رویکردی رسانه‌ای به تحلیل ارتباطی امر به معروف و نهی از منکر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دین و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) / دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

امروزه حضور گستردة رسانه‌های جمعی در جهت‌دهی به افکار عمومی جهان از واقعیت‌های انکارناپذیر بوده که دنیای معاصر را تحت تأثیر قرار داده است. این معنا تا بدانجا پیش رفته که عصر حاضر را عصر رسانه‌ها نامیده‌اند. در این میان پرداختن به فریضة امر به معروف و نهی از منکر با توجه به جایگاه ممتاز آن در دین مبین اسلام و همچنین در بین سایر فرایض دینی برای رسیدن به رسانه‌های مطلوب اسلامی حائز اهمیت است. بر این اساس می‌توان با تحلیل رسانه‌ای این فریضة الهی عناصر و کارکردهای آن‌را با توجه به اقتضاهای فرهنگی و اجتماعی معاصر مورد توجه قرار داد. در مدل رسانه‌ای یاکوبسن برای برقراری ارتباط، شش عنصر اساسی وجود دارد که هر یک از عناصر شش‌گانه، کارکردهای ارتباطی مشخصی را به‌خود اختصاص می‌دهند. گیرنده، کارکرد کوششی، فرستنده، کارکرد عاطفی، پیام، کارکرد زیبایی‌شناسانه، کد یا رمزگان، کارکرد فرازبانی، بافت، کارکرد ارجاعی و مجرای تماس، کارکرد کلامی. در دیدگاه یاکوبسن هر پیام مجموعه‌ای از کارکردها بوده که یک کارکرد حسب شرایط و بافت، وجه غالب می‌شود. امر به معروف و نهی از منکر در رسانه‌های مطلوب اسلامی نه‌تنها عناصر و کارکردهای فوق را نسبت به یکدیگر و در الگویی هم‌گرا و تعاملی نشان می‌دهد بلکه وجه غالب رسانه‌ای یعنی کارکرد انگیزشی مخاطب در مواجهه با پیام را متجلی می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Media Approach to the Analysis of Relationship between Enjoining the Good and Forbidding the Evil

نویسندگان [English]

  • Naser Bahonar Mohammad Reza Rohani 1
  • 00 00 2
1 Associate Professor of Religion and Communication of Imam Sadiq (AS) University/ PhD Student in Sociology of Tehran University
چکیده [English]

Today, the widespread presence of mass media in directing the world public opinion is one of the undeniable facts that and has influenced the contemporary world. This meaning has gone up to that point that the present age has been called "the Age of Media". In the meantime, addressing the obligation of enjoining good and forbidding the evil based on its privileged position in Islam and also in other religious practices is important for having desirable Islamic media. Accordingly, its elements and functions can be dealt with and considered with regard to the contemporary social and cultural requirements. There are six basic elements for communication in Jakobson's model of media. Each of these six elements has assigned certain communicative functions to oneself which include receptors, effort functionality, transmitters, emotional functionality, message, aesthetic functionality, code or codes, cross-language functionality, context, reference functionality, contact channels, and words functionality. In Jakobson's view, each message has a set of functions, but a function becomes dominant based on the circumstances and context. Enjoining good and forbidding the evil in the Islamic ideal media, not only indicate the above elements and functionalities in relation to each other and in a convergent and interactive model, but also manifest the media dominant aspect, i.e. the motivational functionality of the audience in facing with the message.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enjoining the Good and Forbidding the Evil
  • the mass media
  • The Islamic Ideal Media
  • Jakobson's Media-communication Model
  • Elements and Functionalities
 
منابع فارسی
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
احمدی، بابک، (1370). ساختار و تاویل متن. تهران: مرکز.
استرآبادی، محمدبن علی، (بی‌تا). تفسیرآیات الاحکام. تهران: مکتبة المعراجی.
اسکولز، رابرت،  (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات.ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
اکبری، رضا،  (1385).ایمان گروی: نظریات کرکگور، ویتگنشتاین و پلانتینگا. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
اولسون، دیوید،  (1377). رسانه‌ها و نمادها. ترجمة محبوبه مهاجر، تهران: سروش.
ایزوتسو، توشی هیکو،  (1381).خدا و انسان در قرآن. ترجمة احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
باهنر، ناصر،  (1387). رسانه‌ها و دین، از رسانه‌های سنّتی اسلامی تا تلویزیون. تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
جعفری، محمدتقی، (1385). ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه. ج4، چاپ اول، تهران: فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله، (1379 الف). مبادی اخلاق در قرآن. قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله،‌ (1385). صورت و سیرت انسان در قرآن. قم: اسراء.
خمینی(امام)، روح الله، (1377). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
دفلور، ملوین و دنیس اورت ای، (1383). شناخت ارتباطات جمعی. ترجمة سیروس مرادی، تهران: دانشکده صدا و سیما.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد، (1412ق). مفردات الفاظ قرآن. تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت.
سجودی، فرزان، (1387).نشانه‌شناسی کاربردی. تهران: علم.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمة موسوى همدانى، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، ابوعلی الفضل ابن الحسن، (1360). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏. ترجمة مترجمان، تهران: فراهانى.
طریحى، فخرالدین، (1375). ‏مجمع البحرین. تحقیق سید احمد حسینى‏، تهران:‏‏ کتابفروشى مرتضوى.
کلینى، محمدبن یعقوب، (1365). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
گیرو، پیر، (1380). نشانه‌شناسی. ترجمة محمد نبوی، تهران: آگاه.
محسنیان‌راد، مهدی، (1378). ارتباط‌شناسی. تهران: سروش.
مصباح یزدی، محمدتقی، (1382).دروس فلسفة اخلاق. تهران: اطلاعات.
مطهری، مرتضی، (1368 الف). آشنایی با علوم اسلامی. قم: صدرا.
مطهری، مرتضی، (1368 الف). ده گفتار. قم: صدرا.
مطهری، مرتضی، (1370). فطرت. قم: صدرا.
مطهری، مرتضی، (1371).حماسة حسینی. ج2، تهران: صدرا.
یاکوبسن، رومن، (1380). «وجه غالب». در هارلند، ریچارد، ساخت گرایی، پساساخت‌گرایی و مطالعات ادبی. ترجمة فزران سجودی، تهران: سورة مهر.
منابع انگلیسی
Berger, Arthur, (1995)..Essentials of mass communication theory, London: Sage Publications (Original from the University of Michigan).
Narula, Uma, (2006). Communication Models, India, New delhi:Atlantic.
Wilkins, Lee  and Christians, Clifford, (2009). The handbook of mass media ethics, New York: Taylor & Francis.