سلدن، رامان (1373). راهنمای نظریة ادبی. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.
سلیمانی، محسن (1387). رمان چیست؟. تهران: سورة مهر.
سناپور، حسین (1383). ده جستار داستان­نویسی. تهران: چشمه.
شایان مهر، علیرضا (1377). دایره­المعارف تطبیقی علوم اجتماعی. تهران: کیهان. 
شریفیان، مهدی و کیومرث رحمانی (1396). نقد مکتبی سه داستان‌نویس ایرانی. همدان: مرکز نشر دانشگاه بوعلی­سینا.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391). رستاخیز کلمات. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1394). «وجه غالب و انگیزش». دوماهنامه بخارا، شماره 106: 15ـ6.
شهپرزاد، کتایون (1382). رمان، درخت هزارریشه. ترجمه آذین حسین­زاده. تهران: معین و انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران.
شیری، قهرمان (1396). روایت روزگار. تهران: بوتیمار.
عاملی رضایی، مریم (1392). سیمای خانواده در رمان فارسی دهة شصت. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
عبداللهیان، حمید (1396). رمان و آرمان. تهران: کانون اندیشه جوان.
عسگری حسنکلو، عسگر (1394). جامعه­شناسی رمان فارسی. تهران: نگاه.
فاضلی، مهبود و فاطمه‌ سادات حسینی (1391). «سنت و مدرنیته در رمان همسایه­ها». فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 27: 176ـ159.
قاسم­زاده، رضا (1396). «چالش سنت و مدرنیته در رمان اهل غرق منیرو روانی­پور». فصلنامه زبان و ادب فارسی، شماره 235: 203ـ181.
گلی، احمد (1389). «روایت گذر سنت به مدرنیته در داستان طعم گس خرمالوی زویا پیرزاد». فصلنامه بهارستان سخن، شماره 16: 128ـ115.
گیدنز، آنتونی و دیگران (1380). مجموعه مقالات دربارة مدرنیسم. ترجمه حسنعلی نوذری. تهران: نقش­جهان.
محسنی، مرتضی (1381). «بررسی و تحلیل عنصر غالب بلاغی در پانصد مثل داستان­نامة بهمنیاری». فصلنامه پژوهشنامة علوم انسانی و اجتماعی، شماره‌های 6 و 7: 192ـ161.
مدرسی، فاطمه (1390). «آزادی، عنصر غالب غزل­های نمادین منزوی». دوفصلنامه ادبیات پایداری، شماره 4: 564ـ545.
مک هیل، برایان (1392). داستان پسامدرنیستی. ترجمه علی معصومی. تهران: ققنوس.
میرسپاسی، علی (1394). تأملی در مدرنیتة ایرانی. ترجمه جلال توکلیان. تهران: ثالث.
میرعابدینی، حسن (1386). صدسال داستان­نویسی ایران. تهران: چشمه.
میرعابدینی، حسن (1377). صدسال داستان­نویسی ایران، ج 3. تهران: چشمه.
نقابی، عفت (1394). «تشبیه، وجه غالب صور خیال در غزلیات حسن دهلوی». فصلنامه مطالعات و تحقیقات ادبی، شماره 18: 167ـ153.
نواب­پور، رضا (1369). «در جستجوی هویت گم­شده، نقد جای خالی سلوچ». ترجمه محمد افتخاری. ماهنامه کلک، شماره 11 و 12: 52ـ51.
نیوتن، ک.م  (1378). «فرمالیسم، یاکوبسن، عنصر غالب». ترجمه شهناز محمدی. فصلنامه بایا، شماره‌های 6 و 7: 83ـ80.
واصفی، صبا و حسن ذوالفقاری (1388). «خشونت علیه زنان در آثار دولت­آبادی». فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره 24: 86ـ67.