بازنمایی سیدالشهداء علیه‌السلام در وصیت‌نامه‌های شهدای دفاع مقدس استان قم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم (ع) (نویسنده مسئول)

2 کارشناسی ارشد تاریخ اسلام، دانشگاه باقرالعلوم (ع)

چکیده

مطالعه اسناد تاریخی همواره جذابیت دارد. زیرا گذشته آیینه آینده است، به‌ویژه گذشته نزدیک و آن‌هم مقاطع حساس، بیشتر خود را نمودار می‌کند و با فرافکنی روند می‌توان الگویی برای آیندگان ترسیم نمود. ازجمله مقاطع متمایز و برجسته در تاریخ ملت‌ها بازه زمانی جنگ است. دوران جنگ، انسان‌ها را متمایز نموده و افراد درگیر در آن همچون کنشگران مناسک در وضعیت آرمانی سیر می‌کنند. درواقع جنگ «جماعت‌واره» یا «درامای اجتماعی» است که بازیگران اصلی آن رزمندگان هستند. تبلوریافتگان جنگ، به ویژه از نوع دفاع، چنان در نقش خود غوطه‌ور می‌شوند که برخی از آن‌ها آگاهانه به شهادت می‌رسند. شهدای جنگ، معمولاً برای خود رسالت فرازمانی قائل شده و به نگارش وصیت‌نامه عمومی رو می‌آورند. چنانکه نگارش وصیت‌نامه سیاسی– اجتماعی در زمان‌های دیگر مرسوم نیست اما رزمندگان در دوران جنگ عمدتاً وصیت‌نامه می‌نویسند. در این مقاله با بهره‌گیری از روش تحلیل مضمون، وصیت‌نامه‌های شهدای قم را بررسی کرده و به این نتیجه رهنمون می‌شویم که در زمان دفاع مقدس چنان وضعیت اسطوره‌ای و دراماتیک می‌شود که شهدا با «گرایش ابراهیمی» با داستان کربلا کاملاً همذات‌پنداری می‌کنند. خودشان را یاران امام حسین (ع) و امام خمینی (ره) را حسین زمان و دشمن خمینی (ره) را یزید تلقی می‌کنند. ازاین‌روی بیشترین، مضمون انعکاس یافته در وصیت‌نامه‌ها سخنان و سیره امام حسین (ع) است. به تعبیر شهید آوینی « هر کس می‌خواهد ما را بشناسد داستان کربلا را بخواند»

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Representation of Sayyid al-Shuhada (pu) in the Testaments of the Holy Defense Martyrs of Qom Province

نویسندگان [English]

  • karim khanmohammadi 1
  • khadije ghazikhani 2
1 Associate Professor, Department of Cultural Studies and Communication, Baqir al-Olum University(Corresponding Author).
2 Master of Islamic History, Baqir al-Olum University.
چکیده [English]

The study of historical documents is always interesting, because the past is the mirror of the future, especially the recent past, and it also shows its most critical moments, and by projecting the trend, a model can be drawn for the future. One of the distinctive and prominent periods in the history of nations is the period of war. Wartime distinguishes human beings, and those involved in them walk in the ideal state as ritualists. In fact, war is a "community" or "social drama" in which the main actors are fighters. The crystallizers of war, especially in the form of defense, become so immersed in their role that some of them are consciously martyred. Martyrs of war usually have a transcendental mission and write a public will. Writing political-social wills is not common in other times, but war veterans mostly write wills. In this article, using the method of content analysis, we examine the wills of the martyrs of Qom and are led to the conclusion that during the time of the holy defense, the situation becomes so mythical and dramatic that the martyrs identify with the story of Karbala with "Abrahamic tendency". They consider themselves the companions of Imam Hussein (pu) and Imam Khomeini (hu) as Hussein Zaman (contemprory Hosein) and the enemy of Khomeini (hu) as Yazid. Therefore, most of the content reflected in the wills is the words and biography of Imam Hussein (pu). As Shahid Avini believed, anyone who wants to know the martyrs should read the story of Karbala.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Martyrs
  • Imam Hussein (AS)
  • Testament
  • Holy defense
  • Qom

مراجع

منابع و مأخذ
آوینی، سید مرتضی (1375). گنجینه آسمانی. تهران: کانون فرهنگی هنری ایثارگران با همکاری مؤسسه فرهنگی هنری روایت فتح.
ابن ‌بابویه، محمد بن على (1403). معانی الأخبار. ترجمه علی‌اکبر غفارى. قم‏: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
ابن ‌بابویه، محمد بن على (1414). اعتقادات الإمامیه (للصدوق). قم‏: کنگره شیخ مفید.
ابن ‌بابویه، ‏محمد بن على (1376). ‏الأمالی (للصدوق). ترجمه محمدباقر کمره­اى. تهران‏: کتابچى‏.
ابن­ حیون، نعمان بن محمد مغربى‏ (1409). شرح الأخبار فی فضائل الأئمه الأطهار. ترجمۀ محمدحسین ‏حسینى جلالى. قم‏: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
ابن ­شعبه حرانى، حسن بن على (1404). تحف العقول‏. ترجمه علی‌اکبر غفارى. قم‏: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
ابن ­شهر آشوب مازندرانى، محمد بن علی (1379). مناقب آل أبی طالب. قم‏: علامه‏.
ابن ­طاووس، على بن موسى (1348). اللهوف على قتلى الطفوف. ترجمۀ احمد فهرى زنجانى. تهران‏: جهان‏.
ابن ­فارس، احمد بن فارس (بی‌تا). معجم مقاییس اللغه. ترجمه عبدالسلام محمد هارون. ج 3. قم‏: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن ­قولویه، جعفر بن محمد (1356). کامل الزیارات‏. به تصحیح عبدالحسین‏ امینی. ‏نجف اشرف‏: دار المرتضویه.
ابو مخنف کوفى، لوط بن یحیى (1380). نخستین گزارش مستند از نهضت عاشورا ترجمه وقعة الطفّ. ترجمۀ جواد سلیمانى. به تصحیح یوسفى غروى و محمد هادى. قم: مؤسسه آموزشى پژوهشى امام خمینى‏.
ابو مخنف کوفى، لوط بن یحیى‏ (1417). وقعه الطفّ‏. ترجمۀ محمدهادى یوسفى غروى. قم‏: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
اربلى، على بن عیسى (1381). کشف الغمه فی معرفه الأئمه. ترجمۀ سید هاشم‏ رسولى محلاتى. تبریز: بنی‌هاشمی.
امام خمینی، روح‌الله (1368). صحیفه نور. تهران: مؤسسه نشر آثار.
بحرانى اصفهانى، عبدالله بن نورالله (1413). عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیده النساء إلى الإمام الجواد). ترجمه محمدباقر موحد ابطحى اصفهانى. قم‏: مؤسسه الإمام المهدى.
بوتول، گاستون (1387). جامعه‌شناسی جنگ. ترجمه هوشنگ فرخجسته. تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحه (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول (ص)). تهران: نشر دنیاى دانش.
پیشوایی، مهدی (1379). سیره پیشوایان. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
حسکانی، عبیدالله (1381). شواهد التنزیل (سیمای امام علی در قرآن). ترجمۀ یعقوب جعفری. قم: اسوه.
حسینى موسوى، محمد بن أبی طالب (1418). تسلیه المُجالس و زینه المَجالس (مقتل الحسین (ع)). ترجمۀ کریم فارس‏حسون. قم‏: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
حلوانى، حسین بن محمد بن حسن (1408). نزهه الناظر و تنبیه الخاطر. قم‏: مدرسه الإمام المهدی (عج)‏.
حلی، ابن نما (1380). در سوگ امیر آزادى (ترجمه مثیر الأحزان). ترجمۀ على‏ کرمى. قم‏: حاذق‏.
حلی، ابن نما (1406). مثیر الأحزان. قم‏: مدرسه امام مهدى‏.
خمینی موسوی، روح‌الله. وصیت‌نامه الهی سیاسی. بازیابی‌شده در: https://www.khamenei.ir
داودی، سعید و مهدی رستم‌نژاد (1387). عاشورا (ریشه‌ها، انگیزه‌ها، رویدادها و پیامدها). قم: امام علی بن ابی طالب (ع).
دهخدا، علی اکبر (بی‌تا). لغت‌نامه دهخدا. ج 10 و 49. تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374). ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن‏. ترجمۀ غلام‌رضا خسروى. تهران‏: مرتضوی‏.
شریف الرضی محمد بن حسین (1422). المجازات النبویه. ترجمه مهدى‏ هوشمند. قم‏: دارالحدیث‏.
عابدی جعفری، حسن و محمدسعید تسلیمی و ابوالحسن فقیهی و محمد شیخ‌زاده (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، شماره 10: 151-198.
علامه مجلسی، محمدباقر (1403). بحار الانوار. ج 44. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی. 
کفعمى، ابراهیم بن على عاملى (1405). المصباح للکفعمی (جنه الأمان الواقیه). قم‏: دارالرضی (زاهدی).
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی. ترجمه علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کمری، علیرضا (1389). حرمان هور (دست‌نوشته‌های شهید احمدرضا احدی). تهران: سوره مهر.
مسعودى، على بن حسین (1426). اثبات الوصیه. قم‏: انصاریان‏.
مشکینی اردبیلی، علی (1392). مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه. قم: دارالحدیث.
مصاحب، غلام‌حسین (بی‌تا). دایره‌المعارف فارسی. ج 2. بی‌جا: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
مطهری، مرتضی (1367). انسان کامل. تهران: انتشارات صدرا.
معین، محمد (1388). فرهنگ معین. ج 2. تهران: امیرکبیر.
مفید، محمد بن محمد (1413 الف). المسائل العکبریه. قم‏: المؤتمر العالمی لألفیه الشیخ المفید.
مفید، محمد بن محمد (1413 ب). الإرشاد فی معرفه حجج الله على العباد. قم: کنگره شیخ مفید.
 مور، جری دی (1389). زندگی و اندیشه بزرگان انسان‌شناسی: مقدمه‌ای بر نظریه‌پردازان و نظریه‌های انسان‌شناختی. ترجمۀ جعفر احمدی و هاشم آقابیگ پوری. تهران: جامعه‌شناسان.
موسوی المقرم، عبدالرزاق (بی‌تا). مقتل الحسین (ع). تهران: الدراسات الاسلامیه.
نفیسی (ناظم الأطبا)، علی‌اکبر (2535 شاهنشاهی). فرهنگ نفیسی. ج 3. بی‌جا: خیام.
Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: Thematic analysis and code development. sage.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101.
Eliade, M. (2005). The myth of the eternal return, or, Cosmos and history. Princeton university press

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار