فرهنگ، ارتباطات و جامعه
نصیبه اسمعیلی؛ محمد جلال عباسی شوازی
چکیده
با توجه به کاهش باروری درسالهای اخیر و همزمانی آن با تغییرات نگرشی و فرهنگی مقاله حاضر بررسی و پیش‌بینی رفتار باروری زنان استان تهران با استفاده از مدلسازی عامل بنیان و تمرکز بر رویکرد فرهنگی در قالب سناریوهای تغییر نگرش به سقط جنین، اهمیت دینداری و تاثیر وسایل ارتباط جمعی را مورد توجه قرار می‌دهد. در ساخت مدل عامل بنیان داده‌های ...
بیشتر
با توجه به کاهش باروری درسالهای اخیر و همزمانی آن با تغییرات نگرشی و فرهنگی مقاله حاضر بررسی و پیش‌بینی رفتار باروری زنان استان تهران با استفاده از مدلسازی عامل بنیان و تمرکز بر رویکرد فرهنگی در قالب سناریوهای تغییر نگرش به سقط جنین، اهمیت دینداری و تاثیر وسایل ارتباط جمعی را مورد توجه قرار می‌دهد. در ساخت مدل عامل بنیان داده‌های تهیّه شده در طرح بررسی تحولات باروری (1396) مورد استفاده قرار گرفت. فرآیند پیاده‌سازی عاملها و اجرای شبیه‌سازی در نرم افزار انی لاجیک انجام شد. نتایج شبیه سازی، میزان باروری کل زنان استان تهران را 06/1 فرزند در سال 1408 پیش‌بینی می‌نماید. در بخش دیگری از شبیه‌سازیها با فرض سناریوهای افزایش و کاهش اهمیت دینداری زنان این عدد به ترتیب به مقادیر 07/1 و 03/1 فرزند می‌رسد. درصورت تحقق سناریوی افزایش و کاهش نگرش مثبت به سقط جنین میزان باروری به ترتیب اعداد 07/1 و 02/1 فرزند را به خود اختصاص خواهد داد و اگر افزایش آگاهی و اقناع سازی توسط رسانه های جمعی نیز در نظرگرفته شود میزان باروری کل به 16/1 فرزند خواهد رسید. البته با توجه به افزایش سواد و آگاهی جامعه هدف و نیاز به برنامه ریزی مبتنی بر شواهد علمی، رسانه زمانی می-تواند به عنوان بازویی توانا در راستای سیاستهای افزایش باروری کارآمد باشد که نخبگان متخصص نسبت به آن اقناع شده و با مخاطبین گفتمان اقناعی داشته باشند. این مهم باید همواره مورد توجه سیاستگذاران و برنامه ریزان قرار گیرد.
احمد کوهی؛ مجتبی امیری؛ محمدمهدی ذوالفقارزاده
چکیده
برای تبیین شرایط تبلیغ دین در آینده، نیازمند مطالعۀ وضعیت آیندۀ آن از طریق مطالعۀ روندهای اثرگذار بر آینده‌ایم. یکی از مهمترین روندهایی که بر تبلیغ دین اثر می‌گذارند، روندهای دینداری‌اند. در این مطالعه، با به‌کارگیری روش چرخ آینده و با تشکیل جلسات ذهن‌انگیزی نخبگان، پیامدهای احتمالی متفاوت و باواسطۀ روندهای اصلی تغییر دینداری ...
بیشتر
برای تبیین شرایط تبلیغ دین در آینده، نیازمند مطالعۀ وضعیت آیندۀ آن از طریق مطالعۀ روندهای اثرگذار بر آینده‌ایم. یکی از مهمترین روندهایی که بر تبلیغ دین اثر می‌گذارند، روندهای دینداری‌اند. در این مطالعه، با به‌کارگیری روش چرخ آینده و با تشکیل جلسات ذهن‌انگیزی نخبگان، پیامدهای احتمالی متفاوت و باواسطۀ روندهای اصلی تغییر دینداری بر آیندۀ تبلیغ دین بررسی شده‌‌اند. چهار روند اصلی (افزایش گرایش به دین‌ورزی احساسی، رشد گزینش‌گری و ترکیب‌گرایی در دینداری، چالش‌های حاکمیت دینی و مطالبه و رواج الگوی درمانگرایی در دینداری) موجب خواهند شد اتفاقات متفاوتی در آیندۀ تبلیغ دین رقم بخورد. در آینده، تبلیغ دین کارِ دشوارتری خواهد شد؛ نقش عموم مردم در آن بیشتر می‌شود و سازمان‌ها و نهادهای دولتی با چالشِ نقش در آن مواجه می‌شوند. تکثر در الگوها و روش‌های تبلیغی مشهود خواهد بود و نیاز به خلاقیت و مهارت‌های ابداع، محسوس می‌شود. اعزام مبلّغ، الگویی ناکارآمد تلقی می‌شود و گروه‌ها و مؤسسه‌های تبلیغی با چاشنی درآمدزایی و ارتباط بده‌بستان با مخاطبان، به سمت الگوهای جدیدی از تعامل پیش می‌روند. مبلّغان دین بیش از آنکه ارائه‌دهندگان اطلاعات دینی باشند، پاسخگویان به نیازهای عاطفی، عرفانی و معنوی مخاطبان خود و نیازمند مهارت‌های ارتباطی خواهند بود.
ابو تراب طالبی طالبی؛ محمد رمضانی
چکیده
مواجهۀ جامعۀ ایرانی با مدرنیته، با پیامدهایی همراه بوده و ارزش‌های متفاوتی را در ساحت‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موجب شده است. گسترش این ارزش‌ها، با تغییر نگرش و به تبع آن، تغییر در کنش‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جمله مصرف‌گرایی همراه بوده است. پرسش این است که آیا دینداری، ارزش‌ها، سنت‌ها، هویت و پایگاه اقتصادی ...
بیشتر
مواجهۀ جامعۀ ایرانی با مدرنیته، با پیامدهایی همراه بوده و ارزش‌های متفاوتی را در ساحت‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موجب شده است. گسترش این ارزش‌ها، با تغییر نگرش و به تبع آن، تغییر در کنش‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از جمله مصرف‌گرایی همراه بوده است. پرسش این است که آیا دینداری، ارزش‌ها، سنت‌ها، هویت و پایگاه اقتصادی و اجتماعی می‌تواند به مثابه بازدارندههایی در فرایند مصرف‌گرایی آن جوامع نقش ایفا نماید؟ در این مقاله با رویکرد جامعهشناختی و روش پیمایش و با استفاده از پرسشنامه صورت پذیرفته است. داده‌های مورد نیاز از نمونۀ 506 نفری از افراد هیجده سال به بالای ساکنان شهر کاشان، به شیوه تصادفیِ ساده جمعآوری شده است. یافته‌های آماری نشان می‌دهد که بین دینداری، سنتگرایی، هویت انقلابی، هویت جنسیتی، ارزش‌های دینی و پایگاه اقتصادی و اجتماعی با مصرف‌گرایی، رابطۀ معناداری وجود دارد. نتایج معادله رگرسیون چند متغیره نشان می‌دهد که دینداری بیشترین قدرت تبیینکنندگی را در رابطه با مصرف‌گرایی دارد، به گونهای که با افزایش دینداری میل به مصرف‌گرایی کاهش پیدا می‌کند.
علی قنبری برزیان
چکیده
هدف پژوهش پیش‌رو، مطالعه تأثیر محتوی، میزان و مدت زمان استفاده از فضای مجازی بر هویت دینی نوجوانان است. این پژوهش حاصل پیمایشی است که در میان 3800 نفر از دانش‌آموزان دبیرستانی دختر و پسر 15تا 17سال تهران، اصفهان، تبریز، اهواز، مشهد، شیراز، کرج، رشت در سال 1395 انجام شده است. اعتبار ابزار تحقیق، از نوع اعتبار صوری بوده، که اساتید خبره در ...
بیشتر
هدف پژوهش پیش‌رو، مطالعه تأثیر محتوی، میزان و مدت زمان استفاده از فضای مجازی بر هویت دینی نوجوانان است. این پژوهش حاصل پیمایشی است که در میان 3800 نفر از دانش‌آموزان دبیرستانی دختر و پسر 15تا 17سال تهران، اصفهان، تبریز، اهواز، مشهد، شیراز، کرج، رشت در سال 1395 انجام شده است. اعتبار ابزار تحقیق، از نوع اعتبار صوری بوده، که اساتید خبره در این حوزه، آن را تایید کردند. پایایی آن هم با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ به صورت میانگین، برای گویه‌های ابعاد هویت دینی میزان (ɑ˃0/82) محاسبه شد. بر اساس یافته‌های توصیفی این تحقیق، دانش‌آموزان تهرانی بیشترین میانگین میزان استفاده از فضای مجازی (128دقیقه در روز) و دانش‌آموزان اصفهانی کمترین (64 دقیقه) میزان استفاده را انجام داده‌اند. یافته‌های تبیینی این پژوهش، نشان می‌دهد که آزمون تا-کندال c رابطه بین محتوی مصرف فضای مجازی با هویت دینی نوجوانان را تأیید نموده است. همچنین رابطه بین میزان ساعات مصرف فضای مجازی با هویت دینی نوجوانان با استفاده از آزمون تا-کندال b با سطح اطمینان 99/0 تأیید گردید. نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که میانگین استفاده دختران نوجوان از فضای مجازی بیشتر از پسران نوجوان است. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیونی، سه متغیر میزان ساعات استفاده از فضای مجازی، محتوی فضای مجازی و جنسیت، 87/0 از هویت دینی نوجوانان در مواجه با فضای مجازی برای نوجوانانرا تبیین می‌کنند. پیشنهاد این پژوهش برای سیاستگذاران حوزه فرهنگی، طراحی، تقویت و دسترسی‌پذیری آسان و ارزان برنامه‌ها و بازی‌های رایانه‌ای متناسب با ساختار فرهنگی ـ اجتماعی جامعه ایرانی ـ اسلامی در فضای مجازی برای نوجوانان است.
مریم سروش؛ ایمان محمدتقی؛ یاسر رستگار؛ محسن فرودستان
چکیده
هدف تحقیق مقایسه الگوهای فراغتی نوجوانان (18-15 سال) و میانسالان (55-35 سال) برای نشان‌دادن تغییر الگوهای فراغتی و منطق شکل‌گیری آنها در خانواده‌های ایرانی و بررسی نقش هویت جنسیتی و دینداری در این الگوها است. تحقیق به روش پیمایشی بوده و 2615 نفر از نوجوانان و میانسالان از 15 منطقه اصفهان انتخاب شدند. فراغت به‌صورت فردی، خانوادگی و دوستانه ...
بیشتر
هدف تحقیق مقایسه الگوهای فراغتی نوجوانان (18-15 سال) و میانسالان (55-35 سال) برای نشان‌دادن تغییر الگوهای فراغتی و منطق شکل‌گیری آنها در خانواده‌های ایرانی و بررسی نقش هویت جنسیتی و دینداری در این الگوها است. تحقیق به روش پیمایشی بوده و 2615 نفر از نوجوانان و میانسالان از 15 منطقه اصفهان انتخاب شدند. فراغت به‌صورت فردی، خانوادگی و دوستانه دسته‌بندی شده و در یک پرسشنامه محقق ساخته الگوها با تحلیل‌عاملی استخراج شدند. درگروه نوجوانان فراغت خانوادگی در دو الگو، فراغت فردی در سه الگو و فراغت دوستانه در دو الگوی دسته‌بندی شدند. در میانسالان فراغت فردی در سه الگو، فراغت خانوادگی در سه الگو و الگوهای فراغت دوستانه در دو الگو شبیه به نوجوانان دسته‌بندی شدند. نتایج نشان می‌دهد که الگوهای فردی در دوگروه با هم تفاوت کیفی دارند. در گروه نوجوان مصرف موسیقی و فیلم اهمیت زیادی داشته و دینداری الگوها را از هم جدا می‌کند. در گروه میانسالان هویت جنسیتی و تحصیلات الگوها را از هم جدا کرده است. برخی از سبک‌های فردی و خانوادگی با دینداری رابطه منفی دارند. سپس پاسخگویان بر اساس الگوهای فراغت فردی با استفاده از تحلیل‌خوشه دو مرحله‌ای دسته‌بندی شدند. در گروه نوجوان یک خوشه دیندار درکنار سه خوشه کمتر دیندار قرار دارد. در خوشه دیندار فراغت در هر سه حوزه، مذهبی است. در گروه میانسال یک خوشه با تحصیلات پایین و هویت جنسیتی سنتی‌تر و یک خوشه با تحصیلات بالا و هویت جنسیتی مدرن‌تر بدست آمد که گروه اول در الگوهای فردی مذهبی میانگین بالاتری دارند. گروه دوم در الگوهای غیرمذهبی میانگین بالاتری داشته و در الگوهای خانوادگی نیز فعالتر بوده‌اند.
احسان رحمانی خلیلی
دوره 16، شماره 32 ، اسفند 1394، ، صفحه 93-117
چکیده
شادابی اجتماعی به دلیل آنکه همواره با خرسندی، خوش‌بینی و امید و اعتماد همراه است می‌تواند به منزلة کاتالیزور، نقش تسریعکنندهای در فرایند توسعه یک جامعه داشته باشد. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که؛ بنا به اهمیت و جایگاه سرمایه اجتماعی در توسعه آیا میتوان از آن به منزلة عاملی اثرگذار بر شادابی اجتماعی سود جست؟ و تأثیر سرمایه ...
بیشتر
شادابی اجتماعی به دلیل آنکه همواره با خرسندی، خوش‌بینی و امید و اعتماد همراه است می‌تواند به منزلة کاتالیزور، نقش تسریعکنندهای در فرایند توسعه یک جامعه داشته باشد. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که؛ بنا به اهمیت و جایگاه سرمایه اجتماعی در توسعه آیا میتوان از آن به منزلة عاملی اثرگذار بر شادابی اجتماعی سود جست؟ و تأثیر سرمایه اجتماعی بر شادابی اجتماعی در حضور متغیرهای حمایت اجتماعی و دینداری چگونه است؟ رویکرد مقاله حاضر اثباتگرایی و از نوع توصیفی ـ تبیینی است. متغیر شادابی اجتماعی براساس شاخصهای لیندنبرگ اندازه‌گیری و پرسشنامه پس از بررسی روایی و پایایی، با تلفیق روش نمونه‌گیری طبقه‌بندی و خوشه‌ای چند مرحله‌ای، با برآورد حجم نمونه از طریق فرمول کوکران، بین 810 خانوار در پنج منطقه شهر تهران در سال 1392 اجرا شد. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که متغیر دینداری بر حمایت اجتماعی و دینداری و حمایت اجتماعی بر سرمایه اجتماعی موثرند و در نهایت سرمایه اجتماعی بر شادابی اجتماعی نیز موثر است.
عباس ناصری طاهری
دوره 16، شماره 29 ، خرداد 1394، ، صفحه 35-50
چکیده
اسلام مجموعهای از قوانین، مقررات، ارزش‌ها و هنجارهاست که به‌صورت آیینی و نمادین بر نگرش و رفتار مصرفی مسلمانان تأثیر میگذارد. ازاینرو، میزان دینداری مسلمانان می‌تواند ارزیابی آنان را از آگهیهای بازرگانی که حامل نمادی اسلامی است تعدیل کند. برای آزمون این تأثیر تعدیلکننده مثبت، پژوهشی آزمایشگاهی انجام شد تا تأثیر ...
بیشتر
اسلام مجموعهای از قوانین، مقررات، ارزش‌ها و هنجارهاست که به‌صورت آیینی و نمادین بر نگرش و رفتار مصرفی مسلمانان تأثیر میگذارد. ازاینرو، میزان دینداری مسلمانان می‌تواند ارزیابی آنان را از آگهیهای بازرگانی که حامل نمادی اسلامی است تعدیل کند. برای آزمون این تأثیر تعدیلکننده مثبت، پژوهشی آزمایشگاهی انجام شد تا تأثیر دینداری را بر نگرش مصرفکنندگان مالزیایی مسلمان به آگهیهای بازرگانی را بررسی کند که در آن زنان باحجاب کالا تبلیغ می‌کنند. 120 دانشجوی زن مسلمان دانشگاه دولتی یوپیام مالزی درچهار گروه در این پژوهش آزمایشگاهی شرکت کردند. آزمودنیها در هر گروه، چهار آگهی بازرگانی را که یکی از آنها بهوسیله یک زن باحجاب و سه آگهی دیگر با استفاده از زنان بیحجاب تولید شده است تماشا کردند. سپس دیدگاه آزمودنیها درباره هریک از این آگهیها با استفاده از پرسشنامه سنجیده و پاسخها با استفاده از آزمون تحلیل چند متغیره کوواریانس تجزیه و تحلیل شد. یافتهها نشان داد استفاده از زن باحجاب در تبلیغ کالا بهگونة موثری بر ارزیابی آزمودنیها از آگهی بازرگانی، نام تجاری کالای تبلیغشده و قصد خرید اثر گذاشته است و میزان دینداری آزمودنیها نیز نقش تعدیلکننده مثبتی در این فرایند داشته است. افزون براین، یافتهها نشان داد که این تأثیر با نوع کالای تبلیغشده ارتباطی ندارد.
بیژن خواجه‌نوری؛ زهرا ریاحی؛ سید ابراهیم مساوات
دوره 12، شماره 14 ، مرداد 1390، ، صفحه 127-157
چکیده
مطالعۀ حاضر رابطۀ بین میزان دینداری و کیفیت زندگی جوانان شهر شیراز را بررسی می‌کند. در ابتدا مطالعه‌های انجام شده در این حوزه را مرور کردیم، سپس بر اساس نظریهای مبتنی بر آرای بومشناختی پنج فرضیه را مطرح نمودیم. برای آزمون فرضیهها 550 جوان بین 15 تا 29 سال شهر شیراز را به شیوۀ نمونه‌گیری اتفاقی چندمرحله‌ای انتخاب کردیم. ...
بیشتر
مطالعۀ حاضر رابطۀ بین میزان دینداری و کیفیت زندگی جوانان شهر شیراز را بررسی می‌کند. در ابتدا مطالعه‌های انجام شده در این حوزه را مرور کردیم، سپس بر اساس نظریهای مبتنی بر آرای بومشناختی پنج فرضیه را مطرح نمودیم. برای آزمون فرضیهها 550 جوان بین 15 تا 29 سال شهر شیراز را به شیوۀ نمونه‌گیری اتفاقی چندمرحله‌ای انتخاب کردیم. روش تحقیق این مطالعه، پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه است. نتایج به دست آمده در سطح تحلیل دو متغیره نشان می‌دهد که بین کیفیت زندگی و جنسیت، رابطه وجود دارد و بین کیفیت زندگی و سطوح گوناگون فردی، خانوادگی، فراخانوادگی و کلان، رابطۀ مثبت و معنیداری وجود دارد.
نتایج به دست آمده در سطح تحلیل «رگرسیونی» نشان می‌دهد که متغیرهای سطح فردی، سن، طبقۀ پایین و بالای اجتماعی و سطح کلان بر روی هم 25 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می‌کند. این تحقیق نشان می‌دهد که تقویت عوامل مذهبی، باورها، عقاید افراد و هویت مذهبی افراد جامعه تأثیر بسزایی بر بهبود سلامت روانی، اجتماعی، جسمانی و در کل کیفیت زندگی آنها دارد.
حسن کلاکی؛ مرتضی نیازخانی
دوره 11، شماره 12 ، اسفند 1389، ، صفحه 89-123
چکیده
مدل اندازه‌گیری دینداری جوانان؛ ابتدا بر پایه ابعاد پنجگانه مدل گلاک و استارک شاخص‌سازی شده؛ سپس با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به دنبال شناسایی دقیق ابعاد پنجگانه فوق مورد بررسی قرار گرفته است. روابط بین ابعاد پنجگانه دینداری بر پایه رویکرد هیجانی روان‌شناسانی نظیر ماندلر، شاختر، آرنولد و انطباق دیدگاه‌های ...
بیشتر
مدل اندازه‌گیری دینداری جوانان؛ ابتدا بر پایه ابعاد پنجگانه مدل گلاک و استارک شاخص‌سازی شده؛ سپس با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی به دنبال شناسایی دقیق ابعاد پنجگانه فوق مورد بررسی قرار گرفته است. روابط بین ابعاد پنجگانه دینداری بر پایه رویکرد هیجانی روان‌شناسانی نظیر ماندلر، شاختر، آرنولد و انطباق دیدگاه‌های آنان با تربیت اسلامی مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفته است. مطالعه این روابط و تأثیر و تأثر بین این متغیرها با استفاده از نرمافزار لیزرل که به نوعی به آن تحلیل عاملی تأییدی یا مدل معادلات ساختاری میگویند، مورد اندازه‌گیری قرار گرفته است. مقدار RMSEA=0/053 برای این مدل، نشان می‌دهد که این مدل از برازش قابل قبولی برخوردار است. بهطوری که میتوان اذعان نمود که دینداری یک پدیده سه بعدی است که شامل بعد اول؛ بعد ذهنی و شناختی دین، بعد دوم؛ بعد احساسی یا عاطفی دین و بعد سوم؛ بعد عملی و رفتاری دین میباشد. روابط اثرگذاری بین ابعاد دینداری طوری است که ابتدا از فیلتر ذهنی و شناختی عبور کرده و پس از آن در حالت عاطفی و احساسی شناسایی شده و سپس با عبور از آن فیلتر، در شکل رفتاری نمایان میگردد.
سیدمحمدصادق مهدوی؛ افسانه ادریسی؛ احسان رحمانی خلیلی
دوره 11، شماره 11 ، آبان 1389، ، صفحه 139-165
چکیده
دین واقعیتی اجتماعی است و مناسک دینی، ناظر بر نیازهای اجتماعی ریشه‌دار انسان است. اعمال دینی حس همبستگی و اتکا به گروه و خلاصه، حس بودن در جامعه را نشان می‌دهد. دین زبان مشترک اخلاقی جامعه است. این مقاله در جستجوی پاسخ به این سوالات است که میزان دینداری شهروندان تهرانی چگونه است؟ دینداری در گروه‌های مختلف برپایه سن، جنسیت، منطقه ...
بیشتر
دین واقعیتی اجتماعی است و مناسک دینی، ناظر بر نیازهای اجتماعی ریشه‌دار انسان است. اعمال دینی حس همبستگی و اتکا به گروه و خلاصه، حس بودن در جامعه را نشان می‌دهد. دین زبان مشترک اخلاقی جامعه است. این مقاله در جستجوی پاسخ به این سوالات است که میزان دینداری شهروندان تهرانی چگونه است؟ دینداری در گروه‌های مختلف برپایه سن، جنسیت، منطقه محل سکونت، محل تولد، وضعیت تأهل، میزان تحصیلات چه تفاوتی دارد و رابطه دینداری با متغیر پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی خانواده چگونه است؟
تحقیق حاضراز نوع توصیفی ـ مقایسه‌ای است و از روش پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری شامل کلیه شهروندانی است که در نیمه اول آبان ماه 1388 ساکن شهر تهران بوده‌اند. حجم نمونه با استفاده از فرمول‌کوکران 391 نفر و انتخاب نمونه باتلفیق نمونه‌گیری خوشه‌ای و طبقه‌بندی نامتناسب صورت گرفته است. جهت بررسی اعتبار و قابلیت اعتماد پرسشنامه، از اعتبار محتوایی و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. متغیر دینداری در این تحقیق با سه شاخص اعتقادات، اخلاقیات و اعمال، در سطح سنجش رتبه‌ای، در غالب طیف لیکرت مورد سنجش قرار گرفته است.
برخی از یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که دینداری بین دوگروه زنان و مردان و دو گروه متولدین تهرانی و شهرستانی تفاوت معناداری ندارد؛ اما در بین گروه‌های سنی ، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات و ساکنین مناطق مختلف، تفاوت معناداری دارد.
