تحلیل سیاست های فرهنگی خانواده در ایران پس از انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌‏شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه یاسوج

چکیده

این مقاله به دنبال پاسخ به این پرسش است که سیاستگذاری فرهنگی در حوزه خانواده مبتنی بر چه اقتضائاتی بوده و این سیاست‏ها تا چه حد به اهداف تعیین شده دست یافته‌‏اند؟ برای این منظور با رویکرد کیفی و تحلیل اسناد مکتوب به ترسیم خانواده مطلوب سیاستگذاران فرهنگی پرداخته شده است. برای ارزیابی وضعیت موجود خانواده از نتایج گزارش‏‌های رسمی، پژوهش‏‌های علمی، واقعیت‏‌های موجود و تجارب زیسته و ملموس استفاده شده است. بررسی‌‏ها نشان می‏دهد خانواده مطلوب سیاستگذاران فرهنگی از نظر شکلی و محتوایی خانواده‏ای است که پاسخگوی نیازهایی چون رفع نیازهای مادی و غیرمادی، تربیت صحیح فرزندان، کانون روابط گرم و صمیمی، و مهم‏تر از همه بنیان اصلی تشکیل‏دهنده جامعه باشد. واقعیت‏های موجود نشان می‏‌دهد خانوادۀ ایرانی نیز همچون جوامع دیگر، دچار تغییراتی شده و انتظارات سیاستگذاران فرهنگی را در تحقق شکل مطلوب آن برآورده نکرده است، به­‌گونه‏‌ای که در شرایط کنونی، خانواده با چالش‏‌ها و آسیب‏‌های مختلفی مواجه است و با انتظارات سیاست‏های فرهنگی فاصله دارد. در خانواده کنونی، مواردی نظیر افزایش طلاق، افزایش سن ازدواج، سست شدن پیوندهای زناشویی، شکاف بین نسل‏ها، شیوع برخی آسیب‏ها و انحراف‏ها و نظایر آن وجود دارد که نشان‏ دهنده این است که خانواده آن‏گونه که سیاست‏های فرهنگی طراحی شده بودند، شکل نگرفته است. در تحلیل فاصله بین سیاست‏های فرهنگی و وضعیت موجود می‏توان گفت برخی سیاست‏ها، به شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران و تغییرات جهانی در حوزه فرهنگ و فناوری توجه زیادی نکرده‏‌اند. با وجود چنین تنوع و تغییراتی، به نظر می‏‌رسد بازاندیشی در برخی سیاست‏ها ضروری به نظر می‏‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Family Cultural Policies in Iran after the Revolution

نویسنده [English]

  • ramin moradi
Assistant Professor, Yasuj University
چکیده [English]

In this research, we analyze the cultural policies of the family. The results show that the Iranian family, like many other societies, is subject to significant changes. In recent years, the tendency to form a family has been reduced to a certain extent, and marriage is delayed until social, economic and social status is achieved. Evidence suggests divorce has changed from a denied phenomenon to a solution to the tension and conflict between couples. Extramarital marriages, especially in major cities, have increased marriage and increased divorce rates. The generation gap has spread and the conflicts of women's role are expanding. According to the statistics, the documents and the reality of society, the family has not shaped as cultural policy-makers desired and planned for it. This gap between politics and the situation in society has been analyzed in such a way that changing social conditions, globalization and cultural transformations, the spread of media and communications, and ... have influenced the family and due to the changing social context, this different factors have affected family structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • family
  • cultural policy
  • social crisis
  • Family rupture
منابع و مأخذ
احمدی، امیدعلی و ابراهیم یاقوتی (1397). «زنان، سبک های فراغتی و خانواده در شهر تهران»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، شماره 8: 258-257.
آزادارمکی (1395). جامعه شناسی خانواده ایرانی، تهران، انتشارات سمت.
آزادارمکی، تقی و نوح منوری (1389). «ارائه  مدلی برای تحلیل محتوای سیاست های فرهنگی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 20: 76-47.
احمدنیا، شیرین (1380). «برخی عوامل فرهنگی-اجتماعی موثر بر مشارکت محدود زنان»، فصلنامه  انجمن جامعه‌شناسی ایران ویژه نامه دومین همایش مسائل اجتماعی ایران، شماره 4: 83-71.
احمدی،کامیل (1397). «اتاقی با در باز: پژوهشی جامع در باب ازدواج سفید در ایران»، فصلنامه مطالعات حقوق، شماره 21: ١٧٦- 159.
احمدی، ناهید (1391). «بررسی جامعه شناختی روابط خارج از چارچوب ازدواج»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
بابایی فرد، اسدالله (1392). «سنجش تاثیرات اشتغال زنان بر خانواده و روابط اجتماعی»، نشریه زن در توسعه و سیاست،دوره 11، شماره 3: 451-427.
بلالی، اسماعیل، زهره بختیاری ،اکرم محمدی و حسین محققی (1394).  «عوامل مؤثر بر تضاد نقشهای زنان و رابطه آن با تعارضات خانوادگی در شهر همدان»، جامعه­شناسی کاربردی، شماره27: 117-132.
جاوید، محمد جواد و عصمت شاه­مرادی (1396). «جمهوری اسلامی ایران و مساله بدحجاب»، زن در فرهنگ و هنر، شماره 1: 164-139.
جنادله، علی و مریم رهنما (1393). «دگرگونی در الگوی متعارف ایرانی(تحلیل ثانویه داده های ملی)»، فصلنامه خانواده پژوهی، شماره 39: 296-277.
حسینی، حاتم و مریم گراوند (1395). «تبیین شکاف در رفتار و نگرش زنان نسبت به الگوی همسرگزینی در شهر کوهدشت»، جامعه شناسی کاربردی، شماره 16: 128-113.
حقیقت، صادق (1391). روش شناسی علوم سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه مفید.
حقیقتیان، منصور و عباس غفاری (13889). «بررسی علل شکاف نسل­ها در بین دانش آموزان متوسطه شهر لامرد»، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، شماره 8: 190-173.
خدادی سنگده، جواد و خدابخش احمدی (1394). «نقش عوامل فرهنگی و رسانه­ای در پیشبینی حجاب زنان؛ مطالعه­ای ملی»، فصلنامه فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شماره 33:21-8.
خواجه نوری، بیژن، علی روحانی و سمیه هاشمی (1391). «گرایش به حجاب و سبک‌های مختلف زندگی»، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 166:3-141.
ذوالفقاری، ابوالفضل و اکرم رمضانی (1394). «آسیب‌شناسی روابط خارج از عرف دختران»، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، شماره 4: 235-196.
رستگارخالد، امیر و هاجر عظیمی (1393). «بررسی تعارض شغلی، خانوادگی زنان سرپرست خانوار»، زن در توسعه و سیاست، شماره 3: 448-426.
رضایی دره­ده، مریم (1390). «(بررسی رابطه­ی تعارض نقش­های شغلی-خانوادگی و بحران هویت زنان شاغل شهر خرم آباد»، پایان نامه ارشد، دانشگاه بوعلی سینا همدان.
رمضانی­فر، حدیثه و محمدعلی آدیش (1397). «مطالعه­ی تجربه­ی زیسته­ی افراد در مورد ازدواج سفید در ایران(مطالعه­ی کیفی جوانان شهرستان گیلان». فصلنامه­ی مطالعات توسعه­ی اجتماعی ـ فرهنگی، شماره 1: 217-195.
سرایی، حسن و سجاد اوجاقلو (1392). «مطالعه­ی نسلی تغییر ارزش ازدواج در ایران»، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، شماره 5: 42-19.
سفیری، خدیجه، کمال کوهی و رباب عبدی (1397). «تاثیر مصرف کالاهای فرهنگی بر تغییر ارزش ازدواج در بین دانشجویان دانشگاه تبریز»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، شماره 1: 27-4.
سهراب زاده، مهران، میلاد نوروزی و اسما عسکری­کویری (1396). ((ازدواج سفید؛ انگیزه­ها و زمینه­ها))، فصلنامه جامعه شناسی سبک زندگی، شماره 9: 249-189.
شافیرتز، جی.ام و کریستوفر پی، بریک (1390). سیاست گذاری فرهنگی و میزان مداخله دولت در آن، تأملی نظری، ترجمه مجید وحید، تهران: انتشارات باز.
شالچی، وحید و محدثه ضیاچی (1393). «تفاوت های نسلی در سبک زندگی»، فصلنامه مطالعات توسعۀ اجتماعی-فرهنگی، شماره 1: 91-69.
شریفی ساعی، محمد­حسین، مریم ایثاری و سحر طالبی (1390). «سنخ­شناسی الگوهای روابط جنسی پیش از ازدواج در ایران»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره 2:  34-1.
عبدی، شهین و امیر اکبری قمصری (1396). «بررسی عوامل موثر بر شکاف نسلی درباره ازدواج و معیارهای انتخاب همسر در بین دانشجویان شهر تهران و تکاب»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی.
عظیمی هاشمی، مژگان، فائزه اعظم­کاری، معصومه بیگناه و فاطمه رضا­منش (1394). «ارزش­ها، نگرش‌ها و الگوهای کنش جوانان در خصوص همسر گزینی و روابط پیش از ازدواج»، راهبرد فرهنگ، شماره 29: 212-180.
عنایت، حلیمه (1367). «بررسی تاثیر اشتغال زنان بر روابط خانوادگی در شهر شیراز»، دانشگاه شیراز، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه شیراز.
عیوضی، غلامحسین (1394). «بررسی جامعه شناختی شکاف نسلی در ایران پس از انقلاب اسلامی با تاکید بر عناصر فرهنگی هویت ایرانی»، فصلنامه علمی-پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره 3: 120-90.
فرزانه، عبدالحمید و مژگان امیریان زاده (1395). «آسیب­شناسی پوشش از دیدگاه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی فارس»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، شماره 4 : 624-602.
قائمی زاده، محمد سلمان و شکیبا کولیوند (1393). «شکاف نسلی در بین دانش آموزان شهر اسد آباد»، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، شماره 3: 200-173.
کربلائی پازوکی، علی و محمدحسین خوانین زاده (1393). «آسیب­شناسی مسأله عفاف و حجاب در بین دانشجویان دخترکارشناسی دانشگاه علامه طباطبائی»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، شماره 18: 193-172.
کنعانی، محمدامین، حمیده محمد زاده و فاطمه محمدزاده (1393). «بررسی رابطة استفاده از اینترنت با نگرش به دوستی اینترنتی با جنس مخالف»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 4: 84-63.
گروسی، سعیده و راحله آدینه زاد (1389). «بررسی رابطه عوامل اجتماعی با تعارض نقش های شغلی و خانوادگی در بین زنان شاغل شهر کرمان». مجله علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 2: 139-121.
مهدوی، سید محمد صادق و شهرزاد مشیدی (1389). «تحول معیارهای همسرگزینی جوانان نسبت به والدینشان به تفکیک خاستگاه طبقاتی»، مجله جامعه شناسی معاصر، شماره 4: 60-26.
موسوی، یعقوب (1388). بررسی تعارض نقش دوگانه زنان در خانه و اجتماع و ارائه راه کارهای مناسب، تهران: مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری.
نصیری، محمود، محمدرضا تفاق، جهانگیر مقصودی و اکبر حسن‌زاده (1380). «بررسی مقایسه­ای مشکلات ارتباطی نوجوانان با والدین از دیدگاه نوجوانان و والدین در دبیرستان­های منتخب دولتی شهر اصفهان»، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، شماره 2 :38-31.
نوغانی محسن و فردین محمدی (1394). «پیامدهای ارتباط نامتعارف با جنس مخالف»، همایش ملی مسائل اجتماعی شهر مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم انسانی: 54-34.
نقیب‌زاده، احمد (1389). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
وحید، مجید (1382). سیاستگذاری و فرهنگ در ایران امروز، تهران: انتشارات باز.