هویت های دوگانه در فضای مجازی- واقعی نوجوانان (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه استان اردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران. phd.bshahabi@gmail.com

2 استادیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، تهران، ایران (نویسنده مسئول). alijafari.researcher@gmail.com

3 دانشیار گروه مشارکت ها و ارتباطات، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، تهران، ایران. shahnaz_hashemi@yahoo.com

4 دانشیار گروه علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. msoltanifar@yahoo.com

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی هویت‌های دوگانه در فضای مجازی-واقعی نوجوانان بود که به روش پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری مشتمل بر کلیه دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوره دوم استان اردبیل که از بین آنها 380 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب گردید. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه محقق ساخته مبتنی بر چارچوب نظری پژوهش استفاده شد. روایی پرسشنامه به روش اعتبار صوری و سازه‌ای و اعمال برخی اصلاحات و پایایی آن نیز پس از محاسبه ضریب آلفای کرونباخ و حذف برخی گویه‌ها مورد تأیید قرار گرفت. داده‌ها از طریق آزمون t دو گروه مستقل در نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد نوجوانان در فضای مجازی-واقعی دارای هویت دوگانه‌ای در ابعاد دینی، خانوادگی، جنسی، ملی، قومی و فرهنگی بودند. هویت نوجوانان در فضای واقعی شکل‌یافته‌تر، منسجم‌تر و واقعی‌تر و در فضای مجازی به نسبت سیّار، ناپایدار و متکثر بود. هویتی که با توجه به برخی ویژگی‌ها، می‌توان آن را هویت مدرن یا بازاندیشانه نامید. نوجوانان در کنار اینکه در جهان واقعی سعی در پاسداشت منابع سنتی هویت داشتند در فضای مجازی خود را طرفدار هویت جهانی یا جهان وطنی نشان می‌دادند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Adolescents' Dual Identities in Cyber-Real space (Case Study: Secondary School Students in Ardabil Province)

نویسندگان [English]

  • Behjat Shahabi anbaran 1
  • ali jafari 2
  • Shahnaz Hashemi 3
  • Mohammad Soltanifar 4
1 PhD Student in Communication Sciences, Ardabil Branch, Islamic Azad University, Ardabil, Iran. phd.bshahabi@gmail.com
2 Assistant Professor, Institute for Educational Studies, Organization for Educational Research and Planning (OERP), Tehran, Iran. (Corresponding Author). alijafari.researcher@gmail.com
3 Associate Professor, Department of Participations and Communications, Educational Research and Planning Organization, Tehran, Iran. shahnaz_hashemi@yahoo.com
4 Associate Professor, Department of Communication Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran. msoltanifar@yahoo.com
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the Adolescents' Dual Identities in Cyber-Real space (Case Study: Secondary School Students in Ardabil Province), which was done by survey method. The statistical population includes all high school students in the second year of Ardabil province, from which 380 people were selected as a sample by multi-stage cluster sampling. A researcher-made questionnaire based on the theoretical framework of the research was used to collect data. The validity of the questionnaire was confirmed by face-to-face and structural validity and some modifications and its reliability was confirmed after calculating Cronbach's alpha coefficient and removing some items. Data were analyzed by t-test of two independent groups in SPSS software. The results showed that adolescents in cyberspace had a dual identity in religious, family, sexual, national, ethnic and cultural dimensions. Adolescents' identities were more structured, coherent, and real in real space, and more mobile, unstable, and unstable in cyberspace.An identity that, according to some characteristics, can be called a modern or rethinking identity. Adolescents, in addition to trying to preserve traditional sources of identity in the real world, portrayed themselves as pro-global or cosmopolitan in cyberspace.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • dual identity
  • cyberspace
  • real space
  • Adolescents
منابع و مآخذ
احمدی، حمید (1389). بنیادهای هویت ملی ایرانی. تهران: پژوهشکده‌ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
اخوان، منیژه (1386). دوفضایی شدن جهان، تفاوت­های جنسیتی و بازنمایی هویت در فضای واقعی و فضای وبلاگ، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران.
اسلوین، جیمز (1380). اینترنت و جامعه. ترجمۀ عباس گیلوری و علی رادباوه، تهران: نشر کتابدار.
ایمان، محمدتقی و گلمراد مرادی (1390). «روش‌شناسی نظریه اجتماعی گافمن». جامعـه­شناسـی زنان، شماره 2: 78-59.
بروجردی، مهدخت و امیرسعید صدیق (1396). «تـأثیر فضای مـجازی بر هویت ملی و قومی در ایران»، مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 12: 110-88.
پاستر، مارک (1377). عصر دوم رسانه‌ها. ترجمه غلامحسین صالحیار، تهران: مؤسسه ایران.
جعفری، علی (1399). «رابطه استفاده از شبکه­های اجتماعی با ابعاد هویتی شهروندان شهر اردبیل»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، مقالات آماده انتشار.
جنکینز، ریچارد (1381). هویت اجتماعی. ترجمه تورج یاراحمدی، تهران: نشر شیرازه، چاپ اول.
جولیوس، گولد و ویلیام ل کولب (1392). فرهنگ علوم اجتماعی. گروه ترجمه باقر پرهام، تهران: مازیار، چاپ سوم.
حسین‌پور، جعفر و علی مؤمنی (1396). «تأثیر شبکه‌‌های اجتماعی مجازی بر هویت نهاد خانواده». برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 32: 60-33.
حیدری، آرمان؛ حمید صداقت و خیری حمیدپور (1400). «هویت‌یابی واقعی - وانمودی دختران در سیالیتِ فضای مجازی: مطالعه کیفی دانشجویان دختر دانشگاه یاسوج». فصلنامه مطالعات فرهنگ ارتباطات، doi: 10.22083/jccs.2021.258935.3234
رابرتسون، رونالد (1394). جهانی‌شدن: تئوری‌های اجتماعی و فرهنگ جهانی. ترجمه کمال پولادی، تهران: نشر ثالث، چاپ چهارم.
رستمی، محمد؛ روزیتا جمیلی اسکویی،  الهه نشاط و محمدرضا فرقانی (1396). «بررسی تأثیر شبکه­های اجتماعی بر فرهنگ و باورهای دینی (هویت) کاربران مطالعه موردی: کاربران استان اصفهان». علوم اجتماعی شوشتر، شماره 37: 72-45.
رهبر مهرپو، بهناز؛ احتشام رشیدی و ابوالفضل دانایی (1398). «تبیین رابطۀ شبکة اجتماعی مجازی اینستاگرام و بازتعریف هویت جنسیتی زنان». پژوهش‌نامه زنان، شماره 28: 112-85.
رهبرقاضی، محمودرضا و زینب ایمانیان مفرد (1396). «بررسی تأثیرات شبکه‌های اجتماعی مجازی بر روی هویت ملی». مطالعات قدرت نرم، شماره 17: 133-116.
رهبرقاضی، محمودرضا؛ عباس حاتمی و امین عباسی  (1397). «رابطه شبکه‌های اجتماعی مجازی و دگرگونی هویت‌های جمعی (با تأکید بر هویت دینی، ملی و مدرن)». مجلس و راهبرد، شماره 95: 58-33.
رهیاب، حسین (1381). خودکاوی ملی در عصر جهانی شدن (مجموعه مقالات). تهران: قصیده‌سرا.
ریتزر، جورج (1399). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی، چاپ بیست و چهارم.
زکی، محمدعلی (1396). «اینترنت و هویت در ایران: (تحلیل ثانویۀ تحقیقات کمی موجود طی سال­های ۱۳۸۲ - ۱۳۹۵)». نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات. شماره 12: ۱۸۵-۲۰۶.
سـلگی، محمـد (1389). سـنجش ابعـاد و مؤلفه­هـای هویـت فـردی و اجتماعـی و تأثیـر آن بـر انسـجام هویـت ملی دانشـجویان دانشـگاه­های تهـران، به‌منظور ارائـه­ یـک مـدل روابط سـاختاری. رسـاله­ دکتـری، دانشـگاه علامه طباطبایـی، دانشـکده روانشناسـی و علوم تربیتی.
سوروین، ورنر و جیمز تانکارد (1384). نظریه­های ارتباطات. ترجمه: علیرضا دهقان، انتشارات دانشگاه تهران.
شیخاوندی، داور (1380). ناسیونالیسم و هویت ایرانی. تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
الطائی، علی (1396). بحران هویت قومی در ایران. تهران: شادگان، چاپ سوم.
عاملی، سعیدرضا (1395). مطالعات جهانی شدن: دوفضایی شدن‌ها و دوجهانی شدن‌ها. تهران: سمت، چاپ دوم
فخار، جلیل؛ محمدرضا دهشیری، مسعود مطلبی و محمد کمالی‌زاده (1400). «جهانی شدن و تأثیر آن بر هویت ملی در جمهوری اسلامی ایران بررسی پیمایشی از منظر دانشجویان گروه علوم انسانی و فنی و مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب».  نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، شماره 51: 568-548.
کاستلز، مانوئل (1389). عصر اطلاعات: اقتصاد جامعه و فرهنگ (ظهور جامعه شبکه­ای). جلد اول، ترجمه احد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: انتشارات طرح نو، چاپ ششم.
گودیکانست، ویلیام بی (1383). پیوند تفاوت‌ها: راهنمای ارتباط کارآمد بین گروهی. ترجمۀ علی کریمی و مسعود هاشمی، تهران: تمدن ایرانی.
گیبینز، جان و ریمر، بو (1384). سیاست پست‌مدرنیته. ترجمۀ منصور انصاری، تهران: نشر گام نو، چاپ دوم
گیدنز، آنتونی (1398). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمۀ ناصر موفقیان، تهران: نشر نی، چاپ یازدهم.
گیدنز، آنتونی (1399). پیامدهای مدرنیت. ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز، چاپ دهم.
گیدنز، آنتونی (1400). جامعه­شناسی. ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران، نشر نی. چاپ سی و پنجم.
معمار، ثریا. عدلی پور، صمد. خاکسار، فائزه (1391). «شبکه‌های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)». مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره 4: 176-155.
مهدی‌زاده، سیدمحمد (1400). نظریه‌های رسانه اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری، چاپ نهم.
هال، استوارت (1383). «هویت‏های قدیم و جدید، قومیت‏های قدیم و جدید». ترجمۀ­ شهریار وقفی‌پور، ارغنون، شماره 24: 352-319.
یزدانی، عنایت‌اله و نادر مروتی (1390). «جهانی شدن و چالش­های فراروی هویت ملی در کشورهای درحال‌توسعه». تحقیقات سیاسی و بین‌المللی. شماره 6: 23-1.
 Alharbi A, Dong H, Yi X & Khalil I. (2021). “Social Media Identity Deception Detection: A Survey”, ACM Computing Surveys, 54(3): 1-35.
 Bakkar A. (2010). The Teenager How to Understand it and How to Direct it The Arab Library, No. 4, Arab Republic of Egypt.
Brewer, Marilynn B. & Gardner, Wendi.(1996). Who is this 'we'? Levels of collective identity and self representations, Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 71(1): 83-93.
Brown A, Barker ED, Rahman Q. (2020). Erotic Target Identity Inversions Among Men and Women in an Internet Sample. J Sex Med. 17:99–110.
Buss J, Le H, Haimson O L. (2021). Transgender identity management across social media platforms, Media, Culture & Society, First Published June 27, 2021 Research Article: https://doi.org/10.1177/01634437211027106.
Castells, M. (1997). The power of identity (Vol. 2). Malden (MA, USA) and Oxford (UK): Blackwell.
Elsayed W. (2021). The negative effects of social media on the social identity of adolescents from the perspective of social work, Heliyon,7(2): 1-15.
Fazilah Idris, Zaharah Hassan, Azizah Ya’acob, Saran Kaur Gill, Noor Aziah Mohd Awal. (2012). The Role of Education in Shaping Youth's National Identity. Social and Behavioral Sciences, 59: 443-450.
Hall, S.(1987). Minimal Selves, in Identity: The Real Me, ICA Document 6, London. Institute for Contemporary Arts.
Hall. S. & Geben. B. (1992). Formation of Modernity. Cambridge: Polity press.
Jamali R. (2015). National identity, crises of legitimacy and penetration of social networks. Online Arab Spring, 9: 11-20.
Michele L. Ybarra, Myeshia Price-Feeney, Kimberly J. Mitchell. (2019). A Cross-sectional Study Examining the (In)congruency of Sexual Identity, Sexual Behavior, and Romantic Attraction among Adolescents in the US. The Journal of Pediatrics, 214: 201-208.
Roger, Levesque J.R. (2011). Encyclopedia of Adolescence, Publisher Springer-Verlag New York, Copyright Holder Springer Science Business Media,1: 109-118.
Strauss P, Morgan H, Toussaint D W, Lin A& Perry Y.(2019). Trans and gender diverse young people's attitudes towards game-based digital mental health interventions: A qualitative investigation. Internet Interventions, 18: 100-114.
Tony yu,Fu-lai & Man Kwan, Diana sze (2008). Social Consciousness,
Social Identities, www.Informaworld.com.
Van der Walt E, Eloff, Jan H.P. & Grobler, J. (2018). Cyber-security: Identity Deception Detection on Social Media Platforms, Computers & Security, doi:
10.1016/j.cose.2018.05.015.