سیاست‌‌های بازاری شدن علوم انسانی بعد از انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری سیاستگذاری فرهنگی، پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران

چکیده

در دهۀ نخست پیروزی انقلاب اسلامی ایران، موجی عظیم در مخالفت با علوم انسانی ایجاد شده بود و به سه سال تعطیلی علوم انسانی منتهی شد. این مخالفان معتقد بودند این علوم مبنای مادّی‌‌اندیشی دارند؛ اما امروزه بعد از 35 سال از بازگشایی آن، این علوم بیش از هر دورۀ تاریخی در ایران به‌سمت مادّی‌‌اندیشی حرکت کرده‌اند و خود علوم انسانی به کالا تبدیل شده یا به‌عبارتی بازاری شده‌ است. این پژوهش به دنبال این پرسش است که: «وضعیت بازاری‌شدن علوم انسانی چگونه است و چه سیاست‌‌هایی دراین‌خصوص عملیاتی شده‌اند؟» ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻣﻮﺿﻮع، روش ﺗﺤﻘﯿﻖ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، تحلیل تاریخی و شیوۀ گردآوری داده‌‌ها، اسنادی است‌‌. این پژوهش به‌صورت روﺷﻤﻨﺪ و ﻣﻨﺴﺠﻢ، وضعیت بازاری‌‌شدن علوم انسانی و سیاست‌‌های مرتبط با آن را با دقت بحث و بررسی کرده است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهند که بازاری‌شدن، در قالب‌‌های مختلفی همچون افزایش پذیرش دانشجوی پولی به‌ویژه در مقطع تحصیلات تکمیلی، افزایش استادان حق‌‌التدریس، تبصره‌‌ها و شروط منتهی به درآمد و همچنین پژوهش‌‌های پولی رخ داده که در این پژوهش، به‌تفکیک دربارۀ آنها بحث شده است. همچنین نتایج کلی نشان می‌‌دهند که سیاست‌‌های بازاری‌شدن علوم انسانی، تابع سیاست‌‌های دولت‌‌های مختلفِ بعد از انقلاب(چپ و راست) نبوده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of the Marketization Policies of the Humanities after the Islamic Revolution of Iran

نویسنده [English]

  • sardar fotuhi
PhD in Cultural Policy Making, Institute of Social and Cultural Studies, Tehran
چکیده [English]

In the first decade  of  victory of the Islamic Revolution, a huge wave was created in opposition to the humanities, leading to three years of closure of the humanities., They argued that these sciences have a material basis. But nowadays, after 35 years of its reopening, this science have become more materialistic than ever in the historical period in Iran.,  The humanities themselves have become commodities or marketed. Now the question that this research seeks to answer is “What is the Marketization of the humanities? And what policies have been implemented in this case?”. This research is a systematic and coherent, discusses the marketing situation of the humanities and its related policies. The findings of the research show that marketing in a variety of ways, such as increasing the acceptance of monetary students especially graduate students, increasing the number of adjunct professors, the terms and conditions for income and research, which is discussed separately in this study. The findings also show that the marketing policies of the human sciences do not depend on the policies of different states in the aftermath of the revolution (left and right).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Politics
  • Marketing
  • Tuition
  • Adjunct
منابع و مأخذ
 
احمدی، احمد(1361). «کنکور علوم انسانی برگزار نمی­شود»، روزنامه اطلاعات، 21 شهریور 1361.
آیین‌‌نامۀ آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری(1393). آیین‌نامۀ آﻣﻮزﺷﯽ، وﯾﮋۀ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ورودی 1393 و بعد از آن؛ آیین‌نامۀ شورای‌عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری، مصوب 28 مهر 1393.
بنی‌صدر، ابوالحسن(1359). «گروههای سیاسی در بیرون دانشگاه‌ها می‌توانند ستاد تشکیل دهند»، روزنامۀ اطلاعات، 30 فروردین 1359: 1.
خرازی، سیدمحسن(1361). « تنها 10 رشته علوم انسانی بازگشایی می­شوند»، روزنامه کیهان فرهنگی، 17 شهریور 1362.
خمینی، روح‌‌الله(1389). صحیفۀ نور، جلدهای 12 و 14، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
رجایی، محمد علی(1359). «ما پولمان را هدر دادیم و بقیه دوره‌ها باید بسته شود»، روزنامه جمهوری اسلامی، 31 فروردین 1359.
رضایی، محمد؛ عباس کاظمی و حامد طاهری‌کیا(1396). «چهار روز از حیات دانشگاه پس از انقلاب؛ 30 فروردین تا 2 اردیبهشت 1359»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ 10، شمارۀ 1: 200-177.
رهنورد، زهرا(1359). «دانشگاه لانه ارتقای فرهنگ غربی است»، روزنامه جمهوری اسلامی، 31 فروردین 1359.
ریتزر، جورج(1395). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی.
ساعی، علی؛ معصومه قاراخانی و فرشاد مؤمنی(1390). «دولت و سیاست آموزش در ایران»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 56: 168-117.
سپهسالار، میرزاحسین‌‌خان(1252). کتابچۀ تنظیمات حسنۀ دولت علیه‌‌ ممالک محروسۀ ایران، چاپ سنگی، شمارۀ نسخۀ 19120 کتابخانۀ ملی.
سخی، ژینوس(1366). وضعیت دانشگاه‌ها و مؤسسات عالی کشور از بهمن 1357 تا بهمن 1363، طرح پژوهشی صداوسیما.
سندل، مایکل(1395). آنچه با پول نمی‌توان خرید، ترجمۀ حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
صدیق، عیسی(1345). یادگار عمر، جلد دوم، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات امیرکبیر.
صفری، ثنا(1390). «ویژگی‌های فرایند تدریس و یادگیری در آموزش عالی»، فصلنامۀ آموزش مهندسی ایران، شمارۀ 50: 90-73.
فاضلی، نعمت‌الله و سردار فتوحی(1397). «بررسی فرایند تاریخی تثبیت علوم انسانی در ایران»، فصلنامۀ پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، ۲۴ (۲): 161-186.
فاضلی، نعمت‌‌الله(1393). فرهنگ و دانشگاه، تهران: نشر ثالث.
فروغی، محمدعلی(1384). تأثیر رفتار شاه در تربیت ایرانی، جلد 2، تهران: انتشارات توس.
قانعی‌‌راد، محمدامین(1393). «بازاری‌شدن آموزش عالی»، پایگاه تحلیل و اطلاع‌‌رسانی فرهنگ علوم انسانی، 19 اسفند.
قانعی‌‌راد، محمدامین؛ سیدجواد میری و علیرضا افشانی(1395). «تجاری‌سازی علوم انسانی؛ فرصت یا تهدید»، روزنامۀ اعتماد، ۱۷ فروردین، نشانی پایگاه: http://www.isa.org.ir.
کاتلر، فیلیپ(1396). مدیریت بازاریابی، ترجمۀ بهمن فروزنده، تهران: نشر آموخته.
کاظمی، عباس(1394). «پرولتاریای دانشگاهی جدید»، اندیشۀ پویا، شمارۀ 56، آذر و دی‌ماه.
کاظمی، عباس(1395). «پرولتاریای دانشگاهی در ایران»، مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، 10 مرداد 1395. https://cgie.org.ir/fa/news/130333
کیانوری، نورالدین(1359). «شریعتی با مارکسیسم میانۀ خوبی ندارد»، روزنامۀ کیهان، پنج‌‌شنبه 25 اردیبهشت 1359.
محمودپور، بختیار(1391). طراحی مدل تجاری‌سازی تحقیقات علوم انسانی با تأکید بر حوزۀ مدیریت آموزشی و با رویکرد صنعت مشاورۀ مدیریت، دکترای تخصصی، رشتۀ علوم تربیتی- مدیریت آموزشی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی.
مرادی­مقدم، حسین(1391). «بررسی الگوی رشد علم ایران در حوزه علوم و مقایسه آن با الگوی جهانی رشد»، رسالۀ دکتری تخصصی، رشتۀ علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌‌ریزی آموزش عالی(1390). «توزیع تعداد دانشجویان، دانش‌آموختگان و آموزشگران دانشگاهی مراکز آموزشی در سالهای تحصیلی 1350- 1389»، وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری.
مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌‌ریزی آموزش عالی(1395). «توزیع تعداد دانشجویان، دانش‌آموختگان و آموزشگران دانشگاهی مراکز آموزشی در سالهای تحصیلی 1350- 1395»، وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم(1359)، «باید فرهنگ تحمیلی غرب را دور بریزیم»، روزنامه کیهان فرهنگی، 18 اردیبهشت 1359.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم(1362). «رشته های علوم انسانی به 55 رشته تقلیل یافته است »، روزنامه اطلاعات، 23 تیر 1362.
میلر، پیتر(1382). سوژه، استیلا و قدرت، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
نجفی، محمدعلی(1362). «44هزار دانشجو بهمن امسال به دانشگاه می‌‌روند»، روزنامۀ کیهان فرهنگی، 23 دی‌ماه 1362: 2.
نرم‌افزار آینده‌پژوهی جمعیتیِ شورای عالی انقلاب فرهنگی(1392). «جمعیت ایران به روایت امار»، مجلۀ گنجینۀ معارف، پایگاه اطلاع‌‌رسانی حوزه، 6 بهمن 1392.
نورانیان، زینب(1396)، «میراث آیت­الله هاشمی رفسنجانی»، سایت رسمی روزنامه آفتاب یزد، 30 خرداد 1396. آدرس سایت: http://aftabeyazd.ir/?newsid=75792
نوروززاده، رضا و ندا رضایی(1388). «توسعۀ علمی در جمهوری اسلامی ایران؛ ابعاد، موانع و راهکارها»، مجلۀ پژوهشنامه،  شمارۀ 19: 46-9.
هابرماس، یورگن(1392). نظریۀ کنش ارتباطی، تهران: نشر مرکز.
Fallahi, M (1993). Foundations of education in Iran and education after the Cultural Revolution of 1980. Ph.D. Thesis, Marquette University.
Kaneko, M (2005). "Marketization of higher education: trends, issues and prospects', Proceedings of the International Seminar on University Management and Higher Education Policies", Financing Higher Education and Economic Development in East Asia, 19-20 September 2005, Center for University Management and Policies, University of Tokyo, Japan
Marcuse, H (1941). Reason and Revolution. London: Oxford University Press
Mohseni, M (1976). "Sociology in Iran", International Social Science Journal, 22 (2), pp 387–90.
Razavi. R (2009). "The Cultural Revolution in Iran, with Close Regard to the Universities, and its Impact on the Student Movement", Middle Eastern Studies, 45: 1, pp 1-17.
Sobhe, K (1982). "Education in Revolution: Is Iran Duplicating the Chinese Cultural Revolution?", Comparative Education, Vol. 18. No. 3, pp 271-280.