تجربۀ زیستۀ بزرگسالان از فرصت‌ها و تهدیدهای فضای مجازی: یک مطالعه کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد آموزش بزرگسالان، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار سنجش آموزش دانشگاه تهران، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

فضای مجازی، با تشکیل مرزهایی نوین در ارتباطات اجتماعی، زمینه‌شکل‌گیری فرصت‌ها و تهدیدهایی را برای انسان ایجاد کرده است. پژوهش پیش‌رو تلاش دارد تجربۀ زیستۀ بزرگسالان از فرصت‌ها و تهدیدهای ناشی از فعالیت در فضای مجازی را شناسایی کند. بدین‌منظور با استفاده از راهبرد نمونه‌گیری هدفمند از نوع ملاکی، تعداد 22 مصاحبه ایمیلی با سؤال‌های باز انجام شد. بزرگسالان در چهار خوشۀ مجزا به سؤال‌ها پاسخ دادند. برای دقت در تحلیل داده‌ها، از نرم‌افزار مکس کیو دی ای نسخه 12 استفاده شد. برای افزایش اتکاپذیری، تأییدپذیری، باورپذیری صحت داده‌ها، از شیوه‌های «بازرسی و بازبینی در زمان کُدگذاری»، «بهره‌گیری از نظرات همکاران پژوهشی و تأئید آن‏ها»، «تبیین جزئیات دقیق فرایند گردآوری و تحلیل داده‌ها»، «درگیری طولانی مدت» و سه‌سو‌سازی استفاده‌ شد. در بخش فرصت‌های فضای مجازی و در خوشه‌های خانوادگی، فرزند یا دانش‌آموز و جامعه، به ترتیب «آگاهی از اخبار روز و تسهیل در انجام امور خانواده»، «استفاده از اخبار روز، افزایش سطح اجتماعی شدن و همگرایی با دوستان» و «کاهش هزینه‌ها» به‏مثابه مهم‌ترین درون‌مایه شناسایی شد. در مؤلفۀ تهدید‌های فضای مجازی، تقریباً همۀ درون‌مایه‌ها از لحاظ تکرار دارای وزن یکسانی بودند و تنها در دو خوشۀ فردی و خانوادگی، تکرار کُدهای مربوط به درون‌مایۀ اتلاف وقت، بیشتر بوده است. نتایج‌ نشان داد که به‏رغم وجود فرصت‌های بی‌شمار فضای مجازی، به‌دلیل فقدان آموزش مناسب و کافی، تهدیدهای برآمده از فضای مجازی روز به روز بیشتر نمایان و اثرگذار می‌شود و ضرورت آموزش فراگیر سواد رسانه‌ای و مدیریت این فضا بیش از پیش احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Adults Lived Experience of Opportunities and Threats of Cyberspace: A Qualitative Study

نویسندگان [English]

  • Arezu Ghafoori 1
  • keyvan Salehi 2
1 Master of Adult Education, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Psychology and Education, University of Tehran, Iran. (Corresponding Author)
چکیده [English]

Cyberspace, by creating new frontiers in social communication, has created opportunities and threats for human beings. Leading research aims to identify adults' lived experiences of opportunities and threats posed by cyberspace activities. For this purpose, using Purposeful sampling of the type criterion sampling 22 email interviews with open-end questions received. The adults answered the questions in four separate clusters. For accurate data analysis The MAXQDA version 12 was used. In order to increase reliability, verifiability, and credibility of data accuracy, the methods of "inspection and review at the time of coding", "benefiting the opinions of research colleagues and getting their aproval", explaining the exact details of the data collection and analysis process", long-term involvment and triangulation were used. In the partofCyberspace Opportunities and in the family cluster, child or student and community, respectively,  “awareness of the daily news and facilitating family affairs", using daily news  increasing socialization level, and convergence with friends and "cost reduction", were identified as the most important themes. . In the component of cyberspace threats, almost all of the themes had the same weight in terms of repetition and only in both individual and family clusters, the repetition of codes related to the "waste of time" theme has been frequent. The results showed that despite the numerous opportunities of cyberspace, due to the lack of appropriate and adequate education, the threats posed by cyberspace are becoming more visible and effective and the need for comprehensive media literacy training and management of this space is felt more than ever.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cyberspace
  • Opportunities
  • Threats
  • Adults
  • Qualitative approach

مراجع

قرآن کریم.
ابوالمعالی، خدیجه (1390). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل، تهران: نشر علم.
بازرگان، عباس (۱۳۹۱). روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته، تهران: نشر دیدار.
بهمن‌آبادی، فاطمه؛ ملیحه جمشیدی و کیوان صالحی (1394). «بازنمایی ادراک کودکان پیش‌دبستانی از پدیده حجاب: مطالعه به‌روش پدیدارشناسی»،تهران: کنفرانس سالانه رویکردهای نوین پژوهشی در علوم رفتاری.
جلالی، رستم (1391). «نمونه‌گیری در پژوهش کیفی»، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، شماره 4: 320-310.
حسنی، حسین و عبدالحسین کلانتری (1396). «تحلیل پدیدارشناختی تجربۀ زیسته کاربران شبکه‌های اجتماعـی تصـویـری اینستاگرام در ایـران»، فصلنامه علمی «مطالعات فرهنـگ ـ ارتبـاطات»، شماره 40:  63-33.
خانیکی،‌ هادی و محمود بابائی (1390). «فضای سایبر و شبکه‌های اجتماعی»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی، شماره 1: 96-71.
ربیعی، علی و فرشته محمدزاده یزد (1391). «آسیب‌شناسی فضای مجازی؛ بررسی تأثیر استفاده از اینترنت بر انزوای اجتماعی دانشجویان»، فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره 6: 60-42.
زندوانیان، احمد؛ مریم حیدری؛ ریحانه باقری و فاطمه عطارزاده (1392). «آسیب‌های فضای مجازی در بین دانش‌آموزان دختر»، مطالعات فرهنگ  ـ‌ارتباطات، شماره 23:‌ 216-195.
سمیعیانی، محمد و حمیدرضا حاجی محمدجواد خشکه (1394). «تبیین فرصت‌ها، چالش‌ها و کارکردهای فضای مجازی در ساحت تربیت سیاسی و اجتماعی»، مجله بصیرت و تربیت اسلامی، شماره 35: 154-122.
صالحی، کیوان؛ عباس بازرگان؛ ناهید صادقی و محسن شکوهی‌یکتا (1394). «بازنمایی ادراکات و تجارب زیسته معلمان از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای طرح ارزشیابی توصیفی در مدارس ابتدایی». فصلنامه مطالعات اندازه‌گیری و ارزشیابی آموزشی، شماره 9: 99-59.
صباغی، فاطمه؛ کیوان صالحی و علی مقدم‌زاده (1396). «بازنمایی ادراک و تجربه زیسته زوجین از علل بروز جدایی عاطفی: مطالعه‌ای به روش پدیدارشناسی». پژوهش‌های مشاوره (تازه‌ها و پژوهش‌های مشاوره سابق)، شماره 62: 31-4.
عبدالخانی، علی (1394). «تحلیل محتوای بیانات مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) درزمینهٔ فتنه، یک مطالعه کیفی»، مجله مطالعات بیداری اسلامی، ‌شماره 7: 118-79.
غفوری، آرزو و کیوان صالحی (1395). «بازنمایی فرآیند شکل‌گیری دگرگونی‌های ارزشی در افراد با محوریت زنان»، فصلنامه مطالعات اجتماعی-روانشناختی زنان، شماره 4: 208-157.
فرخ‌نیا، رحیم و اعظم لطفی (1390). «بررسی تأثیر فضای مجازی اینترنت بر مدگرایی»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 22: 115-92.
کشن زارع، رقیه و کیوان صالحی (1394). «بازنمایی آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه برای دانشجویان: یک مطالعه کیفی». دومین کنفرانس بین‌المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی، استانبول.
نظری، هدایت؛ زهرا طاهری؛ کتایون بختیار و رضا حسین‌آبادی (1396). «بررسی شیوه زندگی متأثر از فضای مجازی و تأثیر آن بر سلامت روان»، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم لرستان، شماره 4: 87-76.
نوروزی، مجتبی؛ ابوالفضل کاظمی و سیده فاطمه شاهمرادی (1396). «راهکارهای تربیت دینی در فضای مجازی با تأکید بر آموزه‌های قرآن و سیره رضوی»، فصلنامه فرهنگ رضوی، شماره 19: 211-177.
هاتف، مهدی (1386). «امنیت در فضای مجازی(چالش‌ها و چشم‌اندازها)»، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، شماره 15: 71-47.
یاسمین‌ژاد، عرفان؛ اکرم آزادی و محمدرضا امویی (1391). «فضای مجازی، امنیت اجتماعی، راهبردها و استراتژی‌ها»، همایش ملی صنایع فرهنگی نقش آن در توسعۀ پایدار.
 
Ghafoori, A., & Salehi, K. (2017). Using Action Research to Promote Performance of Working with Computer for First High School Students, Proceedings of INTED Conference, Valencia, Spain.
Glaser, B. G., & Strauss, A. L. (1967). The Discovery of Grounded Theory, A Division of Transaction Publishers, New Brunswick (U.S.A.) and London (U.K.).
Harrison, C. (2006). Cyberspace and Child Abuse Images, Affilia, University of Warwick, Coventry, England, 21(4), 365-379.
James, C. (2016). Cybersecurity Threats Challenges Opportunities, creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0.
Morrow, R., Rodriguez, A. & King, N. (2015). Colaizzi’s descriptive phenomenological method. The Psychologist, 28(8), 643-644.
Salehi, K., & Golafshani, N. (2010). Using mixed methods in research studies: an opportunity with its challenges. International journal of multiple research approaches, 4, 186 – 191.
Scotland, J. (2012). Exploring the Philosophical Underpinnings of Research: Relating Ontology and Epistemology to the Methodology and Methods of the Scientific, Interpretive, and Critical Research Paradigms, English Language Teaching, 5(9), 9-16.
Teddlie, C., & Tashakkori, A. (2009). Foundations of Mixed Method Research: Integrating Quantitative and Qualitative Techniques in the Social and Behavioral Sciences, London: Sage Publications.
Walsh, I., Holton, J. A., Bailyn, L., Fernandez, W., Levina, N. & Glaser, B. (2015). What Grounded Theory Is A Critically Reflective Conversation Among Scholars: Organizational Research Methods, 18(4), 581-599

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار