ارزیابی وجود عقلانیت ارتباطی در شبکه‌های اجتماعی بر مبنای نظریه جامعه شبکه‌ای کاستلز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه روزنامه‌نگاری دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما. jahandar.Amiri553@gmail.com

چکیده

عقلانیت ارتباطی، وضعیتی از ارتباط و مفاهمه است که بدون دخالت و نظارت نهادهای دولتی و برآمده از قدرت با گفتگوی انتقادی و سازنده، به فهم منافع و خیر مشترک منتج می­شود. فقدان سلطه، اجبار، وجود اختیار و آزادی، عملیاتی شدن از طریق زبان و مبتنی بودن بر فرهنگ و اخلاق از پیش‌شرط‌های عقلانیت ارتباطی است. هدف این پژوهش، بررسی و ارزیابی شبکه­های اجتماعی است که آیا بر آن‌ها، عقلانیت ارتباطی حاکم است یا موارد و مظاهر غیرعقلانی در آن‌ها بیشتر از عقلانیت است؟ روش انجام پژوهش، مصاحبه عمیق با رویکرد گراندد تئوری است که نتایج در مراحل مختلف به اساتید و کارشناسان آگاه به موضوع، ارجاع داده شده است. بر اساس یافته­ها، عملکرد شبکه­های اجتماعی بر مبنای مؤلفه‌های عقلانیت ارتباطی و پیش‌شرط‌های آن، تائید نشده و مواردی همچون ایجاد دسترسی، محدودیت و نظارت بر شبکه­های اجتماعی توسط دولت‌ها، وجود اخبار جعلی، فریبکاری، شایعه، جاسوسی و کاربرهای فاقد هویت یا با هویت جعلی، استفاده تروریست‌ها و کلاهبرداران از شبکه­های اجتماعی، تشویق به خودکشی، ناامنی، بحران­زایی و ناهنجاری‌های اخلاقی، رویکردهای احساسی، هیجانی، حاشیه‌اید و پوپولیستی به‌جای استدلال‌های منطقی، افراط­گرایی، فرقه­گرایی، تعصب‌های قبیله­ایی و قومی، استفاده از فن‌های جنگ روانی و تبلیغاتی، سیاست‌زدگی، قطبی­گرایی و استفاده­های ابزاری دلیلی بر نتیجه ذکر شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Existence of Communication Rationality in Social Networks Based on Castells' Network Society Theory

نویسنده [English]

  • jahandar amiri
Assistant Professor of the Department of Journalism, Faculty of Communication and Media, IRIB University. jahandar. Email:Amiri553@gmail.com
چکیده [English]

Communicative rationality is a state of communication and understanding that results in understanding, interests and common interests through critical and constructive dialogue without the interference and supervision of government institutions. Lack of dominance, coercion, existence of agency and freedom, operationalization through language and being based on culture and ethics are prerequisites of communicative rationality. The purpose of this research is to investigate and evaluate social networks, whether they are governed by communication rationality or irrational cases and manifestations in them are more than rationality. The research method is in-depth interview with the Grounded Theory approach, the results of which have been referred to professors and experts in different stages. According to the findings, the performance of social networks based on the components of communication rationality and its preconditions has not been confirmed and Things like creating access, limiting and monitoring social networks by governments, the existence of fake news, deceit and rumours, espionage and users without identity or with fake identity, the use of social networks by terrorists and fraudsters, encouraging suicide, insecurity, Crisis generation and moral anomalies, emotional, marginal and populist approaches instead of logical arguments, extremism, sectarianism, tribal and ethnic prejudices, use of psychological warfare and propaganda techniques, politicization, polarization Instrumentalism   uses are the reason for this result.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public Domain
  • Communicative Rationality
  • Social Networks
  • Networked Society

مراجع

منابع و مأخذ
انصاری، ابراهیم، کیانپور، مسعود و عطایی، پری(1397). تحلیل جامعه‌شناختی تـأثیر استفاده از فضای مجـازی بـر فرهنـگ شـفاهی (موردمطالعـه: شـهر اصـفهان). فصـلنامه جامعه­شناسی کاربردی، 29(1)، 40-18.
doi: 10.22108/JAS.2018.75172.0.
پیوزی، مایکل(1384). یورگن هابرماس، (ترجمه احمد تدین). تهران: نشر هرمس.
جمشیدی، محمدحسین(1380). نظریه عدالت از نگاه امام خمینی، فارابی و شهید صدر. تهران: نشر عروج.
سایت سیتنا به آدرس، www.citna.ir ،  کد مطلب:278841    - 9/2/1402.
ستاری، علی، یزدانی، فاطمه و فرازی، عباس(1396). بررسی کنش ارتباطی هابرماس و دلالت‌های آن در آموزش عالی ایران. مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، 24(1)، 150-121.
 doi: 10.22055/EDU.2017.17233.1749
سمیعی اصفهانی، علیرضا و میرالی، سجاد(1393). دموکراسی رایزنانه، جنبش‌های اجتماعی و حوزه عمومی جهانی با تأکید بر نظریه عقلانیت ارتباطی هابرماس. فصلنامه سیاست، 44 (2)، 461-447.
doi: 10.22059/jpq.2014.52401
سید علوی، سید مسعود(1390). حوزه عمومی در فضای مجازی. پایان‌نامه دکتری، رشته ارتباطات اجتماعی، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
شفیعی، محمود(1394). عقلانیت شیعی و عقلانیت ارتباطی، تأملی در نتایج سیاسی. پژوهشنامه علوم سیاسی، 10 (2)، 144- 113. Doi: 20.1001.1.1735790.1394.10.2.4.7
عبداللهیان، حمید، شیخ انصاری، مهین(1395). مفهوم‌سازی و عملیاتی کردن کنش ارتباطی هابرماس در فیس‌بوک. جامعه پژوهی فرهنگی، 7 (3)، 116-87، doi: JR_SOST-7-3_005
عربشاهی، مجید.(1398). اینستاگرام به‌مثابه حوزه عمومی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد در علوم اجتماعی، تهران: موسسه آموزش عالی سبز.
عیوضی، محمدرحیم و کشیشیان سیرکی، گارینه(1390). تبیین مسئله عقلانیت ابزاری، ارتباطی و دینی از نگاه امام خمینی و یورگن هابرماس. فصلنامه اندیشه نوین دینی، 7(25)، 88-71.
 doi: 20.1001.1.20089481.1390.7.25.4.3
قاضی­زاده، علیرضا(1390). تأثیر جامعه­ای شبکه­ای بر فعالیت سازمان‌های اطلاعاتی، فصلنامه مطالعات راهبردی، 14(3)، 68-35. dor: 20.1001.1.17350727.1390.14.53.2.8
ظهیری، صمد.(1397). جامعه شبکه­ای و تروریسم مجازی. فصلنامه سیاست، 48(2)، 431-413.
 doi: 10.22059/JPQ.2018.250077.1007209
کاستلز، مانوئل و اینس، مارتین(1384).گفتگو با مانوئل کاستلز، ترجمۀ حسـن چاوشیان. تهران: نشر نی.
کاستلز، مانوئل(1383). جامعه شبکه­ای و هویت جدید، (مصاحبه)، فصلنامه مجلس و پژوهش، 11(43)، 458-431.
کاستلز، مانوئل(1380). عصر اطلاعات، جامعه شبکه­ای، ترجمۀ احمد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نو.
کاهدی، شهربانو و شرفی تبار، بهنام.(1185). جایگاه پلیس فتا در پیشگیری از جرم در فضای مجازی.  فصلنامه دانش انتظامی پلیس استان مرکزی، 1395(13)، 114-83.
لسناف، مایکل، اچ(1385). فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمۀ خشایار دیهیمی، تهران: نشر ماهی.
موثق سیچانی، مریم(1392). حوزه عمومی در فضای مجازی و مقایسه آن با فضای غیرمجازی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم: دانشکده حقوق، تابستان 1392.
نوذری، حسینعلی(1381). بازخوانی هابرماس، تهران: نشر چشمه.
والی، عباس و محمدی، محمدکریم.(1390). سیاست به‌مثابه عقلانیت ارتباطی، فصلنامه علوم سیاسی،(14)، 59-25.
هابرماس، یورگن(1392). دگرگونی ساختاری حوزه عمومی، ترجمۀ جمال محمدی، تهران: نشر افکار.
 
Bargh, J. A. & McKenna, K. Y. A. (2004). The Internet and social life. Annual Review of Psychology, 55, 573–590
Boyd, D. m. & Ellison, N. B., (2007). Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13, 210-230. http://jcmc.indiana.edu/vol13/issue1
Castells, M. (2005). The Network Society: From Knowledge to Policy, in: M. Castells, and G. Cardoso.Washington DC: J. Hopkins, Centre for Transatlantic Relations.
Castells, M. (1999). Information Technology, Globalization and Social Development. United Nations Research Institute for Social Development, Discussion Paper, 114.
Castells, M... (2009). Communication Power. Oxford, New York: Oxford University Press.
Castells, M. (2011). A Network Theory of Power. Available at: http:// ascnetworksnetwork.org/wp-content/uploads/2010/02/IJoC-NetworkTheory-2011-Castells.
Habermas, Jurgen. (1989). The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry into Category of Bourgeois Society, Cambridge: Polity Press.
McKnight, D. H. & Chervany N. L. (2006). Reflections on an initial trust-building model. .Handbook of trust research, 29-51.
Ostendorf, S., Meier, Y., & Brand, M. (2022). Self-disclosure on social networks: More than a rational decision- making process. Cyberpsychology: Journal of Psychosocial Research on Cyberspace,16(4), Article 2.
https://doi.org/10.5817/CP2022-4-2
Peltola, J. (2006). The Place of Politics in Manuel Castell’s Network Society. Available at: http://www.edemocracy.uta.fi/eng/haefile.php, (accessed on 2014, November 16).
Plage, S. (2008-2009). Mass Communication, Information Technology and Social Exclusion in Contemporary Society. Available at: https://www.essex. ac.uk/sociology/documents/pdf/graduate_journal/2008_2009/plage. 284 (accessed on 2014, November 16).
Van Dijk, J. A.G.M. (2007). The One-dimensional Network Society of Manuel Castells. Available at: http://www.thechronicle.demon.co.uk/archive/ castells.htm, (accessed on 2015, January 12).
   

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار