بررسی سرلوح قرآنی مذهَّب قاجاری به شماره ثبت 3089 از کتابخانه مرکزی تبریز براساس اصول شکل و زمینه نظریة روان‌شناسانة گشتالت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز (نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد هنراسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

قوانین گشتالت به عنوان نظریه­ای در باب مطالعۀ روان‌شناسانه ادراک انسان از محیط توسط برخی پژوهشگران در حوزه­های مختلف از قبیل پوستر، نقاشی شهری و غیره مورد استفاده قرار گرفته است. این الگوی روان­شناختی می­تواند در حوزۀ صفحه­آرایی اسلامی و به خصوص نسخ ارزشمند قرآنی نیز راه­گشا باشند. نظریۀ گشتالت مجموعه­ای از اصول و قوانین بصری است که یکی از آنها قانون«شکل و زمینه» نامیده می­شود. نسخه قرآنی مذهب بر جای مانده از دورة قاجار با شماره ثبت 3089 به لحاظ غنای نقوش و کیفیت تذهیب کاری آن بسیار حائز اهمیت و مناسب مطالعات بیشتر است. این پژوهش بررسی و چگونگی ادراک و شناخت الگوهای بصری در اجزاء تذهیب قرآنی را با بهره­گیری از مفهوم شکل و زمینه از قوانین گشتالت مد نظر دارد.  این پژوهش به شیوة توصیفی ـ‌ تحلیلی و به منظور پاسخگویی به این سؤال اساسی انجام یافته است که: بنیان و ساختار تزئینات سرلوح قرآن مورد نظر براساس قوانین تشکیل دهندۀ اصل شکل و زمینه از اصول نظریۀ روان‌شناسانۀ گشتالت چگونه قابل واکاوی است؟ تحلیل عناصر بکار رفته در سرلوح این قرآن نفیس و مطالعه ساختار بصری و نقش‌مایه­های آن براساس قانون شکل و زمینه گشتالت میزان صلابت و استحکام ترکیب­بندی آن را مشخص می­کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of the Qur'anic Verses No. 3089 Registry of the Central Library of Tabriz based on the Principles of the form and Context of the Gestalt Psychological Theory

نویسندگان [English]

  • farnoosh shamili 1
  • fatemeh ghafoorifar 2
1 Assistant Professor and Faculty Member of Tabriz Islamic Art University (Corresponding Author).
2 Master of Islamic Art-Painting, Islamic Art University.
چکیده [English]

environment by some researchers in different fields such as poster, urban painting, etc. This psychological pattern can also be found in the context of the Islamic layout, especially the Qur'anic manuscripts. Gestalt theory is a collection of visual principles and rules, one of which is called the "shape and field" law. The Qur'anic version of the Qajar period, registered in the 3089, due to the richness of its designs and the quality of its work of illumination, is very important and appropriate for further studies.This research studies how to understand and recognize the visual patterns in the elements of Quranic Illumination using the concept of shape and background of Gestalt's laws.  This research has been conducted in a descriptive-analytical way to answer this fundamental question: What is the basis and structure of the decorating of the coronation of the Quran according to the rules that form the principle of the form and the field of the principles of the psychological theory of Gestalt? The analysis of the elements used in the study of this exquisite Qur'an and the study of visual structure and its elements, based on the law of the form and the field of gestalt, characterizes the strength and strength of its composition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic illuminations
  • Qajar era
  • Tabriz central library
  • Gestalt
  • Shape and field

مراجع

منابع و مأخذ
 
اتحاد محکم، سحر؛ افسانه ناظری، یاسر سبحانی­فرد و سالار فرامرزی (1396). «کاربرد قوانین ادراک دیداری گشتالت در طراحی گرافیک بیلبوردهای تبلیغاتی (نمونه موردی: بیلبوردهای تجاری تهران در سال 1394)»، فصلنامه باغ نظر، شماره 55: 86-71.
اتکینسون، ریتا ال و همکاران (1384). زمینه روان‌شناسی هیلگارد، ترجمۀ محمدنقی براهنی، تهران: نشر رشد.
اسکارچیا، جیان روبرتو (1384). هنر صفوی، زند و قاجار، ترجمۀ یعقوب آژند، چاپ دوم، مولی، تهران.
افشار مهاجر، کامران (1388). «کاردبرد نظریه ادراک دیداری گشتالت در صفحه­آرایی کتاب­های درسی»، فصلنامه هنرهای زیبا ـ هنرهای تجسمی، شماره40: 40-33.
ایتن، یوهانس (1380). هنر رنگ، ترجمۀ عربعلی شروه، تهران: یساولی.
ایروانی، محمود و محمدکریم خداپناهی (1381). روان‌شناسیاحساسوادراک، تهران: سمت.
ایروانی، محمود و محمدکریم خداپناهی (1390). روان‌شناسی احساس و ادراک، تهران: نشر سمت.
ایمانی، الهه و اصغر فهیمی­فر (1395). «بررسی هماهنگی نقاشی دیواری­های تهران با محیط شهری(بارویکردروان­شناسی گشتالت)»، فصلنامه نگره، شماره 37: 101-87.
آرنهایم، رودلف (1391). هنر و ادراک بصری، ترجمۀ مجید اخگر، تهران: انتشارات سمت.
آیت­الهی، حبیب­الله (1381). مبانی رنگ و کاربرد آن، تهران: سمت.
بل، سایمون (1386). عناصرطراحیبصریمعماری منظر، ترجمۀ محمد احمدی نژاد، تهران: نشر خاک.
پاکزاد، جهانشاه و حمید بزرگ (1391). الفبای روان­شناسی محیط برای طراحان، تهران: نشر آرمان­شهر.
توسلی، وحید و حبیب­الله عظیمی (1394). «بررسی ویژگی‌های آرایه‌ها و تذهیب مکتب هرات در مصاحف قرآنی آستان قدس رضوی»، فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس رضوی، شماره 3:  .3-20
جودیت وایلد، ریچارد وایلد (1391). سواد بصری، ترجمۀ نازمریم شیخها، تهران: نشر آبان.
دانتیس، دونیس (1395). مبانی سواد بصری، ترجمۀ مسعود سپهر، تهران: سروش.
رضازاده، طاهر (1387). «کاربرد نظریه گشتالت در هنر و طراحی»، فصلنامهآیینۀخیال، شماره 9: 89-71.
زندیه، مهدی و  راضیه زندیه (1389). «در جستجوی کریدورهای دید راهبردی شهر تهران»، فصلنامهانجمن علمیمعماریوشهرسازیایران، شماره 1:  35-27.
شاپوریان، رضا (1386). اصول کلی روانشناسی گشتالت، تهران: انتشارات رشد.
شمیلی، فرنوش (1394). بررسی تأثیر آموزش بر حافظۀ بصری هنرجویان هنرهای تسجمی و هنرهای سنتی(با استفاده از آزمون آندره­ری)، پایان­نامه دکتری تخصصی، استادراهنما: دکتر فاطمه کاتب، دانشگاه الزهرا(س).
شمیلی، فرنوش و فاطمه غفوری‌فر (1396). فرایند ادراک دیداری آرائه­های قرآنی عصر قاجار با رویکرد به روانشناسی گشتالت (مطالعه موردی: قرآن شماره ثبت 3089 قاجاری کتابخانه مرکزی تبریز)، طرح پژوهشی دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
صابری کاخکی، سیاوش (1392). «ربط کیفیات تألیفی در ادراک معماری اسلامی ایران»، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شماره 13: 80-73.
غفوری­فر، فاطمه و فرنوش شمیلی (1396). «جستاری در ساختارشناسی طرح و نقش تذهیب‌های قرآنی عصر تیموری موجود در موزه آستان‏ قدس‏ رضوی»، فصلنامه اطلاع­رسانی و کتابداری آستان قدس رضوی،شماره 3: 49-23.
غلامی رستم، نسیم؛ محمدرضا بمانیان و مجتبی انصاری (1394)، «گشتالت در طراحی پلان باغ ایرانی»، فصلنامه جلوه هنر، شماره 13: 72 - 63.
فدوی، سیدمحمد و عاطفه شید مؤدب (1393). «مطالعه تطبیقی پوسترهای شیگئو فوکودا و روش ایجاد  خطای دید»، فصلنامه هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، شماره 1:  48-37.
کریمی، حمیدرضا و سیدعلی اردلان جوان (1396). «بررسی و شناسایی آداب نشانه‌گذاری در نسخه‌های خطّی منتخب تا عصر تیموری»، فصلنامه اطلاع­رسانی و کتابداری آستان قدس رضوی، شماره 1: 20-3.
لنگ، جان (1381). آفرینشنظریهمعماری؛نقشعلومرفتاری درطراحیمحیط،  (علیرضا عینی­فر(، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
لنگ، جان (1390). آفرینشنظریۀمعماری، ترجمۀ علیرضا عینی‌فر، چاپ پنچم، تهران: دانشگاه تهران.
مافی­تبار، آنه؛ فاطمه کاتب و منصور حسامی (1396)، «خوانش چهار نگاره عصر قاجار براساس نظریه ادراک دیداری ارنست هانس جوزف گامبریچ (مورد مطالعاتی: فرهاد، اسب شیرین را بر دوش می‌کشد)»، فصلنامهمطالعات تطبیقی هنر، شماره 13: 33-16.
محمدزاده، جعفر (1396)، ارائة یک اثر نگارگری براساس قوانین و اصول ادراک بصری روان‌شناسان گشتالت در نگاره‌های مکتب هرات، پایان‌نامه­ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر فرنوش شمیلی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
نوقابی، مهدی (1396). «ردیابی حرکات چشمی؛ رویکردی برای سنجش خواندن بر پایۀ تعامل دیداری»، پژهشنامۀ کتابداری و اطلاع­رسانی، شماره2: 357-352.
نیرومند، محمدحسین(1392). مدیریت مخاطب چشم، تهران: فرهنگسرای میردشتی.
 
Afshar Mohajer, Kamran (2009), "Applying Gestalt Visual Perception Theory to Textbook Screening", Journal of Fine Arts-Visual Arts, No. 40, pp. 33-40
Arenheim, Rudolf(1949), ”TheGestalt Theory of Expression”, Psychological Review, 56, 156-171.
Arnheim, Rudolf (2012), “Visual Arts and Perception”, Translated by Majid Akhgar, Tehran: Post Publishing.
Atkinson, Rita L. et al. (2005), “Hilgard's Psychology”, Translated by: Mohammad Taghi Barahani, Tehran: Growth Publication
Ayatollah, Habibollah (2002), “Principles of Color and Its Application”, Tehran: side.
Bell, Simon (2007), “Elements of Visual Design of LandscapeArchitecture”, Translated by: Mohammad Ahmadinejad, Tehran: Soil Publications.
Cognition.”In Methods in Cognitive Linguistics”, edited by Monica Gonzalez-Marquez, 323–344. msterdam ; Philadelphia: John Benjamins Pub.
Dentis, Donis A. (2016), “Foundations of Visual Literature”, Translated by: Masoud Sepehr, Tehran: Soroush
Dewey, and A. Bentley(1949),”interaction and Transaction”, in knowing and the Known, Beacon Press, PP. 103-108.
Diba , Layla S, Ekhtiar Maryam,”]Royal Persian paintings: the Qajar epoch”, 1785-1925, Brooklyn Museum of Art ,1998.
Douglas Porteous, J. (2003), “Invironmental Aesthetics.Taylor & Francis e-Library
Eiten, Johannes (2001),” The Art of Color, Translated by: Arabali Sheroue”, Tehran: Usavli.
Ellis, Kyle. 2009. “Eye Tracking Metrics for Workload Estimation in Flight Deck Operations.” Master of
 Etehadmohkam, Sahar. Nazery, Afsaneh. Sobhani Fard, Yasser.
Exploration of Cognitive and Perceptual Mechanisms.” In Human Computer Interaction.
Fadavi, Seyyed Mohammad. Shideh Moudab, Atefeh (2014), "A Comparative Study of Shigeo Fukuda Posters and Vision Errors", Journal of Fine Arts - Visual Arts, Volume 19, Number 1, pp. 37-48
  Faramarzi, Salar (2016), "Application of Gestalt Visual Perception Laws to Graphic Design of Advertising Billboards (Case Study: Tehran Commercial Billboards in 2015)", Bagh Nazar Journal, Fourteenth Year, No. 55, pp. 71-86
Fukui, H., Terai, K., Nakajima, H., Chiba, A., Fukuhara, S., Mochizuki, N. (2014) “S1P-Yap1 Signaling Regulates Endoderm Formation Required for Cardiac Precursor Cell Migration in Zebrafish. Developmental Cell”. 31:128-136.
Ghafuri Far, Fatima. Shmili, Farnoush (1396), "Studying the Design Structure and the Role of Quranic Illumination in the Timurid Age in Astan Quds Razavi Museum", Astan Quds Razavi Information and Library Quarterly, Volume 20, Number 3 (79), pp. 23-49
Grier, Rebecca A., Philip Kortum, and James T. Miller. 2007. “How Users View Web Pages: An. Hershey’ PA: Idea Group Pub.
Imani, Elaheh. Fahimi Far, Asghar (2016), "Investigating the Coordination of Tehran Wall Paintings with the Urban Environment (Gestalt Baroque Psychology)", Negra Journal, No. 37, pp. 87-101.
Irvani, Mahmoud. Khodapahani, Mohammad Karim (2002),The Psychology of Feeling and Perception, Tehran: Position.
Irvani, Mahmoud. Theology, Mohammad Karim (2011), “The Psychology of Feeling and Perception”. Tehran: Post Office.
Judith Wilde, Richard Wilde (2012),” Visual Literature”, Translated by: Nazim Sheikh, Tehran: Aban Publications
Karimi, Hamid Reza. Ardalan Javan, Seyed Ali (2016), "Investigation and Identification of Markup Manners in Selected Manuscripts to the Timurid Age", Astan Qods Razavi Information and Library Quarterly, Volume 20, Number 1 (77), pp. 20-3
Lang, Jan (2002), Creating Architectural Theory; The Role of Behavioral Sciences in Environmental Design, (Text in Persian) Alireza Einifar (First Edition, University of Tehran Publications.
Lang, John (2011), “Creating Architectural Theory”, Translated by Alireza Einifar, Puncham Printing, Tehran: University of Tehran.
Mafiatabar.Aneh. Kateb, Fatima. Hesami, Mansour (1986), "Quaternary Reading of the Qajar Period Based on Ernst Hans Joseph Gambreich's Visual Perception Theory (Case Study: Farhad Holds the Sweet Horse)", Comparative Arts Studies, No. 13, pp. 16-33.
Mahdi, Mohsen S(1980), “Islamic PhilosoPhy and the Fine Arts”, in Age Khan Award for Architecture: Architecture as Symbol and Self-Identity, 43-47, Geneva Khan Award.
Marasi, Mohsen. Khodam Mohammadi, Maryam (2015), "A Study of Design and Decoration on the Signs of Five Verses in the First and Ninth Century Lunar Quran in Iran". Journalist. Example: 33 (10).
Mohammadzadeh, Ja'far (1396),“Presenting a Painting Based on the Laws and Principles of Visual Perception of Gestalt Psychologists in Herat School Paintings”, MA Thesis, Supervisor: Dr. Farnoush Shmili, Tabriz Islamic Art University.
Neisser, U. 1967. “cognitive psychology”, Englewood cliffs, nj: Prentice-Hall
Nirmand, Mohammad Hossein (2013), Eye Contact Management, Tehran: Mirdashti Cultural Center.
Niromand, Mohammad Hossein (2013), Eye Contact Management, Tehran: Mirdashti Cultural Center.
Noghabi, Mehdi (1396), "Eye Movement Tracking - Reading-Based Vision Interaction Approach", Journal of Library and Information Science, Volume 7. No. 2, pp. 352-357.
Noghabi, Mehdi (1396), "Eye Movement Tracking - Reading-Based Vision Interaction Approach", Journal of Library and Information Science, Volume 7. No. 2, pp. 352-357.
Pakzad, Jahanshah. Bozorg, Hamid (2012),”The Alphabet of Environmental Psychology for Designers”, Tehran: Armanshahr Publications, Research in Web Design and Evaluation, edited by Panayiotis Zaphiris and Sri Kurniawan.
Rezazadeh, Taher (2008), "The Application of Gestalt Theory to Art and Design", The Journal of Imaginary Religion, Volume 9, pp. 71-86.
Roy R.Behrens, (2004), “Art,Design and Gestalt Theory”, Leonardo Online .leonardo.info Sahasrabudhe, Sammer, Survey Of Design Principles for rlearining, access deta: 2011/3/9
Rustam slave, a breeze. Bamyan, Mohammad Reza. Ansari, Mojtaba (2015), "Gestalt in Designing an Iranian Garden Map", Journal of  Art Review, Issue 13: Spring and Summer 2015. 63 to 72.
Saberi Kakhaki, Siavash (2013), "The Relationship of Writing in the Perception of Islamic Architecture of Iran", Journal of Islamic Iran City, No. 13, pp. 73-80.
Scarchia, Gian Roberto (2005), “Safavid Art, Zand and Qajar, Translated by Jacob Ajend, Second Edition”, Molly, Tehran.
Shamili, Farnoush (2015), “Investigating the Impact of Education on the Visual Memory of Fine Arts and Traditional Arts Students (Using the Andrei Test)”, PhD Thesis, Edited by Dr. Fatemeh Katib, Al-Zahra University.
Shapourian, Reza (2007), “General Principles of Gestalt Psychology”, Tehran: Roshan Publications.
Shmili, Farnoush. Ghafouri Far, Fatemeh (1396), The Process of Visual Understanding Quranic Arrays of Qajar Period with Gestalt Psychology Approach (Case Study: Quran Registration Number 3089 Tabriz Central Library, Tabriz Islamic Art Research Project).
Tavassoli, Wahid. big. Habibollah (2015), “An Investigation of the Characteristics of Arrays and Lighting of Herat School in the Qur'anic Interpretation of Astan Quds Razavi”, Library and Information Science Journal of Astan Quds Razavi, Volume 18, Number 3 (71), pp. 3-20.
Wertheimer, M. (1938), “Laws of organization in perceptual forms”. In W. D. Ellis (Ed.), a source book of Gestalt psychology, pp. 71–94.
Wertheimer, M. (1938). “Gestalt theory”. In W. D. Ellis (Ed.), A source book of Gestalt psychology (pp. 1-11). London, England: Kegan Paul, Trench, Trubner & Company.
Willis. D. Ellis. (1950). A Source Book of Gestalt Psychology, london: routledge publisher.
Wolfe, J. M, & Horowitz, T.S(2004), “what attributes guide the  deployment of visual  ttention and how do they  do it? Nature reviews”, Neuroscience, 5(6), 495-501. Doi:10.1038/nrn1411.
Zakia, Richard. D(2002), “Perception& Imaging”, Focal Press, USA.
Zandieh, Mehdi. Zandieh, Razieh (2010), "In Search of Strategic Vision Corridors in Tehran", Journal of Iranian Association of Architecture and Urban Planning, No. 1, pp. 35-27.
http://jazirehdanesh.com/printme.php?item=18.590.872.fa
http://www.wikicell.org/index.php/Visual_System
http://ir.uiowa.edu/etd/288.
 http://ir.uiowa.edu/etd/288.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار