تحلیل جامعه‌شناختی مهم‌ترین مانع فرهنگی توسعۀ سیاسی در ایران (عصر پهلوی دوم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران (نویسندۀ مسئول)

3 استاد و عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران

4 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران

چکیده

تحقیق پیش‌رو در صدد پاسخگویی به این پرسش اساسی برآمده که مهم‌ترین مانع فرهنگی که در دورۀ پهلوی دوم سبب عدم دستیابی جامعۀ ایران به توسعۀ سیاسی شد چه بوده است؟ دیگر اینکه پهلوی دوم به کمک چه اقدامات اساسی‌ای جامعۀ ایران را از دستیابی به توسعۀ سیاسی محروم کرد؟ این پژوهش با الهام از رویکرد وبری در اهمیت فرهنگ و همچنین رویکرد نوسازی بازنگری‌شدۀ اینگلهارت و با به کارگیری روش تحقیق تاریخی و اسنادی، با مراجعه به کتابخانه‌های حقیقی و مجازی و بررسی نقّادانه و فیش‌برداری از کتاب‌ها و اسناد معتبر مرتبط با موضوع این تحقیق و تحلیل و فراتحلیل آنها انجام شده است.
نتایج این تحقیق نشان می‌دهند که فرهنگ اقتدارگرا و استبدادی حاکم و نظام سیاسی و مدیریت اقتدارگرایانه و استبدادی محمدرضاشاه بر نهادهای مختلف جامعه، باعث تضعیف جامعۀ مدنی، اعمال سانسور شدید در نشر کتاب‌ها و مطبوعات، انحلال تشکل‌های اجتماعی و فرهنگی مستقل و احزاب سیاسی منتقد وابسته به طبقۀ متوسط جدید و قطع جریان روشنفکری پویا، آزاد، نقّاد و پرسشگر در جامعه شد و به عنوان مهم‌ترین مانع فرهنگی توسعۀ سیاسی، مسبّب ناکامی جامعۀ ایران در دستیابی به توسعۀ سیاسی در دورۀ پهلوی دوم بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of the Most Important Cultural Barrier for Political Development in Iran (Second Pahlavi Era)

نویسندگان [English]

  • mohammad heydarpourklidsar 1
  • Mansoor Vossoughi 2
  • Baghar saroukhani 3
  • mostefa azkia 4
1 Ph.D Student, Research and Sciences branch, Azad Islamic University, Tehran. Iran
2 professor of Sociology, college of humanities and social sciences, research and sciences branch, Azad Islamic university, Tehran, Iran (Corresponding Author)
3 professor of Sociology, college of humanities and social sciences, research and sciences branch, Azad Islamic university, Tehran, Iran
4 professor,college humanities and social sciences, research and sciences branch, Azad Islamic university,Tehran,Iran
چکیده [English]

This research aims to answer this basic question that what was the most important cultural barrier in second Pahlavi era that impeded the Iran society in reaching political development? Also what were second Pahlavi´s main actions in depriving Iran society from achieving political development? This article inspired by Weber´s approach in importance of culture and also by Engelhardt´s revised renewal approach by using historical and documentary research methods. To do this research, we have referred actual and virtual libraries and we have done analytical inspection and taking notes from books and original documents related to the subject of this research and conducting analysis accompanied with Meta-analysis.
   Findings showed that dictatorship and authoritarian culture governing over society and political system and autocratic and dictatorship management of Mohammad Reza Shah toward  different institutions in society, suppression of civil society, sever censorship over publishing books and newspapers, dissolution of independent cultural and social associations and critical political parties which dependent on new middle class, and also interrupting free dynamic, critical intellectual flow, were among the most important cultural barrier of political development and failure of Iran´s society in reaching political development in second Pahlavi’s era.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture barrier
  • Authoritarian culture
  • Cultural development
  • Questioning and critique
  • Middle class
  • Political development

مراجع

منابع و مآخذ
 
آبراهامیان، یرواند(1385). ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی. تهران: نشر مرکز.
آبراهامیان، یرواند(1393). تاریخ ایران مدرن، ترجمۀ محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
ازکیا، مصطفی(1391). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی توسعۀ روستایی. تهران: انتشارات اطلاعات.
ازکیا، مصطفی؛ رشید احمدرش و حسین دانش مهر(1394). توسعه و مناقشات پارادایمی جدید، تهران: انتشارات کیهان.
ازکیا، مصطفی(1396). جامعه‌شناسی توسعه و توسعه‌‌نیافتگی روستایی ایران، تهران: انتشارات اطلاعات.
اشرف، احمد و علی بنوعزیزی(1387). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمۀ سهیلا ترابی‌فارسانی. تهران: انتشارات نیلوفر.
اینگلهارت، رونالد و ولزل، کریستین(1389). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمۀ یعقوب احمدی، تهران: انتشارات کویر.
ارنبرگ، جان(2016)، سیر حکمت جامعۀ مدنی، ترجمۀ هومن نیک‌اندیش، ناشر: توانا (آموزشگاه آنلاین برای جامعۀ مدنی ایران).
انصاف‌پور، غلامرضا(‏‏1363). ایران و ایرانی، تهران: انتشارات زوّار.
بشیریه، حسین(1387). موانع توسعۀ سیاسی در ایران، تهران: انتشارات گام نو.
بهنام، جمشید(1391). ایرانیان و اندیشۀ تجدد، تهران: نشر فرزان.
پهلوی، محمدرضا(1371). پاسخ به تاریخ، ترجمۀ حسین ابوترابیان، تهران: انتشارات رسا.
پیت، ریچارد؛ هارت ویک، الین(1389). نظریه‌های توسعه، ترجمۀ مصطفی ازکیا، رضا صفرشالی و اسماعیل رحمانپور، تهران: نشر لویه.
جهانبگلو، رامین(1380). ایران و مدرنیته، تهران: نشر گفتار.
خانیکی، هادی(1381). «برخی منابع و موانع دموکراسی در ایران»، ماهنامۀ آیین، شمارۀ اوّل
خسروی، خسرو(1360). مسئلۀ اراضی و دهقانان تهیدست در ایران، تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسۀ چاپ و انتشارات تهران.
دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی(1393). نقشۀ مهندسی فرهنگی کشور، تهران.
دیگار، ژان پیر؛ هورکاد،برنار و ریشار، یان(1378). ایران در قرن بیستم، ترجمۀ عبدالرضا(هوشنگ) مهدوی، تهران: نشر البرز
رنانی، محسن(1381). تناسب در اقتدار، ماهنامۀ آفتاب، شمارۀ 19، مهر ماه.
زیباکلام، صادق(‏‏1373). ما چگونه ما شدیم؟، تهران: انتشارات روزنه.
زیباکلام، صادق(1393). تحولات سیاسی اجتماعی ایران، تهران: روزنه.
سریع‌القلم، محمود(1392). عقلانیت و توسعه‌یافتگی ایران، تهران: نشر فرزان.
سن، آمارتیاکومار(1396). توسعه یعنی آزادی، ترجمۀ محمد سعید نوری نائینی، تهران: نشر نی.
سیف، احمد(1379). پیش درآمدی بر استبدادسالاری در ایران، تهران: نشر چشمه.
عظیمی‌آرانی، حسین(1391). مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران، تهران: نشر نی.
علم، امیراسدالله(1373). گفت‌وگوهای من با شاه، تهران: طرح نو.
غنی‌نژاد، موسی(1377). تجددطلبی و توسعه در ایران معاصر، تهران: نشر مرکز.
فوران، جان(1378). مقاومت شکننده، ترجمۀ احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
قاضی‌مرادی، حسن(1385). استبداد در ایران، تهران: نشر اختران.
قوام، عبدالعلی(1393). چالشهای توسعۀ سیاسی، تهران: نشر قومس.
کاتم، ریچارد(1372). مصدق، نفت و ناسیونالیسم ایرانی، تهران: انتشارات ویراسته.
کاتوزیان، محمدعلی‌همایون(1386). اقتصاد سیاسی ایران، ترجمۀ محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
کاتوزیان، محمدعلی‌همایون(1392). ایرانیان، دوران باستان تا دورۀ معاصر، ترجمۀ حسین شهیدی، تهران: نشر مرکز.
کاتوزیان، محمدعلی‌همایون(1394). تضاد دولت و ملت، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
کاتوزیان، محمدعلی‌همایون(1395). ایران؛ جامعۀ کوتاه‌مدت، ترجمۀ عبدالله کوثری، تهران: نشر نی.
مرکز آمار ایران(1347). جلد 15، جدول101: 119.
مقصودی، مجتبی(1393). تحولات سیاسی اجتماعی ایران، تهران: انتشارات روزنه.
میرسپاسی، علی(1385). تأملی در مدرنیتۀ ایرانی، ترجمۀ جلال توکلیان، تهران: انتشارات طرح نو.
وبر، ماکس(1374). اقتصاد و جامعه، ترجمۀ عباس منوچهری و دیگران، تهران: مولی.
وحدت، فرزین(1382). رویارویی فکری ایران با مدرنیته، ترجمۀ مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
ویتفوگل، کارل‌آوگوست(1392). استبدادشرقی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
هانتینگتون، ساموئل(1375). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر علم.
هانتینگتون، ساموئل(1381). موج سوم دموکراسی، ترجمۀ احمد شمسا، تهران: انتشارات روزنه.
هریسون،لارنس و هانتینگتون، ساموئل(1388). اهمیت فرهنگ، ترجمۀ انجمن توسعۀ مدیریت ایران، تهران: موسسۀ انتشارات امیرکبیر.
-Almond.G and Verba. S (1968). The Five Nathion Study, Ann Arbor, Michigan
-Brookfield HC. (1972). Colonialism, development and independence, Cambridge University Press
-Dalton, Russel J. Martin P Wattenberg (eds.) (2000). Parties Without Partisans: Political Change in Advanced Industrial Democracies.Oxford: Oxford Univercity Press.
- Fukuyama ,Francis (1995). Trust: Social Virtues and the Creation of Prosperity.New York: Free Press
- Gibson, James L (1997). Mass Opposition to the Soviet Putsch of August 1991: Collective Action, Rational Choice, and Democratic Values. Amerrican Political Science Review 91(September).
-Harrison, Lawrence E (1985).Underdevelopment Is a state of Mind, Combridge: Center for International Affairs, Harvard University; Lanham,MD :University Press of American.
-Huntington, Samouel (1993).The clash of civilization. Foreign Affairs.
-Huntington, Samouel (1996).The West unique,not universal. Foreign Affairs.
-Huntington, Samouel and Nelson ,Joan (1976)..Political Participation in Developing Countries,Harvard university.
-Halliday,F (1979). Dictatorship and Development. Harmondsworth: Penguin Books.
-Hooglund, Eric J (1982). Land and Revolution in Iran,1960-1980.Austin: University of Texas Press.
-Inglehart Ronald. (1977).The Silent Revelotion Changing Values and Political Stayles Among Western Publics.Princeton: Princeton University Press.
-Inglehart,Ronarld and Baker,Wayane (2000).Modernization, culture change, and the persistence of Traditional Values, American sociological Review.
-Katousian, M.A (1974).Land reform in Iran, Op Cit.
-Lambton, A. (1969). Islamic Society in Persia , London, Oxford University Press
-Marx,K.and Engels, F.(1977) Collected Works. London :Lawrence  and Wishart.
-Newton, Kenneth (2001).Trust, Social Capital, Civil Society, and Democracy,International Political Science Review 22(2).
-Norris, Pippa (2002). Democratic Phonix: Political Activism Worldwide. Cambrige: Cambridge University Press.
-Pettigrew, Thomas F (1998). Reactions towards the New Minorities of  Western Europe. Annual Review of Sociology
-Putnam,Robert  D (1993). Making Demokracy Work,Princeton: Princeton University Press.
-Weber, Max (1976). The protestant Ethic and the sprit of capitalism (London: Allen
And  unwin ;  first pub. 1904-5)    
-Weber, Max (1979). Economy and Socity,Berkeley:  University of Culifornia press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار