تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان فولکلور قوم آذری از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

2 استاد جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران (نویسنده‌ مسئول)

3 استاد جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

چکیده

مقاله پیش‌رو به تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان فولکلور قوم آذری در ایران از منظر تحلیل گفتمان انتقادی می‌پردازد. این تحقیق داستان‌ها و ضرب‌المثل‌های زبان قوم آذری را بر اساس رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف در سطح توصیف، تفسیر و تبیین واکاوی کرده است. در این تحقیق مسئله اساسی این است که داستان‌ها و ضرب‌المثل‌های فولکلور قوم آذری دارای چه گفتمان‌هایی بوده است و شرایط، زمینه‌های شکل‌گیری آن گفتمان‌ها چه بوده است؟ برای تحلیل و تبیین از نظریه‌های تحلیل گفتمان‌های لاکلائو و موفه، نظریۀ تحلیل انتقادی نورمن فرکلاف و نظریۀ تفسیر فرهنگ کلیفورد گیرتز  به‌عنوان چارچوب نظری و مفهومی استفاده شده است و از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به‌عنوان روش تحقیق بهره گرفته شده است. نوع تحقیق کیفی بوده و داده‌های موردبررسی شامل سه داستان و سی ضرب‌المثل فولکلوریک ترکی آذری است که به جهت اختصار دو نمونه داستان عامیانه و ده ضرب‌المثل در این مقاله تحلیل گفتمان شده است. متون و داده‌های این تحقیق کیفی از سه منبع مکتوب فولکلوریک قوم آذری به شیوۀ هدفمند انتخاب شده است. یافته‌های تحقیق بیانگر وجود گفتمان تقابلی بین سیاست و مردم بوده است و زبان فولکلور قوم آذری ابزاری برای بیان انتقاد، اعتراض و نقد سیاست و اوضاع اجتماعی بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of the Azari Folklore Discourse from the Critical Discourse Perspective

نویسندگان [English]

  • rasoul babazadeh 1
  • habibollah zanjany 2
  • seyfollah seyfollahy 3
1 Ph.D. student of Cultural Sociology College of Humanities , Islamic Azad university research and science branch, Tehran, Iran
2 Professor of Sociology . ,faculty of social sciences . Islamic Azad University . Research and science branch. Tehran. Iran(Corresponding Author)
3 Professor of Sociology, College of Humanities and Social Ssciences, Research and science branch, Azad Islamic University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The present article analyzes the sociological discourse of Azari folklore in Iran from the perspective of critical discourse analysis. The current research has analyzed and interpreted the stories and proverbs of the Azari language based on Norman fairclughs critical discourse analysis approach. The main question in this study is what discourses and proverbs of the Azari folk have been used in the discourse and what have been the conditions for the formation of those discourses? To analyze and explain the theories of Laclau and Mouffe's (1990) discourse analysis, Norman Fairclough's Critical Theory (1995), Clifford Geertz's Theory of Cultural Interpretation (1973) has been used as a theoretical and conceptual framework, and Fairclough's Critical Discourse Analysis approach has been used as the research method. The research type was qualitative and the analyzed data included three stories and thirty Azari folklore proverbs that among them two examples of folk tales and ten proverbs were analyzed in this article. The qualitative data of this qualitative research were selected in a purposive manner from three written sources of Azari folklore . The findings of the study indicate that there is a conflicting discourse between politics and the people, and the language of Azari folklore is a means of expressing criticism, protest and criticism of politics and the social situation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Folklore
  • Discourse
  • Azari ethnicity
  • Discourse theory
  • Norman Fairclough
منابع و مأخذ
 
آقا گل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
آقاجانی، سعادت (1390). «مقدمه‌ای بر تحلیل گفتمان»، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 37: 86-78.
احمدی، حمید (1378). قومیت و قوم‌گرایی در ایران، از افسانه تا واقعیت، تهران: نشر نی.
اسلام‌زاده، کبیر (1379). سیری در مردم‌شناسی میاندوآب، انتشارات فرمانداری میاندوآب.
ایبک‌آبادی، فاطمه؛ خلیل بیگ‌زاده، ابراهیم رحیمی زنگنه، فاطمه کلاهچیان (1397). «تحلیل انتقادی گفتمان واژگان ترانه‌های نوازشی بر پایه انگاره فرکلاف»، فصلنامه علمی فرهنگ و ادبیات عامه، شماره 24: 116-94.
بهرام‌پور، شعبانعلی (1379). درآمدی بر تحلیل گفتمان، مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، به اهتمام محمدرضا تاجیک، تهران: فرهنگ گفتمان.
پهلوان، چنگیز (1388). فرهنگ و تمدن، تهران: نشر نی.
تاجیک، محمدرضا (1378). گفتمان و تحلیل گفتمانی، چاپ اول، تهران: فرهنگ گفتمان.
تقی‌زاده، رضا (1393). در قلمرو شعر و ادب زبان ترکی، تبریز: انتشارات آناس.
جمالیان‌زاده، سیدبرز و محمود رضایی دشت ارژنه (1396). «درون‌مایه ترانه‌های برزگری در استان کهگیلویه‌ و بویراحمد»، فرهنگ و ادبیات عامه، شماره 16: 78-65.
ذاکرحمیدی، رحیمه؛ مهناز مولازاده؛ نسرین ارشادیان و شهناز برادران (1394). نمونه‌های فولکلور اردبیل، ارومیه: انتشارات آینا.
ذیحق، علیرضا (1391). حماسه و محبت در ادبیات شفاهی آذربایجان، خوی: نشر سپید.
رپلی، تیم (1390). راهنمای عملی تحلیل گفتمان، گفت‌وگو و سند، ترجمۀ عبدالله بیچرانلو، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
زینالی اناری، محمد (1385). «گفتمان موسیقی ـ شعر آهنگ قره‌باغ»، نشریۀ موسسه فرهنگی قفقاز، شماره 15 و 16: 27-6.
سپهرفر حسن و سیروس علی‌اکبرزاده (1387). ناغیل لار (قصه‌ها)، ارومیه: دنیای کتاب واژه.
عزتی، زهره؛ مریم دانای طوس و محمدامین صراحی (1397). «تحلیل گفتمان جایگاه زن در ضرب‌المثل‌های ترکی» دوماهنامه فرهنگ و ادبیات عامه، شماره 19: 95 -72.
فائقی، ابراهیم (1375). آذربایجان در مسیر تاریخ ایران،جلد 1، تبریز: نشر یاران.
فرکلاف، نورمن (1387). تحلیل انتقادی گفتمان، گروه مترجمان، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
فرکلاف، نورمن (1995). «چارچوبی برای تحلیل گفتمان سیاسی در رسانه‌ها»، مترجمان: سیدعلی‌اصغر سلطانی و محسن ناصری راد، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 3: 167-143.
فرقانی، محمدمهدی، سیدجمال‌الدین اکبرزاده جهرمی (1390). «ارائه مدلی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، شماره 16: 157 -130.
 قبادی، علیرضا (1385). تحلیل جامعه‌شناختی گفتمان فولکلور قوم ترکمن در ایران معاصر، رساله دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه تهران.
قبادی، حسینعلی؛ فردوس آقاگل‌زاده و سیدعلی دسپ (1388). «تحلیل گفتمان غالب در رمان سووشون سیمین دانشور»، فصلنامه نقد ادبی، شماره 6: 183-149.
مرادی، محمد (1394). «بررسی ویژگی‌های قالبی ساختاری در ترانه‌های کودکانه رایج در فارس»، مجله ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، شماره 3: 102-83.
مردی، ودود (1387). «جنبش یاغی‌گری در آذربایجان»، مجله چیستا، شماره 250: 48.
محجوب، محمدجعفر (1387). ادبیات عامه ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، چاپ چهارم، نشر چشمه تهران.
محمدپور، احمد (1390). روش تحقیق کیفی، تهران: نشر نی.
محسنی تبریزی، علیرضا (1395). روش تحقیق کیفی در مکاتب تفسیری، تهران: انتشارات اطلاعات.
منوچهری، عباس (1387). رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
مهدی‌زاده، سیدمحمد (1391). نظریه‌های رسانه، اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی، تهران: نشر همشهری.
میرزایی، ارسلان و محمدهادی فلاحی (1395). «جایگاه زنان در ادبیات شفاهی قشقایی: تحلیلی از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی»، دو فصلنامه گویش‌های ایرانی دانشگاه شیراز، شماره 160:2- 122.
ویتکنشتاین، لودویک (1387). پژوهش‌های فلسفی، ترجمۀ فریدون فاطمی، تهران: انتشارات مرکز چاپ.
یاسمی، کلثوم و فردوس آقاگل‌زاده (1395). «تحلیل گفتمان انتقادی کتاب امریکن اینگلیش فایل با استفاده از مدل ون دایک»، فصلنامه علمی فرهنگ ـ ارتباطات، شماره 34: 205-186.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیس (1393). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
Fairclough. N. (1995). criticaldiscourseanalysis; London: Longman.
Geertz, c. (1973). the interpretation of cultures: selected essays. Newyork.
Giddens, A. (1981). new rules of the sociological method: a ppositive critique of interpretive sociologies. Hutchinson.
Laclau, E.and moffe (1995). hegemony and socialist strategy: towards a radical
   democratic politics London:verso. 
Van Dijk, Teun A. (2008). Discourse and Power, newYork, Palgrave, Macmillan.