A Historical Analysis of the Role of Waqf Culture and its Function in Constructing the Market in Tabriz, with Emphasis on Giddens' Views

Document Type : Research Paper

Authors

1 . Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University(Corresponding Author).

2 . Ph. D . student at , Faculty of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University

Abstract

Giddens's structuring theory has the appropriate capacity to explain social phenomena over other theories. Going through each of the structuralist and individualist theories, he neglects both the necessity of rigidity and the complete freedom of human action and emphasizes the equality of each. The main question of this study is that what is the impact of the role of waqf culture and its function on the formation of Tabriz market? This article is based on a historical-interpretive method. The information was collected through library and field studies and the study area is the traditional market of Tabriz. The results show that the beginning of the formation of the Tabriz market dates back to the early centuries of Islam's arrival in Iran. The results also show that Muslim activists have used the "rules and resources of waqf " in times and places to construct the Tabriz market and have been building the Tabriz market over the years. As for the function of the waqf, it can be said that the most important function of the waqf is the reproduction of Islamic values and norms and their continuation over many centuries. Finally, it must be said that Muslim activists are influenced by peripheral constructions, especially Islamic values and norms. And again, the institution is dedicated to their actions.

Keywords


منابع و مأخذ
آجرلو، اسماعیل (1393). آشنایی با مفاهیم حقوقی، بررسی مفهوم وقف. تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله (1376). سفرنامه ابن‌بطوطه. ترجمه محمدعلی موحد. تهران: نشر آگه.
ابی‌زاده، الناز (1397). بررسی عوامل مؤثر بر حس مکان بازار تاریخی تبریز در راستای حفاظت معنایی و ارزشی میراث معماری. رساله دکتری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
اسماعیلی سنگری، حسین و بهروز عمرانی (1387). تاریخ و معماری بازار تبریز. تهران: انتشارات ستوده.
اسماعیلی سنگری، حسین و بهروز عمرانی (1393). «پایگاه میراث جهانی مجموعه بازار تاریخی تبریز (اقدامات و چالش‌ها)». نشریه دانش مرمت و میراث فرهنگی، شماره 4: 91ـ75.
اسماعیلی سنگری، حسین و وحید ایلائی (1393). «بازخوانی اسناد کتیبه‌های غیرمنقول در میراث جهانی مجموعه بازار تاریخی تبریز». فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره 5: 132ـ107.
اولیای چلبی، محمدظلی (1338). سیاحت‌نامه قسمت آذربایجان و تبریز. ترجمه حسین نخجوانی. تبریز: ناشر شفق.
اهلرز، اکارت (1373). شهر شرق اسلامی، مدل و واقعیت. ترجمه و تحریر محمدحسن ضیا توانا و مصطفی مؤمنی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 2: 53ـ50.
بزرگی، مهدی (1379). «راه‌های ترویج فرهنگ وقف و ایجاد موقوفات جدید در جامعه». فصلنامه وقف میراث جاویدان، شماره 30: 117ـ106.
بمانیان، محمدرضا و پرهام بقایی و آرین امیرخانی (
بیکر، ترز. ال. (1386). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نائبی. تهران: نی.
پارکر، جان (1386). ساختیابی. ترجمه حسین قاضیان. تهران: نشر نی.
پاشایی کمالی، فرشته و بهروز عمرانی (1390). «روند ثبت جهانی مجموعه بازار تاریخی تبریز». فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، شماره 53: 66ـ56.
پاشایی کمالی، فرشته، عمرانی، بهروز، روند ثبت جهانی مجموعه بازار تاریخی تبریز، فصلنامه علمی، فنی و هنری اثر، شماره تاورنیه، جان (1336). سفرنامه تاورنیه. ترجمه ابوتراب نوری. تجدیدنظر کلی و تصحیح: حمید شیرازی. تهران: انتشارات کتابخانه سنایی.
ترابی طباطبایی، سید جمال (1357). «وقف‌نامه طالبیِ تبریز». یادنامه یغما، شماره 12: 414ـ406.
جعفرپور، ساناز (1396). «سازمان فضایی شهر تبریز در دوره ترکمانان و تأثیر آن بر نظام ارتباطی میان مرکز شهر قدیم با مرکز حکومتی جدید در پایتخت‌های صفویان». دو فصلنامه فیروزه اسلام. دانشگاه هنر اسلامی تبریز. شماره 4: 80ـ65.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1377). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
حاجی حیدری، حامد (1388). آنتونی گیدنز؛ مدرنیته، زمان، فضا. تهران: انتشارات اختران.
حاجی حیدری، حامد و علی متقی‌زاده (1391). «بازسازی الگوی بازاندیشی گیدنز بر مبنای مواضع اخیرتر او راجع به سنت». فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی. شماره 3: 83-41.
حبیبی، سید محسن (1390). از شار تا شهر: تحلیلی تاریخی از مفهوم شهر و سیمای کالبدی آن: تفکر و تأثر. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
حق‌پرست، فرزین و حسین اسمعیلی سنگری (1397). «مدیریت مجموعه میراث جهانی بازار تاریخی تبریز با تکیه ‌بر مشارکت مردمی». نشریه مدیریت شهری، شماره 50: 162-145.
خاماچی، بهروز (1375). بازار تبریز در گذر زمان (بررسی اوضاع تاریخی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی بازار تبریز). تبریز: نشر آشنا.
خان‌محمدی، اکبر (1386). «بازار در ادب فارسی». هفت شهر، شماره 20: 10ـ4.
ذوالفقارزاده، حسن و صنم جابری (1394). تحلیلی بر بازار تبریز. قزوین: انتشارات دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1374). مفردات الفاظ قرآن. تهران: نشر مرتضوی.
رجبی، آزیتا (1386). ریخت‌شناسی بازار. تهران: نشر آگاه.
رضایی، مهدیه و سید محمد صدری و محمدرضا آقاجانی قناد (1392). «وقف پول». نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 2: 277-261.
ریتزر، جرج (1383). مبانی نظریه جامعه‌شناسی معاصر و ریشه‌های کلاسیک آن. ترجمه شهناز مسمی‌پرست. تهران: ثالث.
 
تزر، جرج(سفرنامه فرد ریچادز،مترجم:صبا میهن دخت،انتشارات علمی و فرهنگی،تهراریمون، آندره (1370). شهرهای بزرگ عربی ـ اسلامی در قرن‌های 10 تا 12 هجری. ترجمه حسین سلطان‌زاده. تهران: انتشارات مترجم.
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی (1396). جامعه‌شناسی (1). تهران: دفتر تألیف کتاب‌های درسی عمومی و متوسطه نظری، پایه دهم دوره دوم متوسطه.
سلطان‌زاده، حسین (1376). تبریز، خشتی استوار در معماری ایران. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
شاردن، ژان (1372). سفرنامه شاردن. ترجمه اقبال یغمایی. تهران: توس.
شاه‌حسینی، پروانه (1395). «تأثیرات متقابل مکان‌های وقفی و توسعه شهر تهران در دوره قاجاریه». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی‌ـ‌اسلامی، شماره 23: 84ـ75.
شفقی، سیروس (1378). «مقدمه­ای­ بر ­شناخت­ شهرهای ­اسلامی».­ مجله ­علوم ­انسانی دانشگاه سیستان ­و بلوچستان، شماره 9: 94ـ51.
شفقی، سیروس (1380). «تحلیل فضایی ـ کالبدی بازار اصفهان». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 1: 50-22.
شکاری، روشنعلی ­و اسماعیل کریمیان (1389). «تحلیل فقهی-حقوقی بیع مال موقوفه». پژوهش­نامه حقوق اسلامی، شماره 2: 89-120.
شمس، مجید و پریسا حجی ­ملایری (1389). «تأثیر جهان­بینی دینی وقف بر شکل­گیری و گسترش فیزیکی شهر (مورد مطالعه: شهر ملایر)». مجله جامعه‌شناسی معاصر، شماره 2: 205ـ191.
شهابی، سید محمدرضا (1383). «مبانی و چهارچوب نظری تأثیر وقف در شکل‌گیری فضاهای شهری». تحقیقات جغرافیایی، شماره 1: 150-135.
طباطبایی، محمدحسین (بی‌تا). تفسیرالمیزان. ج2 . قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عبدالستار عثمان، محمد (1376). مدینه اسلامی. ترجمه علی چراغی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
عزیزخانی، احمد (1387). «مفهوم کنش و ساختار در نظریه ساختاری شدن (با تأکید بر تحولات ایالات‌ متحده امریکا)». انسانپژوهی دینی، شماره 17: 213ـ195.
عون‌الهی، سید آقا (1387). تاریخ پانصدساله تبریز از آغاز دوره مغولان تا پایان دوره صفویان. تهران: امیرکبیر.
غفوریان، میترا (1394). «تأثیر هویت‌آفرین فرهنگ وقف بر میزان حس تعلق و تعاملات اجتماعی ساکنین محله‌های شهری (نمونه موردی: محلات منطقه 12 تهران)»، در مجموعه مقالات اولین همایش معماری ایرانی اسلامی (سیمای دیروز-چشمانداز فردا (صص 944-932)، شیراز.
فاریابی، مرضیه و حسن هاشمی زرج آباد و مفید شاطری و علی زارعی (1395). «تبیین کارکردپذیری پیش‌الگوهای نخستین وقف در شهر کهن ایرانی». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی‌ـ‌اسلامی، شماره 26: 20ـ5.
 
فضل‌الله همدانی، رشیدالدین (1394). جامع التواریخ (تاریخ مبارک غازانی). تصحیح و تحشیۀ محمد روشن و مصطفی موسوی. تهران: نشر مرکز پژوهش میراث مکتوب.
فلاندن، اوژن (1356). سفرنامه فلاندن. ترجمه حسین نور صادقی. تهران: اشرافی.
کارری، جووانی فرانچسکو جمله‌ی (1348). سفرنامه کارری. ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ. تبریز: انتشارات اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی.
کربلائی تبریزی،حافظ حسین(ق). روضات الجنان و جنات الجنان.تصحیح جعفر سلطان القرائی. یز: نشر ستوده.کریمیان، حسن و علیرضا بهمنی و سید محمدرضا شهابی (1395). «تأثیر وقف بر شکل‌یابی فضاهای شهری زمان قاجار در شهر ری». فصلنامه باغ نظر، شماره 44: 98-89.
کلانتری خلیل‌آباد، حسین و سید احمد صالحی و قهرمان رستمی (1389). «نقش تاریخی وقف در شکل‌گیری شهر اسلامی (مطالعه موردی شهر اصفهان)». فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شماره 2: 43ـ33.
کلاویخو، روی گونزالز (1366). سفرنامه کلاویخو. ترجمه مسعود رجب‌نیا. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
گیدنز، آنتونی (1389). جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
لازارسفلد، پل (1376). بینش‌ها و گرایش‌های عمده در جامعه‌شناسی معاصر. ترجمه غلامعباس توسلی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
لک‌زایی، شریف (1389). «مبانی اندیشه آنتونی گیدنز: نظریه‌پرداز ساخت‌یابی». فصلنامه رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره 24: 94ـ75.    
مارکوپولو (1350). سفرنامه مارکوپولو. ترجمه حبیب‌الله صحیحی. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
محمدزاده، شبنم و سید امیر منصوری (1397). «ارتباط مجموعه مظفریه با سازمان فضایی شهر تبریز از دوره قراقویونلوها تا دوره قاجار». مجله باغ نظر، شماره 68: 24ـ15.
مستوفی، حمدالله (1336). نزهة‌القلوب. به ‌کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران: طهوری.
مشکور، محمدجواد (1352). تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری. تهران: انجمن آثار ملی.
مغنیه، محمدجواد (1404). الفقه علی المذاهب الخمسه. قم: نشر مؤسسه دارالکتب الاسلامی.
ملکوتی‌فر، ولی‌الله (1380). «بررسی تطبیقی تعریف وقف، وقف نقود و شرایط موقوفه». مجله وقف میراث جاویدان، شماره   33 و 34: 148ـ139.
منافی شرف‌آباد، کاظم و الهام زمانی و عباس پورسلیم (1393). «جایگاه سنت حسنه وقف در فرهنگ اسلامی؛ با تأمل بر قرآن و سیره معصومان (ع)». نشریه­ مهندسی فرهنگی، شماره 81: 78-60.
موسوی بجنوردی، سید محمد و ابوالفضل قهاری (1395). «جایگاه وقف در اموال اشخاص حقوقی با تأکید بر آرای امام خمینی (ره)». پژوهشنامه متین، شماره 77: 20-1.
میلز، سی. رایت (1360). بینش جامعه‌شناختی. ترجمه عبدالمعبود انصاری. تهران: شرکت سهامی انتشار.
مینورسکی، ولادیمیر (1337). تاریخ تبریز. ترجمه عبدالعلی کارنگ. تهران: انتشارات کتابفروشی تهران.
نادرمیرزا، بدیع‌الزمان (1393). تاریخ و جغرافی دارالسلطنه تبریز. به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. تبریز: انتشارات آیدین.
ناصرخسرو (1354). سفرنامه خسرو. تهران: حبیبی.
نژادابراهیمی، احد (1393). «روند شکل‌گیری و توسعه شهر تبریز از صدر اسلام تا ظهور قاجار». فصلنامه پژوهش هنر، شماره 7: 46-41.
وچاتلما، پدر (1368). «معماری بازار». ترجمه ناصر براتی و حمیده امکچی. نشریه هنرهای زیبا، شماره 2 و 3: 37ـ25.
هاشمیان، هادی (1392). امامزاده سید حمزه تبریز و موقوفات ظهیریه. تبریز: اداره ­کل­ اوقاف ­و­ امور خیریه استان آذربایجان شرقی.
هاشمی شاهرودی، محمود (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت علیهم‌السلام. قم: دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام.
 
Bonine, M. E. (1987). Islam and Commerce:Waqf and the Bazaar of Yazd. Iran: Erdkunde.
Çöteli, M. G. (2016). ‘The Impact of Waqfs on the Formation of Historical Commercial Zone: The Cyclical Nature of the Property and Charity Relation/İslam Kentinde Vakıfların Ticaret Bölgesinin Oluşumu Üzerine Etkisi: Hayrat-Akar İlişkisinin Döngüsel Doğası’. Vakıflar Dergisi, (45).
Deguilhem, R. (2008). ‘The Waqf in the city’. In The City in the Islamic World (2 vols.) (pp. 929-956). Brill.
Giddens, A. (1984). The Constitution of Society. Berkeley: University of
California Press.
Hamouche, M. B. (2007). ‘Sustainability & urban management in old Muslim cities: the role of pious foundations’. Journal of King Saud University, 19(2), 27-48.
 
Herdeg, K. (1990). Formal structure in Islamic architecture of Iran and Turkistan. Rizzoli.
Leskiewicz, M. (2004). ‘Towards an Ontological Revival of Legal Theory, part II: Methldological Ethics, Bourdieu, Giddens and De Certeau’. Retrieved from: http://www. alpsa.net/ documents/ Leskiewics Ontology II-000.pdf
Steven, R. (1962). The land of the great Sophy published by Methuen. London: Engelan.