امنیت و رسانه؛ رویکرد فقهی – حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بین الملل امام خمینی قزوین (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه بین الملل امام خمینی قزوین

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی امنیت در رسانه به عنوان یکی از ارکان مهم زندگی اجتماعی انسان و امکان پاسخگویی با استفاده از منابع اسلامی است. با توجه به نقش رسانه در قرن حاضر و اینکه رسانه ها از جمله ابزارهای مهم فراهم آوردن ارتباط بین انسان ها به شمارمیروند؛ امنیت در حوزه رسانه از جایگاه ویژه ای برخوردار است. پیش پنداره های قرآنی در همه زمانی-مکانی بودن شریعت اسلام، مستلزم قابلیت پاسخگویی منابع اسلامی در حوزه های نوین زندگی بشر است. در این راستا؛ مقالۀ پیش رو با روش تحلیلی-توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه ای ضمن بررسی ابعاد امنیت رسانه در سه محور اساسی امنیت رسانه؛ امنیت اهالی و فعالان رسانه ای و امنیت در برابر رسانه، قابلیت پاسخگویی منابع اسلامی در این سه بعد را مورد بررسی قرار داده است؛ بدینرو با تکیه برادله استنباط و با استناد به آراء فقهی، امنیت را حق مشروعی دانسته است که حاکمیت اسلامی موظف به برقراری آن در تمامی حوزه ها از جمله،حوزۀ رسانه شده است.آنگاه با فرض وضعی بودن حق امنیت با بررسی تزاحم امنیت در سه بعد رسانه، جامعه و اهالی رسانه، براساس ملاک ترجیحی به حل تزاحم پرداخته است. در نهایت از طریق تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق و با استفاده از روش قیاس منطقی شکل اول و برهان خلف، قابلیت و پاسخگویی منابع حقوقی اسلام به ابعاد امنیت در محورهای سه گانه فوق را اثبات نموده است و آنگاه براساس نظریه‌های امنیت، آثار فقهی-حقوقی و رسانه ای پذیرش نظریه امنیتی راجح را تبیین نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The security & Media :Jurisprudential-legal approach

نویسندگان [English]

  • Mahdi Nourian 1
  • Rohollah Adineh 2
1 Assistant professor/Theology and Islamic thought(Islamic jurisprudence and fundamentals of Islamic law)
2 Room 648, Islamic Philosophy and Cognition, Faculty of Islamic Sciences and Researches, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to examine the security of the media as one of the essential elements of human social life and the possibility of responding to the issue of media security using Islamic legal sources. Considering the role of the media in the present century and the fact that media are among the most important tools for linking human beings, security research in the media field is of particular importance. The Qur'anic predicates at all times - the place of Islam's shari'a - requires the ability to respond to Islamic sources in the new areas of human life; in this case, the preliminary article by descriptive-analytical method, while examining the dimensions of media security, Has investigated the ability to answer Islamic sources in this regard; thus, Because of that reference and referring to jurisprudential opinions, he considered security as legitimate right, which Islamic rule obliged to establish in all domains of The sentence is the subject of the mediaThen, assuming the status of the right to security by examining the security incidence in three dimensions of media, society and media, it has solved the problem by preferential criterion. Finally, by analyzing the findings of the research and using the logical analogy method of the first form and the indisputable argument, the ability and responsiveness of Islamic legal sources to the dimensions of media security has been proved

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security
  • Threat: media
  • :Jurisprudence: legal sources

منابع و مأخذ

قرآن کریم
آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین (1409 ق). کفایـ الاصول، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ آل­البیت علیهم­السلام.
آشوری، داریوش (بی­تا). دانشنامۀ سیاسی، چاپ سوم، تهران: نشر مروارید.
آقابابایی، حسین(1389). قلمرو امنیت در حقوق کیفری، چاپ نخست، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
آقاجمال خوانساری، محمد بن حسین (1366). شرح آقاجمال خوانساری بر غرر الحکم و درر الکلم، چاپ چهارم، تهران: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1393). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی، چاپ ششم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن أبی جمهور، محمد بن زین­الدین (1405 ق). عوالی اللئالی العزیزیـ فی الأحادیث الدینیـ، چاپ نخست، قم: دار سید الشهداء للنشر.
ابن بابویه، محمد بن علی (1362). الخصال، جلد اول، چاپ نخست، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1381). تحف العقول، ترجمۀ بهزاد جعفری، چاپ نخست، تهران: دارالکتب الاسلامیـﺔ.
اعتمادی، مصطفی (1387). شرح الرسائل، جلد دوم، چاپ دوم، قم: نشر شفق.
افتخاری، اصغر و همکاران (1384). «سیر تحول مطالعات استراتژیک، روندهای جهانی و تجارب ایرانی در استراتژی امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران» (مجموعۀ مقالات اولین همایش ملی مطالعات استراتژیک در جمهوری اسلامی ایران)، چاپ نخست، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
امامی، سید حسن (1360). حقوق مدنی، جلد چهارم، تهران: گنج دانش.
بروجردی طباطبایی، آقاحسین (1429 ق). منابع فقه شیعه، ترجمۀ مهدی حسینیان قمی، چاپ نخست، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
بوزان، باری (1378). مردم، دولت­ها، هراس، ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، چاپ نخست، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
بیچرانلو، عبدالله (1395). «مهم­ترین روش­های جذب مخاطب در سه شبکۀ تلویزیونی ماهواره­ای سرگرمی­محور»، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 6: 90-57.
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحـ، چاپ چهارم، تهران: دنیای دانش.
جعفری، محمدتقی (1419 ق). رسائل فقهی، تهران: مؤسسۀ منشورات کرامت.
جمشیدی، محمدحسین (1396). «بررسی و تبیین مقولۀ صلح در نظریۀ مدینة المسالمه (شهر صلح) فارابی و نظریۀ صلح پایدار کانت»، جستارهای سیاسی معاصر، شماره 3: 28-1.
حکمت­نیا، محمود (1386). مسئولیت مدنی در فقه امامیه؛ مبانی و ساختار، چاپ نخست، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حکیم، محمدتقی بن محمدسعید (1429 ق). القواعد العامـ فی الفقه المقارن، چاپ نخست، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیـﺔ.
حلی، مقداد بن عبدالله سیوری (1425 ق). کنزالعرفان فی فقه القرآن، چاپ نخست، قم: انتشارات مرتضوی.
خمینی، سید روح­الله الموسوی (1421 ق). کتاب البیع، جلد یکم، چاپ نخست، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
روشندل اربطانی، طاهر و زارع، مهسا (1398). «شناسایی و رتبه­بندی عوامل مؤثر بر افت مخاطبان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران»، رسانه، شماره 114: 38-21.
ساروخانی، باقر (1391). جامعه­شناسی نوین ارتباطات، چاپ نخست، تهران: اطلاعات.
سبحانی تبریزی، جعفر (1413 ق). الالهیات على هدى الکتاب و السنه و العقل، جلد سوم، چاپ سوم، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیـﺔ.
شاکری، رضا (1385). «قدرت به­مثابۀ امنیت؛ بازخوانی نظریۀ سیاسی مدرن»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 34: 737-758.
شریف الرضی، سیدمحمد بن حسین (1414 ق). نهج البلاغه، چاپ نخست، قم: مؤسسة دارالهجرة.
شیرازی، سید محمد (1428 ق). من فقه الزهراء علیهاالسلام، جلد دوم، چاپ نخست، قم: رشید.
صدر، سید محمدباقر (1417 ق). بحوث فی علم الاصول، جلد هفتم، چاپ سوم، قم: مؤسسۀ  فقه اسلامی بر مذهب اهل­بیت علیهم­السلام‏.
طاهری، مهدی (1394). «واکاوی رابطۀ انسان­شناسی و امنیت در فلسفۀ سیاسی»، معرفت سیاسی، شماره 1: 106-87.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374ش). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ محمدباقر موسوی همدانی، جلد پانزدهم، چاپ پنجم، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طبسی، نجم­الدین (بی­تا). موارد السجن فی النصوص و الفتاوی، چاپ نخست، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی.
عبدالرحمانی، رضا و حسین ایارگر (1395). «تأثیر رسانه­های جمعی در وقوع و گسترش نزاع­های فردی»، فصلنامه پژوهش­های دانش انتظامی، شماره 4: 79-53.
عروسی حویزی، عبدالعلی بن جمعه (1415 ق). نور الثقلین، جلد سوم، چاپ چهارم، قم: انتشارات اسماعیلیان.
فاضل لنکرانی، محمد (1385). ایضاح الکفایه، جلد یکم، چاپ پنجم، قم: نوح.
فاضل هندی اصفهانی، محمد بن حسن (1416 ق). کشف اللثام و الابهام عن قواعد الأحکام، جلد یازدهم، چاپ نخست، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، دفتر انتشارات اسلامی.
فخلعی، محمدتقی؛ محمدحسین حائری و محمدعلی قاسمی (1394). «تحلیل فقهی شخصیت حقوقی»، آموزه­های فقه مدنی، شماره 9 : 30-3.
فیض، علیرضا (1385). مبادی فقه و اصول مشتمل بر بخشی از مسائل آن دو علم، چاپ نوزدهم، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ‏‫‏‏ دانشگاه تهران.
ماندل، رابرت (1377). چهرۀ متغیر امنیت، ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، چاپ نخست، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
محکی، علی­اصغر (1380). «جامعه­شناسی: اقتصاد سیاسی رسانه­ها»، فصلنامه رسانه، شمارۀ 46: 109-90.
مرعشی نجفی، سید شهاب­الدین (1415 ق). القصاص على ضوء القرآن و السنـ، چاپ نخست، قم: انتشارات کتابخانۀ آیت­الله مرعشی نجفی قدس سره.
مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389). فرهنگ­نامۀ اصول فقه، چاپ نخست، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم‏.
مطهری، مرتضی (1390). مجموعه آثار، چاپ نخست، تهران: انتشارات صدرا.
مظاهری، محمدمهدی و محمدرضا اقارب­پرست (1389). «تطور تاریخی الگوهای امنیت­پژوهی از گفتمان سنتی تا فرامدرن»، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین­المللی، شماره 5: 88-65.
مظفر، محمدرضا (1379). المنطق، قم: انتشارات دارالعلم.
معتمدنژاد، کاظم (1388). ارتباطات در جهان معاصر، چاپ نخست، تهران: شهر.
معین، محمد (1381). فرهنگ معین، جلد اول، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ادنا، کتاب راه نو.
مک کین لای، رابرت و ریچارد لیتل (1380). امنیت جهانی؛ رویکردها و نظریه­ها، چاپ نخست، ترجمۀ اصغر افتخاری، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
مکارم شیرازی، ناصر (1371 ش). تفسیر نمونه، جلد یکم، چاپ دهم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1424 ق). کتاب النکاح، جلد ششم، چاپ نخست، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی بن ابی­طالب علیه­السلام.
مکارم شیرازی، ناصر (1427 ق). دایرة­المعارف فقه مقارن، چاپ نخست، قم: انتشارات مدرسۀ امام علی بن ابی­طالب علیه­السلام.
منتظری نجف­آبادی، حسینعلی (1409 ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمۀ محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، چاپ نخست، قم: مؤسسۀ کیهان.
مولانا، حمید (1371). زبان بین­المللی اطلاعات گزارش و تحلیل جهانی، ترجمۀ یونس شکرخواه، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه­ها.
مؤمن قمی، محمد (1425). الولایـ الالهیـ الاسلامیـ او الحکومـ الاسلامیـﺔ، چاپ نخست، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
میرمحمدصادقی، حسین (1395). حقوق کیفری اختصاصی، جلد سوم، چاپ سی­وسوم، تهران: نشر میزان.
میرعرب، مهرداد و سیدعبدالقیوم سجادی (1379) «نیم نگاهی به مفهوم امنیت»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 9 : 142-133.
نایینی، میرزا محمدحسین غروی (1424 ق). تنبیه الأمـ و تنزیه الملّـ، چاپ نخست، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
نجفی، محمدحسن (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جلد بیست­وپنجم، چاپ هفتم، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
نصیرالدین طوسی، محمدبن محمد (1405 ق). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، چاپ دوم، بیروت: دارالأضواء.
نوریان، مهدی (1395). ابعاد فقهی توسعۀ فرهنگی (رسالۀ دکتری)، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
واسطی، محب­الدین زبیدی حنفی (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس، جلد هیجدهم، چاپ نخست، بیروت: دارالفکر للطباعـﺔ و النشر و التوزیع.
هاشمی خوئی، میرزا حبیب­الله (1400 ق). منهاج البراعـ فی شرح نهج البلاغـ، جلد هشتم، چاپ چهارم، تهران: مکتبـﺔ الاسلام.
یزدان­فام، محمود (1388). «دولت­های شکننده و امنیت انسانی»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 64: 36-5.
 
سایت­های اینترنتی
گزارشگران بدون مرز (2017، دسامبر 19). بیلان خشونت علیه روزنامه­نگاران در سال 2017. بازیابی از گزارشگران بدون مرز در دفاع از آزادی اطلاع­رسانی، برگرفته از: rsf-persan.org