رویکرد گفتمانی به زایش کودکی در دنیای مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه تهران (نویسنده مسئول)

2 دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

جربیات بزرگسالان از کودکی‌شان از تجربۀ کودکان امروزی متفاوت است. این تفاوت ما را با این پرسش مواجه می­کند که کودکی از گذشته تا امروز چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ دغدغۀ اصلی این نوشتار پرداختن به ابعاد مختلف این پرسش از منظر فوکو، نظریه‌پرداز تحلیل گفتمان انتقادی است. فوکو به دیوانگی، بیماری و زندان پرداخته است، اما آیا کودکی به‌صورت جسته‌گریخته در آراء و مکتوبات او دیده نمی­شود؟ به همین دلیل سعی شده است تا از شیوۀ مسئله­سازی فوکو در راستای بازسازی جایگاه کودکی بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان فوکویی استفاده شود. رویکرد تحلیل گفتمان علاوه بر اینکه نظریه قلمداد می­شود به‌مثابۀ روش نیز می­تواند تحقیقات را روش­مند سازد. دو سنگ بنای تحلیل گفتمان فوکویی را طرد و تاریخیت تشکیل می­دهند. در دوره­های مختلف تاریخی؛ پیشامدرن، مدرن و پسامدرن، طرد کودکان از امور عقلاء که در اینجا بزرگسالان جامعه هستند، اشکال متفاوتی به خود گرفته است. در دورۀ پیشامدرن، کودکان معمولاً بزرگسالانی کوچک بودند که در همۀ امور دخالت داده می­شدند. در نظام دانایی مدرنیته مبتنی بر ایدئولوژی روان‌شناسی رشد پیاژه، مفهوم کودکی و مقتضیات آن اعم از اجبار در ورود به مدرسه و طرد از دنیای بزرگسالان به شیوه­های مختلف برجسته شد. طرد کودکان در نظام دانایی دورۀ پسامدرن، دگردیسی دیگری پیدا کرده است. در نظام دانایی پسامدرنیته به سبب اتفاقاتی که در دنیای ارتباطات و توسعه اتفاق افتاده است، کودکان بسیار سریع‌تر از دورۀ مدرن، کودکی خود را پشت سر می­گذارند و وارد دنیای بزرگسالی می­شوند. این روایت فوکویی از کودکی نشان می­دهد که کودکی اتفاقاً مفهومی که ریشه در گذشته داشته باشد، نیست و ساخته و پرداختۀ دوران مدرن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Discursive Approach to the Amergence of a Childhood and Adolescence in a Modern world

نویسندگان [English]

  • Alireza Kermani 1
  • Soheila , SadeghiFfassaei 2
1 Ph.D. in sociology, University of Tehran (Corresponding Author).
2 Associated professor, University of Tehran
چکیده [English]

The thinkers in the field of childhood and adolescent studies are divided into two general groups, a group that believe in continuity in history, and another group, like Foucault, believes the history is a set of discontinuities. In this article, we aim to find out whether childhood and adolescence is a discursive phenomenon. The main objective is the discovery of the main mechanisms of the emergence of childhood in the modern world with the emphasis on the archeology of knowledge. The results indicate: first, Childhood Is a modern and discursive subject, second, Childhood is a discursive-historical phenomenon and three, like other discursive phenomena, Childhood is the product of the exclusion mechanism in the discourse of modernity. According to Foucault’s problematic discourse, we claim that childhood and adolescence are like madness and has a pre-history and post-history. In the pre-history period, we do not have a childhood phenomenon .A child is a modern phenomenon and most likely-under the influence of a variety of media-will disappear in the future.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Childhood
  • Historisity
  • Exclusion
  • Foucault discourse analysis
  • Episteme
  • problematic
 منابع و مأخذ
 
آریه، فیلیپ (1398). قرون کودکی، تاریخ اجتماعی زندگی خانوادگی، ترجمۀ زینب غنی،  چاپ اول،  تهران: انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ای. کورسارو، ویلیام (1393). جامعه‌شناسی کودکی، مترجمان: علیرضا کرمانی و مسعود رجبی اردشیری، چاپ اول، تهران: انتشارات ثالث.
یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوییز (1392). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
حیدری، آرش و هدایت نصیری (1394). مسئله آلتوسر، چاپ اول، تهران: انتشارات تیسا.
کوزنزی هوی، دیوید (1380). فوکو در بوته نقد، ترجمۀ پیام یزدانجو، چاپ اول، تهران:  نشر مرکز.
فوکو، میشل (1389). نظم اشیاء: دیرینه‌شناسی علوم انسانی، ترجمۀ یحیی امامی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات اجتماعی و انسانی.
فوکو، میشل (1381). نیچه، فروید و مارکس، ترجمۀ افشین جهاندیده، چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس.
فوکو، میشل (1378). نظم گفتار: درس افتتاحی در کلژ دو فرانس دوم دسامبر 1970، ترجمۀ باقر پرهام، چاپ اول، تهران: انتشارات آگاه.
دریفوس، هیوبرت و رابینو، پل (1379). میشل فوکو فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمۀ حسین بشیریه، چاپ اول، تهران:  انتشارات نی.
پستمن، نیل (1378). نقش رسانه‌های تصویری در زوال کودکی، ترجمۀ دکتر صادق طباطبایی، چاپ اول،  تهران: انتشارات اطلاعات.
نورتون، دونا (1382). شناخت ادبیات کودکان: گونه‌ها و کاربردها، ترجمۀ گروه مترجمان، چاپ اول،  تهران:  نشر قلمرو.
دانیالی، عارف (1393). «فوکو؛ فلسفه همچون بدیل روان­شناسی»، دوفصلنامه شناخت فلسفی، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 1/70: 149-121.
Aries, p. (1962).Centuries Of Childhood. New York.Unitage.