علیرضا کرمانی؛ سهیلا صادقی فسا
چکیده
جربیات بزرگسالان از کودکی‌شان از تجربۀ کودکان امروزی متفاوت است. این تفاوت ما را با این پرسش مواجه میکند که کودکی از گذشته تا امروز چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ دغدغۀ اصلی این نوشتار پرداختن به ابعاد مختلف این پرسش از منظر فوکو، نظریه‌پرداز تحلیل گفتمان انتقادی است. فوکو به دیوانگی، بیماری و زندان پرداخته است، اما آیا کودکی ...
بیشتر
جربیات بزرگسالان از کودکی‌شان از تجربۀ کودکان امروزی متفاوت است. این تفاوت ما را با این پرسش مواجه میکند که کودکی از گذشته تا امروز چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ دغدغۀ اصلی این نوشتار پرداختن به ابعاد مختلف این پرسش از منظر فوکو، نظریه‌پرداز تحلیل گفتمان انتقادی است. فوکو به دیوانگی، بیماری و زندان پرداخته است، اما آیا کودکی به‌صورت جسته‌گریخته در آراء و مکتوبات او دیده نمیشود؟ به همین دلیل سعی شده است تا از شیوۀ مسئلهسازی فوکو در راستای بازسازی جایگاه کودکی بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان فوکویی استفاده شود. رویکرد تحلیل گفتمان علاوه بر اینکه نظریه قلمداد میشود به‌مثابۀ روش نیز میتواند تحقیقات را روشمند سازد. دو سنگ بنای تحلیل گفتمان فوکویی را طرد و تاریخیت تشکیل میدهند. در دورههای مختلف تاریخی؛ پیشامدرن، مدرن و پسامدرن، طرد کودکان از امور عقلاء که در اینجا بزرگسالان جامعه هستند، اشکال متفاوتی به خود گرفته است. در دورۀ پیشامدرن، کودکان معمولاً بزرگسالانی کوچک بودند که در همۀ امور دخالت داده میشدند. در نظام دانایی مدرنیته مبتنی بر ایدئولوژی روان‌شناسی رشد پیاژه، مفهوم کودکی و مقتضیات آن اعم از اجبار در ورود به مدرسه و طرد از دنیای بزرگسالان به شیوههای مختلف برجسته شد. طرد کودکان در نظام دانایی دورۀ پسامدرن، دگردیسی دیگری پیدا کرده است. در نظام دانایی پسامدرنیته به سبب اتفاقاتی که در دنیای ارتباطات و توسعه اتفاق افتاده است، کودکان بسیار سریع‌تر از دورۀ مدرن، کودکی خود را پشت سر میگذارند و وارد دنیای بزرگسالی میشوند. این روایت فوکویی از کودکی نشان میدهد که کودکی اتفاقاً مفهومی که ریشه در گذشته داشته باشد، نیست و ساخته و پرداختۀ دوران مدرن است.
