نظام رسانه‌ای ایران: جانشینی ناکامل رسانه‌های نوین و از جا دررفتگی شبکۀ رسانه‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا (س)

2 استاد گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

3 دکترای فرهنگ و ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی (نویسنده مسئول)

چکیده

رسانه‌های نوین در ایران امروز، روی رسانه‌های جریان اصلی تأثیرات عمیقی گذاشته‌اند و در مواردی باعث شده‌اند که آن‌ها کارکرد خود را از دست بدهند. پژوهش پیش‌رو، با استفاده از روش ترکیبی تلاش کرده است تأثیر رسانه‌های نوین بر مکانیزم‌های داخلی رسانه‌های ایران و همچنین ارتباط این رسانه‌ها با مردم و نظام سیاسی ــ اقتصادی را بررسی کند. تأثیر رسانه‌های نوین بر رسانه‌ها و تأثیر آن‌ها بر ارتباط رسانه‌ها با نظام سیاسی ــ اقتصادی با روش کیفی گراندد تئوری و تأثیر رسانه‌های نوین بر ارتباط مردم با رسانه‌ها به روش کمی پیمایش ارزیابی شد. در انتها، محقق به این نتیجه رسید که رسانه‌های نوین به‌خودی‌خود سبب تغییر نظام رسانه‌ای ایران نشده‌اند؛ بلکه به‌دلیل نقش پررنگ دولت و غیرحرفه‌ای بودن در پس‌زمینۀ مهندسی فرهنگی و رواج فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات،‌ این دگرگونی رخ داده و رسانه‌های نوین تشدیدکننده این وضعیت بوده‌اند. در نظام رسانه‌ای ایران، فعالان نظام سیاسی ــ اقتصادی و مردم  به‌دلیل اختلال در کارکرد رسانه‌های جریان اصلی به‌سوی رسانه‌های نوین رفته‌اند؛ اما این رسانه‌ها نتوانسته‌اند به‌طور کامل جانشین رسانه‌های جریان اصلی شوند و نوعی از جا دررفتگی در شبکۀ رسانه‌های ایران به وجود آمده است.  
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iranian Media System: Incomplete New Media Displacement and Dislocation of Media Network

نویسندگان [English]

  • Susan Bastani 1
  • Hadi Khaniki 2
  • Saeed Arkanzadeh Yazdi 3
1 Alzahra University Professor
2 Perofessor/ Allameh Tabatabaee
3 Institute of Humanities and Social Studies
چکیده [English]

The Research Evaluates new media impacts on Iranian media system. It seems that new media in Iran these days deeply effect on mainstream media and even in some cases makes them to lose their functions. This research tries to evaluate new media impacts on Iranian mainstream media’s internal mechanisms and also relations between them with the people and with the political and economic system. The new media impacts on mainstream media and their relations with system were evaluated by qualitative grounded theory methodology and new media impacts on their relations with the people were evaluated by qualitative survey methodology. Eventually researchers concluded that new media by themselves did not reduce the mainstream media consumption but the tough controls and lack of professionalism in mainstream media were the critical cause of consumption, trustfulness and influence decline so new media rise only has amplified these consequences. In fact, powers and the people have immigrated to new media because of weak mainstream media but they could not entirely alternate with mainstream media. In conclusion, Thesis found a kind of dislocation in Iranian media system in which both mainstream and new media as a kind of public eservice are not in their expected locations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Media system
  • New media
  • Mainstream media
  • Network journalism
  • Network society
  • Dislocation
منابع و مأخذ
 
ارکان‌زاده یزدی، سعید (1394). کاربردهای حرفه‌ای تلفن همراه هوشمند در روزنامه‌نگاری ایران، مقاله ارائه شده در اولین همایش ملی تلفن همراه هوشمند و سبک زندگی، 21-20 خرداد 1394، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
اسماعیلی، محسن (1394). «حقوق مطبوعات؛ چالش‌های امروز و نیازهای فردا»، فصلنامه علمی وسایل ارتباط جمعی رسانه، شماره 100، 24-5.
 اکبرزاده جهرمی، جمال‌الدین (1395). «پیامدهای هم‌گرایی اینترنت و تلویزیون بر سیاست‌گذاری رسانه‌ای در ایران»، فصلنامه  علمی مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات،  شماره 34: 50-7.
باستانی، سوسن و ارکان‌زاده یزدی، سعید (1393). «روزنامه‌نگاری تعاملی: ارزیابی وب‌سایت‌های خبری ایران»، مجله جهانی رسانه، شماره 9: 21-1.
بصیریان جهرمی، حسین؛ هادی خانیکی، محمدسعید ذکایی (1392). «رسانه‌های اجتماعی و سازمان‌های رسانه‌ای: بررسی سیاست‌گذاری و مصرف فیس‌بوک در مواجهه با رسانه ملی»، پژوهش‌های ارتباطی، شماره 75: 80-59.
خانیکی، هادی و حسین بصیریان جهرمی (1392). «کنشگری و قدرت در شبکه‌های اجتماعی مجازی؛ مطالعه کارکردهای فیس‌بوک در فضای واقعی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 61: 80-45.
خانیکی، هادی (1394). «بازخوانی ارتباطات در ایران؛ از مفهوم وسایل ارتباط‌جمعی و رسانه‌ها تا مطالعات رسانه‌های نوین»، فصلنامه  علمی مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 1: 13-1.
زمانی، بی‌بی عشرت؛ شهناز شهریاری نیستانی و یاسمین عابدینی (1391). «رابطه بین میزان و نوع استفاده از تلفن همراه و صفات شخصیتی دانشجویان»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ  ـ ارتباطات، شماره 51: 159-141.
سلطان‌آبادی، محمود و احمد توکلی (1390). «مقایسه بین وبلاگ‌نویسی و روزنامه‌نگاری از دیدگاه روزنامه‌نگاران وبلاگ‌نویس»، مطالعات رسانه‌ای، شماره 6: 138-121.
سیدعلوی، سیدمسعود و سیدرضا نقیب‌السادات (1384). «ساختار وبلاگ‌های فارسی روزنامه‌نگاری تحلیل محتوای وبلاگ‌های فارسی روزنامه‌نگاران ایرانی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 32: 172-139.
شهابی، محمود و مجتبی جهانگردی (1387). «خاستگاه اجتماعی الگوهای استفاده از تلویزیون‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان در میان مخاطبان تهرانی»، تحقیقات فرهنگی ایران، شماره  34: 56-23.
ضیایی‌پرور، حسین (1382). «وبلاگ نویسی و روزنامه‌نگاری در ایران: نقد و بررسی تطبیقی و تأثیر متقابل دو پدیده»، فصلنامه علمی وسایل ارتباط جمعی رسانه ، شماره 56: 49-34.
عبداللهی‌نژاد، علیرضا و حسینعلی افخمی (1392). «خبرگزاری‌ها و فناوری‌های جدید رسانه‌ای»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ - ارتباطات، شماره  53: 127- 103.
عقیلی، وحید و احسان پوری (1390). «تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر ارتباطات بین فردی کاربران»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ  ـ ارتباطات، شماره 1: 42-25.
فلیک، اووه (1392). درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ ششم، تهران: نی.
 کاستلز، مانوئل (1389 الف). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ؛ ظهور جامعه شبکه‌ای، ترجمه احد علیقلیان و افشین خاکباز، جلد اول، چاپ ششم، تهران: طرح نو.
کوثری، مسعود؛ محمدرضا جوادی یگانه و طاهره خیرخواه (1385). «کاربردهای تلفن همراه برای کاربران ایرانی (با تأکید بر نظریه استفاده و خشنودی)»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 2: 226-205.
کین، جان (1389). رسانه‌ها و دموکراسی، ترجمۀ نازنین شاه‌رکنی، چاپ دوم،تهران: طرح نو.
متانی، مهرداد؛ رمضان حسن‌زاده و علی‌اکبر فرهنگی (1391). «بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به تماشای برنامه‌های شبکه‌های ماهواره‌ای»، پژوهش‌های ارتباطی، شماره 71: 202-183.
معتمدنژاد، کاظم و رویا معتمدنژاد (1386). حقوق ارتباطات، جلد 1: کلیات، چاپ اول، تهران: مرکز مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
مک‌کوایل، دنیس (1382). درآمدی بر نظریه ارتباطات، ترجمۀ پرویز اجلالی، چاپ اول، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
منتظرقائم، مهدی (1384). «سیاست‌های دریافت برنامه‌های تلوزیونی ماهواره‌ای در کشورهای آسیایی: درس‌های مقابله و بهره‌وری برای ایران»، فصلنامه علمی مطالعات جامعه‌شناختی، شماره 26: 96-65.
مولایی، محمدمهدی و علیرضا کتابدار (1392). «فرصت‌های تعاملی رسانه‌های اجتماعی برای برنامه‌های تلویزیونی»، فصلنامه علمی وسایل ارتباط جمعی رسانه، شماره 91: 69-51.
یزدخواستی، بهجت؛ صمد عدلی‌پور و الهام کیخایی (1392). «حوزه عمومی و گفت‌وگو در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی (بررسی تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر گفت‌وگوی میان فرهنگ‌ها)»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ - ارتباطات، 53: 101-81.
 
Akhavam-Majid, R. & Wolf, G. (1991). American Mass Media and the Myth of Libertarianism: Toward an “elite power group” theory. Critical Studies in Mass Communication, 8(2), 139-151.
Cardoso, G. (2006). The Media in the Network Society: Browsing, News, Filters and Citizenship. Portugal: Centre for Research and Studies in Sociology.
Curran, J & Park, M. (2005). De-Westernizing Media Studies. USA: Routledge.
Dijk, J. V. (2006). The Network Society (2nd Edition). USA: Sage Publications.
Eldridg, J. & Eldridge, L. (1994). Raymond Williams: Making connections. USA: Routledge.
Hallin, D. & Mancini, P. (2004). Comparing Media Systems. UK: Cambridge University Press.
Hallin, D. & Mancini, P. (2012).Comparing Media Systems Beyond the Western World. UK: Cambridge University Press.
Heinrich, A. (2011). Network Journalism: journalistic practice in interactive spheres. USA: Routledge Publication.
Khiabany, G. (2010). Iranian Media: The Paradox of Modernity. USA: Routledge.
McQuail, D. (2010). McQuail’s Mass Communication Theory (6th Edition). UK: Sage.
Mellado, C. & Lagos, C. (2013). Redefining comparative analyses of media systems from the perspective of new democracies. Communication and Society, 4(26), PP.1-24.
Ostini, J & Fung, A. Y. (2002). Beyond the Four Theories of the Press: A New Model of National Media Systems. Mass Communication & Society, 5(1), 41-56.
Rogers, Evertt M. (1986) Communication Technology: The New Media in Society(1st edition). USA: Free Press. Retrieved from http://catdir.loc.gov/catdir/samples/simon031/85027555.html
Straubhaar, J. (1986). Review and Criticism (Sydney W. Head, World broadcasting systems: A comparative Analysis). Journal of Broadcasting & Electronic Media, 30(2), pp. 236-237.