فرهنگ عامه و تأثیر آن در شکل‌گیری گونه کلاه مخملی در سینمای ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار سینما، دانشکده سینما و تئاتر، دانشگاه هنر تهران

2 کارشناسی ارشد سینما، دانشکده هنر، دانشگاه سوره تهران

چکیده

از آغاز پیدایش سینما در ایران تا امروز مجموعه آثاری پدید آمده‌اند که با عنوان کلی فیلم‌های کلاه مخملی شناخته می‌شوند. این فیلم‌ها با بهره‌گیری آگاهانه و مکرر از عناصر محتوایی و بصری فرهنگ عامه توانسته‌اند در ادوار مختلف سینمای ایران حضور داشته، مخاطبان عام و گاهی خاص را جذب کرده و به رونق صنعت سینمای ایران یاری رسانند. در این پژوهش علاوه‌بر تأکید بر ضرورت توجه به رویکرد‌ مطالعات فرهنگی در تبیین تولیدات سینمای ملی و نفی نخبه‌گرایی فرهنگی، از آرای اروین پانوفسکی در تحلیل سطوح معنایی تصاویر و تمایز میان شمایل‌نگاری و شمایل‌شناسی استفاده شده و تأثیر این آراء بر رویکردِ گونه‌شناسیِ موسوم به رویکرد شمایل‌نگارانه در مطالعات سینمایی بررسی ‌می‌شود. در ادامه و پس از تشریح سیر تاریخی سینمای کلاه مخملی تلاش می‌شود با بهره‌گیری از عناصر شمایل نگارانه و شمایل‌شناسانه، سطوح معنایی این آثار  به‌عنوان یک گونه سینمایی تشریح شده و نشان داده‌ ‌شود که چگونه این آثار سینمایی با آگاهی از زمینه‌های تاریخی موثر بر مخاطبان بومی و بهره‌گیری از عناصر بصری فرهنگ عامه و رویکرد مفهومی به آئین‌های فتوت و جوانمردی به عنوان گونه‌ای از سینمای ملی قابل تحلیل هستند و حوزه مهمی در مطالعات سینمای بومی به شمار می‌آیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Popular culture and its Influence on the formation Kolah Makhmali film in Iranian cinema.

نویسندگان [English]

  • seyyed ali rouhani 1
  • pouyan gaffari 2
1 assistant professor, university of art
2 ma in cinema. university of soore
چکیده [English]

Since the advent of Iranian cinema, numerous films have been made and recognized as Kolah Makhmali films. Those film could survive through different eras of Iranian cinema by intentional usage of various elements of popular culture. It has attracted common –and sometimes elite- audiences and fiscally propelled Iranian cinema. In this research, explanation of national cinema production and rejection of cultural elitism are based on the ideas of Erwin Panofsky on three stratas of subject matter and the difference between iconography and iconology. Although Panofsky’s method of analyzing images was limited to visual arts in the beginning, its convincing power caught eyes of other forms of art critics. Under the influence of iconography concept, his followers in cinema believe that a true understanding of film only can be achieved by knowledge of the themes which are always considered as common knowledge for ordinary audiences.  This research also studies the usage of those ideas on iconographical approach in film studies. The evolution of Kolah Makhmali films has been explained by its iconographical and iconological elements. Three stratas of meaning have been explained in this genre, then it shows how these films could be analyzed as national cinema and they have a substantial position in national film studies. These films have a historical awareness of audience’s interest and they use visual elements of popular culture and also have a conceptual approach toward the gentlemanhood and chivalry rituals and culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Popular culture
  • Iranian cinema
  • Kolah Makhmali Genre
  • Iconography Seyyed
منابع و مأخذ
 
 
آدامز، لوری (1392). روش شناسی هنر، ترجمه علی معصومی، تهران: چاپ و نشر نظر.
اجلالی، پرویز (1383). دگرگونی اجتماعی و فیلم‌های سینمایی در ایران، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه.
ازغندی، سیدعلیرضا (1382). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، تهران: انتشارات سمت.
استوری، جان (1395). مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران: انتشارات آگاه.
اشرف، احمد و علی بنوعزیزی (1388). طبقات ‌اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نیلوفر.
برتنز، یوهانس (1382). نظریه ادبی، ترجمه فرزان سجودی، تهران: انتشارات آهنگ دیگر.
بلوک‌باشی، علی (1383). «پدیده‌ای به نام لوطی و لوطی‌گری در حیات اجتماعی تاریخ ایران»، فصلنامه فرهنگ مردم، سال دوم، شماره8 و9.
حسینی، حسن (1393).  به نقل از سایت اینترنتی خبرگزاری ایلنا: http://www.ilna.ir/-58/160252
جانسون، لزلی (1378). منتقدان فرهنگ (از ماتیو آرنولد تا ریموند ویلیامز)، ترجمه ضیا موحد، تهران: طرح نو.
زاده‌محمدی، مجتبی (1385). لومپن ها در سیاست عصر پهلوی (۱۳۴۲-۱۳۰۴)، تهران: نشر مرکز.
ستایشگر، مهدی (1374). واژه نامه موسیقی ایران زمین، تهران: انتشارات اطلاعات.
سوانه، پیر (1388). مبانی زیبایی‌شناسی، ترجمه محمد رضا ابوالقاسمی، تهران:نشرماهی.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1387). قلندریه در تاریخ، چاپ سوم، تهران: سخن.
عادل، شهاب‌الدین (1395). به نقل از سایت اینترنتی خبرگزاری مهر:
 https://www.mehrnews.com/news/3918615/
فوران، جان (1385). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران: از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه احمد تدین، چاپ ششم، تهران: رسا.
کوک، پم (1393) رویکرد ژانر‌محور در نقد فیلم، ترجمه روبرت صافاریان، به نقل از سایت اینترنتی سینما- چشم: http://www.cine-eye.org/
گلستان، شاهرخ (1374). فانوس خیال؛ تاریخ سینمای ایران به روایت بی‌بی‌سی، تهران: انتشارات کویر.
گرانت، بری کیت (1391). ژانرهای سینمایی؛ از شمایل‌شناسی تا ایدئولوژی، ترجمه شیوا مقانلو، تهران: نشر بیدگل.
لنگفورد، بری (1393). ژانر فیلم؛ از کلاسیک تا پساکلاسیک، مترجم حسام‌الدین موسوی، تهران: سوره مهر.
 
موان، رافائل (1393). ژانرهای سینمایی، ترجمه علی عامری مهابادی، تهران: انتشارات مینوی خرد.
میلنر، آندرو و براویت، جف (1385). درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر، تهران: ققنوس.
نفیسی، حمید (1371). «گونة فیلم جاهلی در سینمای ایران»، فصلنامه ایران‌نامه، شمارة 39.
هرینگتن، آستین (1392). هنر و نظریه اجتماعی برگرفته از کتاب نظریه‌های فلسفی و جامعه‌شناختی در هنر، ترجمه و نگارش علی رامین، تهران: نشر نی.
 
Aumont, Jacques.(1994) The Image, Translated by ClairePajackowska ,British Film Institue, London.
Luckett ,Moya. (2001),Genre, from  Critical Dictionary of Film and Television Theory, Edited by Roberta pearson and Philip simpson, ,Routledge, London and New york.
Neale, Steve.(2001),Genre and Hollywood, Routledge, London and New york.
Panofsky, Ervin .(1955) Meaning in  The Visual Arts, Anchor Books, United States of America.
Panofsky, Ervin .(1971) Style and Medium in the Motion picture, from Perspective on the Study of Film, Edited by  John Stuart katz, Little, Brown and Company, Boston.
Panofsky, Ervin .(1991)Perspective as Symbolic Form,Translated by Chiristopher.Wood, Zoon Books.
Panofsky, Ervin .(2012) On The Problem Of  Describing and Interpreting Works of The Visual Arts,Critical Inquiry,Vol 38,No 3.
Panofsky, Ervin.(1939) Studies in iconology;: Humanistic themes in the art of the renaissance, Kimbell Art Museum, New york.