بررسی شیوه‌های طبقه‏‌بندی اعضا در تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی: رویکردی تحلیل گفتمانی به برنامه‌های متمرکز بر موضوع‏‌های دینی «پرگار»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم ارتباطات اجتماعی؛ دانشگاه علامه طباطبایی

2 دکترای علوم ارتباطات اجتماعی؛ دانشگاه علامه طباطبایی؛ مدرس و پژوهشگر . این مقاله برگرفته از طرح پژوهشی«تحلیل گفتمان انتقادی و مخاطب برنامه تلویزیونی پرگار» است که در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری انجام شده است.

3 کارشناس ارشد تبلیغ و ارتباطات فرهنگی؛ دانشگاه سوره

چکیده

طبقه ‏بندی اعضا[1]، اصطلاحی است که ابتدا هاروِی ساکس[2] در اواسط دهة 1960 مطرح کرد. کوشش‌های اولیة ساکس به ارائة طرح اولیه‏ای از ابزار طبقه ‏بندی اعضا (MCD)[3] انجامید که در آن به خودِ طبقه‏ها و ویژگی‌هایشان پرداخت. مقالة حاضر، با هدف بررسی شیوه‌های طبقه‏بندی اعضا به‌مثابه رویکردی تحلیل گفتمانی، با بررسی برنامه‌های متمرکز بر موضوع‌های دینی پرگار که در فاصلة سال‏های 1389 تا 1392 از تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی پخش شده‏اند، تلاش می‏کند عناصر کلیدی کار ساکس در پیوند معناشناسانه با الگوی سه‌مرحله‌‌‌‌‌ای نورمن فرکلاف[4] را، توصیف، تفسیر و تبیین ‏کند. نتایج بدست‏آمده، گویای آن است که تنها در حدود یک‌سوم واژه‌ها و تعابیر استفاده‌شده برای اسلام به‏نسبت مثبت بوده و دوسوم دیگر، منفی و در بسیاری از مواقع مبتنی‌بر کلیشه‌های ضداسلامی بوده است. تحلیل گفتمان انتقادی این برنامه‌ها با محوریت برنامة ذات اسلام نیز نشان داد که پرگار، اسلام را به‏طورعمده دین خشونت، تحجر، ناراستی، ضدمدرنیسم و ناقض حقوق بشر معرفی کرده‏است.
[1]. Membership Categorization [2]. Harvey Sacks [3]. Membership Categorization Devices [4]. Norman Fairclough

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study on Membership Categorization of BBC Persian TV: (A Discourse Analysis Approach towards Pargar Programs, focusing on Religious Subjects)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mehdi Forghani 1
  • Hossein Basirian Jahromi 2
  • Sara Mahdavi 3
1 Associate Professor of Social Communication Sciences, Allameh Tabataba'i University (ATU)
2 Ph.D in Social Communication Sciences, Allameh tabataba'i University (ATU)
3 MA in Advertising & Cultural Communication, Sooreh University
چکیده [English]

Membership Categorization, first explored as a term by Harvey Sacks in the mid-1960s. The primary efforts of Sacks led to present the Membership Categorization Devices (or MCDs), in which the categories and their characteristics introduced. This article, studies the procedures of Membership Categorization as a discourse analysis approach, towards Pargar Programs, focusing on Religious Subjects broadcasted from BBC Persian during 2010 to 2012, trying to find key points of Sacks’ work in combination with Norman Fairclough's semantics of three levels of description, interpretation and explanation. Findings show that just around one of the three words which representing Islam, were relatively positive, while the two of them, were negative and usually based on anti-Islamic stereotypes. Critical Discourse Analysis (CDA) of these programs emphases on one episode (Islam Nature) also shows that Pargar represented Islam as a religious of violence, putrefaction, untruth, anti-modernism, and anti human rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • membership categorization
  • Critical Discourse Analysis (CDA)
  • Pargar
  • Islam
  • BBC Persian
قرآن کریم.
ابوالقاسمی، محمدجواد (1384). به‌سوی توسعه فرهنگ دینی در جامعه ایران. تهران: مرکز پژوهشی توسعة فرهنگ دینی در جهان معاصر.
بصیریان جهرمی، حسین (1387). «بررسی مقایسه‏ای میزان اعتماد به اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران و اخبار وب‌سایت‌های خبری و عوامل مؤثر بر آن». پایان‌نامة کارشناسی ارشد علوم ارتباطات. دانشکدة صدا و سیما.
دانش، تاج‌زمان (1376). حقوق زندانیان و علوم زندآن‏ها در ایران و فرانسه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طباطبایى، سیدمحمدحسین (1370). المیزان. ترجمة محمّدتقى مصباح، تهران: بنیاد علمى علامه طباطبایى.
فردوسی، مهراوه (1391). «بهره‌گیری شبکه‌های ماهواره‌ای از ارتباطات آیینی: مطالعة موردی برنامة «نوبت شما» بی‌بی‌سی فارسی». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات. دانشکدة صدا و سیما.
فرقانی، محمدمهدی (1382). راه دراز گذار: تحول گفتمان توسعة سیاسی در ایران. تهران: فرهنگ و اندیشه.
فرقانی، محمدمهدی و اکبرزاده جهرمی، سید جمال‌الدین (1390). «ارائة مدلی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم». فصلنامة مطالعات فرهنگ- ارتباطات، (16): 157-129.
فرکلاف، نورمن (1389). تحلیل انتقادی گفتمان. گروه مترجمان. تهران: دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه.
محمدخانی ملکوه، محمد (1390). بررسی ساختار برنامه‌های بی‌بی‌سی فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مختاری، ندا (1387). «گفتمان، هویت، ایدئولوژی: بازنمایی گفتمان هویت ایرانی در بی.بی.سی». پایان‌نامة کارشناسی ارشد علوم ارتباطات (مطالعات فرهنگی و رسانه). دانشگاه تهران.
مکارم شیرازی، ناصر (1370). تفسیر نمونه. مجلد چهارم. قم: دارالکتب الاسلامیه.
نجفی، محمدحسن (1363). «مقدمه‌ای بر مقررات و احکام زندان در اسلام». ماهنامة مکتب اسلام، 25، (1): 25-13.
نصر، سید حسین (1390). قلب اسلام. تهران: نی.
نهج‌البلاغة حضرت امیرالمومنین (ع) (1383). ترجمة علی شیروانی، قم: دارالعلم.
وائلی، احمد (1378). احکام زندان در اسلام. ترجمة محمدحسن بکایی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1391). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمة هادی جلیلی، تهران: نی.
 
Berger, P. L. (1990). The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion. London: Faber and Faber.
Eglin, P; Hester, S. (2003). The Montreal Massacre: A Story of Membership Categorization Analysis. Wilfrid Laurier Press, Waterloo, Ontario.
 
Fairclaough, N. L. (1995). Critical Discourse Analysis: The Critical Study of Language. Harlow, UK: Longman.
Leudar, L. & Marsland, V. (2006). "On Membership Categorization: ‘us’,‘Them’ and ‘Doing Violence’ in Political Discourse". Discourse & Society, 15 (2-3): 243-266.
Nekvapil, J. and Leudar, I. (2002) "On Dialogical Networks: Arguments About the Migration Law in Czech Mass Media in 1993", in S. Hester and W. Housley (eds). Language, Interaction and National Identity, 60–101. Aldershot: Ashgate.
Sacks, H (1972a). "An Initial Investigation of the Usability of Conversational Data for Doing Sociology". In: Sudnow, D.N. (Ed.), Studies in Social Interaction. Free Press, New York, 31–74.
Sacks, H. (1972b). "On the Analyzability of Stories by Children". In: Gumperz, J.J., Hymes, D. (Eds.), Directions in Sociolinguistics: The Ethnography of Communication. Holt, Rinehart and Winston, New York, 325–345.
Sacks, H. (1992). In: Jefferson, G. (Ed.), "Lectures on Conversation", vol. 2. Blackwell, Oxford.
Sacks, H., AND Schegloff, E. A. (1979). "Two Preferences in the Organization of Reference to Persons and Their Interaction". In: Psathas, G. (Ed.), Everyday Language: Studies in Ethnomethodology". Irvington Publishers, New York, 15–21.
Schegloff, E. A. (2002). "Accounts of Conduct in Interaction: Interruption, Overlap and Turn-Taking". In: Turner, J.H. (Ed.), Handbook of Sociological Theory. Plenum, New York,. 287–321.
Schegloff, E. A. (2007). "A Tutorial on Membership Categorization". Journal of Pragmatics, 39: 462-482.