آرمان حیدری؛ حمید صداقت؛ خیری حمیدپور
چکیده
با گسترش فضای مجازی و رسانه‌ای‌شدن فضای فرهنگی، هویت‌یابیِ افراد نیز دگرگون شده است. از منظر جامعه‌شناختی، تحلیلِ نمود هویتی زنان در فضاهای مجازی که آزادی کمتری در فضاهای «واقعی» سنتی برای ابراز هویت خود دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا فضای مجازی ظرفیت بیشتری برای خلق و بازنمایی هویت مطلوب و آرمانی دارد. به‌علاوه، ...
بیشتر
با گسترش فضای مجازی و رسانه‌ای‌شدن فضای فرهنگی، هویت‌یابیِ افراد نیز دگرگون شده است. از منظر جامعه‌شناختی، تحلیلِ نمود هویتی زنان در فضاهای مجازی که آزادی کمتری در فضاهای «واقعی» سنتی برای ابراز هویت خود دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا فضای مجازی ظرفیت بیشتری برای خلق و بازنمایی هویت مطلوب و آرمانی دارد. به‌علاوه، استفاده از رویکردهای کیفی برای فهم عمق و سیالیت فرایند هویتیابی سودمندتر است. ازاین‌رو، مقالۀ پیش‌رو فرایند هویت‌یابیِ 16 نفر از دانشجویان دختر دانشگاه یاسوج در فضای مجازی را با رویکردی کیفی واکاوی کرده است. تکنیک جمعآوری دادهها مصاحبۀ بدون ساختار و نیمه‌ساختاریافته بوده است. روش نمونه گیری غیرتصادفی، هدفمند و با حداکثر تنوع؛ راهبرد تحلیل دادهها کدگذاری سه‌مرحلهای باز، محوری و گزینشی بوده است. بر اساس ماهیت مضامین مصاحبه‌ها، علل، بسترها و پیامدهای استفادۀ این دختران از فضای مجازی ذیل ده مقولۀ محوریِ «ماهیت ارتباط، ابراز جنبه‌های متفاوت خود، استفادۀ هدفمند جهت تأمین نیازها و خدمات متنوع، ارضای تمایلات روحی ـ فیزیولوژیک، پرکردن اوقات فراغت، ضعف شخصیت روانی و مهارتی، نابسامانی زندگی خانوادگی، خودهای متفاوت ارائه‌شده در فضای مجازی، قابلیتهای فضای مجازی در زندگی مدرن و دامنۀ آسیب‌های فضای مجازی» تحلیل شدند. در سطحی انتزاعی‌تر، می‌توان گفت مقولۀ هستۀ «فضای مجازی پژواکِ فضای واقعی و جولانگاه خودهای واقعی ـ وانمودی» بازتاب‌دهندۀ روند هویتیابی دختران موردمطالعه در فضای مجازی است که ناشی از تأثیر دوسویۀ ویژگیهای روان‌شناختی‌ـ‌فیزیولوژیک‌ـاجتماعیِ دختران و شرایط زیست فرهنگی‌ـ‌اجتماعیِ آنان در فضای واقعی جامعه است.
