بازنمایی «غیرت ناموسی» در سینمای دهه 1390 ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق خانواده پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (ع) (نویسنده مسئول) razavi.s124@gmail.com

2 دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات، پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع) Mohsen.johar313@gmail.com

چکیده

غیرت ناموسی یکی از مؤلفه‌های فرهنگی ـ اجتماعی جوامع مختلف، از جمله جامعه ایرانی است. این موضوع در دهه‌های اخیر و با بسط اندیشه‌های فمینیستی، بیش‌ازپیش به‌صورت انتقادی تحلیل شده که سرریز آن در هنر سینما قابل‌مشاهده است. پژوهش پیش‌رو با هدف بررسی بازنمایی غیرت ناموسی در سینمای دهه 1390 ایران، با روش تحلیل گفتمان فرکلاف انجام شده است. این روش شامل سه مرحله توصیف، تفسیر و تبیین است که طی آن در مرحلۀ توصیف، ویژگی‌های صوری متن، در مرحلۀ تفسیر بیناگفتمانیت‌ها و در مرحلۀ تبیین، تأثیر ساختارهای کلان اجتماعی بررسی می‌شود. بدین‌منظور 3 فیلم خانه دختر، خانه پدری و شنای پروانه از مجموعه فیلم‌های اکران شده در دهه 1390 با شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده و مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که در پرتوی تأثیرات فرایند جهانی‎شدن بر سینمای ایران، بسط ادبیات فمینیستی، سیاست‌های فرهنگی جشنواره‌های سینمایی بین‌المللی، توسعۀ طبقۀ متوسط شهری در ایران و سیاست‌های فرهنگی دولت اعتدال، موضوع غیرت ناموسی در سینمای دهه 1390 ایران به‌مثابه پدیده‌ای غیرعقلانی با تبعات مطلقاً زیان‌بار و برسازنده رابطۀ اقتدارگرایانه مرد نسبت به زن، بازنمایی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of "Honorable Jealousy" in Iranian cinema of the 1390

نویسندگان [English]

  • Seyedeh Samaneh Razavi 1
  • mohsen johari 2
1 Master of Family Law, Sisters Campus of Imam Sadiq University (AS) )Corresponding Author( razavi.s124@gmail.com
2 Ph.D. student of culture and communication, researcher of the Rushd center of Imam Sadiq University (AS) Mohsen.johar313@gmail.com
چکیده [English]

Honorable zeal is one of the social-cultural components of different societies, including Iranian society. In recent decades, with the expansion of feminist ideas, this issue has been critically analyzed, and its overflow can be seen in the art of cinema. The present research has been carried out with the aim of investigating the representation of honorable zeal in the Iranian cinema of the 1390s, using Fairclough's discourse analysis method. This method includes three stages of description, interpretation and explanation, during which the formal features of the text are examined in the description stage, the interdiscourses in the interpretation stage, and the influence of macro-social structures in the explanation stage. For this purpose, 3 films "Daughter's House", "Father's House" and "Parvaneh's Swimming" were selected and analyzed from the series of films released in the 1390s with a purposeful sampling method. The results indicate that in the light of the effects of the process of globalization on Iranian cinema, the development of feminist literature, the cultural policies of international film festivals, the development of the urban middle class in Iran and the cultural policies of the government of moderation, the issue of honor zeal in the cinema of Iran in the 1390s has been represented as an irrational phenomenon with absolutely harmful consequences and The creator of the authoritarian relationship between men and women.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zeal
  • honor
  • women
  • cinema
  • representation
  • discourse analysis

 منابع و مأخذ

‏‫ابن فارس، احمدبن فارس (۱۴۰۴). مقاییس اللغه (جلد سوم). قم: مکتب الاعلان الاسلامی.
ادگار، اندرو؛ و سج ویک، پیتر (۱۳۸۷). مفاهیم بنیادی نظریه فرهنگی. (مهران مهاجر و محمد نبوی، مترجمان). تهران: آگه.
‏‫استوری، جان (۱۳۸۵). مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه. ترجمۀ حسین پاینده. تهران: آگه.
‏‫اسحاقی، سیدحسین (۱۳۸۶). مروارید عفاف: کاوشی در حیاء، غیرت و حجاب. قم: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما.
‏‫آقاگل‌زاده، فردوس (۱۳۸۵). کتاب تحلیل گفتمان انتقادی: تکوین تحلیل گفتمان در زبان شناسی. تهران: علمی و فرهنگی.
اکبرزاده‌جهرمی، ‌سید‌جمال‌الدین (۱۳۹۷). نقش جشنواره‌های فیلم در سیاستگذاری فرهنگی تحلیل محتوای کیفی جشنواره‌‌ تلویزیونی جام‌‌جم و جوایز گلدن‌گلوب. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 53(14)، 166-132.
امامی، سید مجید (۱۳۹۸). سنت‌های نظری معاصر در تحلیل فرهنگی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
بارکر، کریس (۱۳۹۶). مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد. ترجمۀ نفسیه حمیدی و مهدی فرجی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
برهان، ‌رضا؛ حسن سرایی‌ و ‌سیف‌الله سیف‌اللهی (۱۳۹۷). بررسی میزان دینداری سرپرستان خانوار طبقه متوسط شهری مورد مطالعه شهر تهران. دین و ارتباطات، 54(25)، 69-33.
بهرامی، مرجان. (۱۳۹۵)‏. بررسی عوامل فرهنگی و اجتماعی قتل‌های ناموسی (مطالعه موردی: استان خوزستان) (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده انشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، دانشگاه دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
جعفری، علی (۱۳۹۴). آسیب شناسی بازنمایی ازدواج در سینمای ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
حسن‌پور، ‌آرش و بهجت یزد‌خواستی ‌ (۱۳۹۴). پروبلماتیک زن بودگی؛ نمایش جنسیت و برساخت کلیشه های اخلاقی زنانه در سینمای ایران. مطالعات فرهنگ - ارتباطات، شماره 16: 68-33.
‏‫دالگرن، پیتر (۱۳۹۰). تلویزیون و گستره عمومی: جامعه مدنی و رسانه‌های گروهی. ترجمۀ مهدی شفقتی. تهران: سروش.
دلاور، ‌علی و قاسم کوهزادیان (۱۳۹۸). تحلیل مقایسه‌ای و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر قتل‌های ناموسی با سایر قتل‌ها. پژوهش های اطلاعاتی و جنایی، شماره 14: 94-75.
دهقانی محمودآبادی، جواد (۱۳۹۹). بررسی آسیب شناختی بازنمایی غیرت مردانه در شبکه های اجتماعی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). قم: دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام.
رضائی‌نبرد، ‌امیر (۱۳۹۱)‏. بررسی تأثیرات جهانی شدن بر هنر معاصر غرب از (1960 تا زمان حاضر)‏. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی، شماره 3:  99-117.
‏‫رودگر، نرجس (۱۳۹۶). فمینیسم: تاریخچه، نظریات، گرایش ها،‌ نقد. چاپ سوم، قم: مرکز تحقیقات زن و خانواده. (نشر اثر اصلی ۱۳۸۸)
‏‫ریتزر، جرج (۱۳۹۳). نظریه جامعه شناسی. ترجمه هوشنگ نائبی. تهران: نشر نی.
شهابی، ‌محمود و ‌وحید اعطاف (۱۳۹۳). مطالعه پدیدارشناسانه نگرانی مردان از ابژه‌سازی و خود- ابژه‌سازی زنان. جامعه شناسی ایران، شماره 15: 152-126.
طالب‌زاده، نادر و ابوالفضل اشجع (۱۳۹۹). تاریک، روشن؛ تصویر خانواده در سینمای ایران. تهران: انتشارات کانون اندیشه جوان.
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۷۸). تفسیر المیزان (جلد چهارم). ترجمه محمدباقر موسوی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی.
طبیعی، ‌منصور و رعنا محمدتقی‌نژاد‌اصفهانی (۱۳۹۹). زنانگی، ایدئولوژی و مقاومت در برابر فرودستی تحلیل گفتمان فرودستی زنان در سینمای ایران با تکیه بر نظریۀ خودمداری. زن در فرهنگ و هنر. شماره 12:  217-185.
الطریحی، فخرالدین بن محمدعلی (۱۳۷۵). مجمع البحرین و مطلع النیرین (جلد سوم). تهران: مکتبة المرتضویة.
‏‫عظیم‌زاده اردبیلی، اعظم و عاطفه ذبیحی بیدگلی (۱۳۹۶). مبانی حقوق خانواده در اسلام و غرب. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
‏‫عمید، حسن (۱۳۹۲). فرهنگ فارسی عمید (جلد یکم). تهران: امیرکبیر. (نشر اثر اصلی ۱۳۳۰)
فرکلاف، نورمن (۱۳۹۸). تحلیل گفتمان انتقادی. ترجمه روح الله قاسمی. تهران: اندیشه احسان.
فیلیپس، لوئیز (۱۳۹۵). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
لافی، دن (۱۳۹۶). موضوعات کلیدی در نظریه رسانه ها. ترجمۀ یونس نوربخش. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
محبی، سیده فاطمه و فاطمه علی عسکری (1379). نمای آبگینه: مجموعه مقالات همایش زن و سینما. (جلد دوم). تهران: انتشارات سفیر صبح.
محمدپور، احمد (۱۴۰۰). ضد روش، زمینه های فلسفی و رویه‌های عملی در روش شناسی کیفی. تهران: لوگوس.
محمدی‌مهر، ‌غلامرضا و ‌عبدالله بیچرانلو (۱۳۹۳)‏. بازنمایی فرهنگ ایران در فیلم‌های ایرانی تحسین‌شده در جشنواره‌های بین‌المللی‏. مطالعات فرهنگ - ارتباطات، شماره 15: 176-155.
مرتضوی، ‌سید‌محمود؛ محمدعلی مومبینی و جلال عراقی (۱۳۹۸). نشانه‎شناسی داستان مصور جنسی. Nternational Multidisciplinary Journal of Pure Life،  شماره 6:  167-155.
مستغاثی، ‌سعید (۱۳۹۹). در گفت و گو با سعید مستغاثی؛ سینمای ایران و معضل غفلت از غیرت در خانواده. ، پاسدار اسلام، 463-464(39)، 69-68.
‏‫مشیرزاده، حمیرا (۱۳۸۵). از جنبش تا نظریه اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم. تهران: نشر پژوهش شیرازه.
‏‫مطهری، مرتضی (۱۳۸۶). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (۱۳۹۸). مسئله حجاب. تهران: صدرا.
مظفر، محمدرضا؛ مهدی بن ابی‌ذر نراقی و محمد کلانتر (بی‌تا). جامع السعادات (جلد یکم). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
‏‫مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۸۶). اخلاق در قرآن، فروع مسائل اخلاقی. قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب.
مهدی زاده، سیدمحمد (۱۳۸۷). نظریه‌های رسانه، اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.
‏‫میلنر، آندرو؛ و براویت، جف (۱۳۸۵). درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر. ترجمۀ جمال محمدی. تهران: ققنوس.
نراقی، احمدبن‌محمدمهدی (۱۳۶۶). معراج السعاده در اخلاق. تهران: بدرقه جاویدان.
Bose, B. (2008). Modernity, Globality, Sexuality, and the City: A Reading of Indian Cinema. The Global South, 2(1), 35–58. http://www.jstor.org/stable/40339281
Gorfinkel, E. (2006). Wet Dreams: Erotic Film Festivals of the Early 1970s and the Utopian Sexual Public Sphere. Framework: The Journal of Cinema and Media, 47(2), 59–86. http://www.jstor.org/stable/41552463
Hall, S (1997). The Work of Representation, In Cultural Representation and Signifying Practice, Sage Publication.
Rojek, C)2003). Stuart Hall, Polity Publications.
Titscher, S. and et al, (2005), Methods of Text and Discourse Analysis, London: Sage Publications Ltd.