چگونگی بازنمایی ویژگی‌های جنسیتی در جوک‌های فارسی تلگرامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران (نویسنده مسئول)

3 استاد گروه جامعه‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

چکیده

جوک‏‌ها به‌منزلۀ خرده‏فرهنگ‏های هر جامعه، معانی و مفاهیم اجتماعی گوناگونی را بازنمایی می‌کنند که نشانگر فضای ذهنی آن جامعه و ویژگی‏های افراد آن است. در این میان، جوک‏های جنسیتی نمایشگر نگاه اجتماعی جامعه به مقولۀ جنسیت هستند. اقبال جامعۀ ایران به فناوری‏های نوین تلفن همراه و پیام‏رسان‏ها ازجمله، تلگرام از یک‏سو و کشیده شدن جوک‏ها به این فضا از سوی‏ دیگر، لزوم بررسی و مطالعه آن را بیشتر از قبل می‏طلبد. این مقاله با روش کیفی و شیوۀ مردم‌نگاری درون‌شبکه‌ای و با استفاده از نظریۀ برساخت‌گرایی اجتماعی، جوک‌های مختلف جنسیتی را در پیام‌رسان تلگرام مقایسه کرده است. نتایج بررسی سه کانال جوک تلگرامی که بعد از فیلترینگ و در تیر ۱۳۹۷ ارزیابی‌شده است، نشان می‏دهد ۵۰ درصد کل جوک‏های این کانال‌ها را جوک‏های جنسیتی تشکیل داده و به لحاظ شکلی، بیشترین جوک‏های جنسیتی مربوط به جوک‏های کلامی است که جوک‌های مربوط به زنان در هر سه کانال، تقریباً دو برابر جوک‏های مردان بوده است. برساخته‏های جنسیتی برای مردها در جوک‏ها بیشتر با موضوع جنسی و برای زنان بیشتر با موضوع کلیشه‏های جنسیتی مانند: «احمق‏شمردن»، استفادۀ بی‌رویه از لوازم آرایش، تمایل به ازدواج، ناتوانی در رانندگی، الزام به انجام کارهای خانه و زودرنجی است که به‌نوعی بازتعریف نقش اجتماعی زنان در شرایط اجتماعی فعلی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

How Gender Characteristics are being Represented in Persian Telegram Jokes

نویسندگان [English]

  • mohammad ali talebi 1
  • khalil mirzaeii 2
  • mohamad sadegh mahdavi 3
1 Ph.D. Candidate of Cultural Sociology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Sociology, Bumehen Branch, Islamic Azad University, Bumehen, Iran (Corresponding Author)
3 Professor of Department of Sociology, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Jokes are considered as examples of subculture in a society, and they represent different social meanings and concepts. Among them, gender jokes represent social attitude of the society toward gender category. As Iranian people in one hand, have the advantage of utilizing modern telecommunication tools such as smart phones and therefore they use messaging apps such as Telegram and  on the other hand, exchange jokes widely in this messaging apps. , these jokes should be studied and considered more than before. This study is a qualitative one and it uses a netnography as its methodology. By applying a social constructive theory, this study compares different gender jokes posted in messaging app namely Telegram. The results of studying jokes in three Telegram channels after filtering that were evaluated in June 2018 showed that 50% of jokes were gender jokes and considering their form, they were mostly verbal jokes; jokes related to women were almost twice as many as jokes related to men in all three channels. Topics of gender constructions for men were related to sexuality and for women they were related to gender stereotypes including "making fool of women", "excessive use of make-up", "eagerness to get married", "inability to drive", "being forced to do household chores", and "irritability". These concepts are somehow redefining women's social role in current social conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constructivism
  • Telegram
  • Gender
  • Jokes
  • Netnography
منابع و مأخذ
 
آزادارمکی، تقی (۱۳۹۶). نظریۀ تغییرات فرهنگی در ایران، تهران: اطلاعات.
اعزازی، شهلا (۱۳۸۷). جامعه‌شناسی خانواده با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
آقابابایی، احسان (۱۳۹۳). «تحلیل تفسیری کنش جوک‌گویی»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران،  شماره  ۳: 421-405.
آقاسی، محمد (۱۳۹۷). «هیتروپیای-ایرانی»، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا). [نوشته سایت]. بازیابی شده در ۲۰ شهریور ۱۳۹۷ به نشانی:
http://ispa.ir/Default/Details/fa/1950/
امینی، علی‌اکبر (۱۳۸۸). گفتمان ادبیات سیاسی در آستانۀ دو انقلاب، تهران: نشر اطلاعات.
باتلر، جودیت (۱۳۸۵). آشفتگی جنسیت، ترجمۀ امین قضایی، نشر اینترنتی: مجلۀ شعر.
به نشانی:                                                                                           www.poterymag info
توکلی، مهرداد و غلامرضا غفاری (۱۳۹۵). «جوک‌های سیاه، تعامل‌های اجتماعی و پیامدهای غیرسازندۀ آن»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران،  شماره 3:  615-593.
جعفری، محمد (۱۳۸۵). «سیر تحول یک لطیفه از قرن چهارم تا دورۀ مشروطیت»، فصلنامه فرهنگ مردم، شماره ۱: 71-68.
جوانمرد، محمد (۱۳۹۷). «شبکه‌های اجتماعی با ما چه می‌کنند؟»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، بازنشانی شده در ۱۰ مهر ۱۳۹۷، به نشانی:
حبیبی، آرش و مریم عدن‏ور (۱۳۹۶). مدل‌یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی (در آموزش نرم‌افزار (Lisrel،تهران: جهاد دانشگاهی.
حرّی، ابوالفضل و دیگران (۱۳۸۷). کتاب طنز، تهران: سوره مهر.
خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا» (۱۳۹۶). تلگرام ۶۰ درصد پهنای باند کشور را اشغال کرد. [اخبار]، بازیابی شده در اردیبهشت ۱۳۹۷ به نشانی:
 https://www.isna.ir/news/  96062715757
دان، رابرت جی (۱۳۸۵). نقد اجتماعی پست‌مدرنیته، ترجمۀ صالح نجفی، تهران: پردیس دانش.
زارع‌پور، سُرور (۱۳۹۵). بازنمایی جنسیت زنانه در لطیفه‌ها (مطالعۀ شبکه‌های اجتماعی مخصوص تلفن همراه)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد مطالعات فرهنگی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان.
سفیری، خدیجه و زهرا شهرزاد (۱۳۹۵). «تحلیل تماتیک جوک‌های مبادله‌شده در برنامۀ (اتاق جوک)»، فصلنامه مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، شمارۀ ۳۹. 108-81.
سیدمن، استیون (۱۳۸۸). کشاکش آرا در جامعه‌شناسی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشرنی.
عامری، پردیس (۱۳۹۴). زبان و جنسیت، یزد: توز و قلم.
فرقانی، محمدمهدی و سیدعیسی عبدی (۱۳۹۵). «بازنمایی زن در جوک‌های جنسیتی؛ تحلیل گفتمان انتقادی درمورد زنان در شبکه‌های موبایلی»، فصلنامه علمی مطالعات فرهنگ- ارتباطات،  شمارۀ ۳۳: 52-31.
فوکو، میشل (۱۳۸۴). اراده به دانستن، مترجمان: نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
قانعی‌راد، سیدمحمدامین (۱۳۹۶). زوال پدرسالاری، فروپاشی خانواده یا ظهور جامعۀ مدنی؟ تهران: نقد فرهنگ.
 کاتوزیان، محمدعلی (۱۳۹۵). طنز و طنزینه هدایت، تهران: پردیس دانش
کدخدایی، محمدرضا؛ زارعی، معصومه و خدیجه بزرگر (۱۳۹۷). «مسأله‌گی جنسیت در اندیشه علامه طباطبایی»، پژوهشنامه زنان، شماره ۹: 70-53.
کردچگینی، فاطمه (۱۳۸۸). طنز ۵؛ شکل دگر خندیدن، تهران: سوره مهر.
کرمانی، حسین (۱۳۹۸). «همه جایی شدن تلگرام: مطالعه دلایل جامعه‌شناختی استفاده کاربران ایرانی از تلگرام»، مطالعات جامعه شناختی (نامه علوم اجتماعی سابق)، شماره  ۲۶:۱۹۱-۲۲۰.
کرمانی، حسین (۱۳۹۷). «تلگرام و دیگر هیچ: تحلیل و تبیین عوامل موثر بر استفاده از تلگرام به‌عنوان پیام رسان مرجح در ایران»، مطالعات رسانه‏ای، شماره  ۱: 20-7.
کوثری، مسعود (۱۳۸۶). جهان فرهنگی کاربران ایرانیاورکات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
مجابی، جواد (۱۳۹۵). تاریخ طنز ادبی ایران، دو جلدی، تهران: ثالث.
محمدی‌اصل، عباس (۱۳۹۶). برساخت اجتماعی جنسیت، تهران: گل‌آذین.
مرکز آمار ایران (۱۳۹۷). «دانشجویان زن مراکز آموزش عالی برحسب رشته»، [جداول آماری]، بازنشانی در بهمن ۱۳۹۷ به نشانی:
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (۱۳۹۷). پیامرسان تلگرام با ۵۸ درصد محبوبیت در ایران بر سکوی نخست ایستاده است [نظرسنجی]. بازنمایی شده در اسفند ۱۳۹۷ به نشانی:
مهدی‌زاده، سیدمحمد (۱۳۸۷). رسانه‌ها و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
میرزایی، خلیل (۱۳۹۵). کیفی پژوهی: پژوهش و پژوهشگری و پژوهش‌نامه‌نویسی، تهران: فوژان.
نیکوبخت، ناصر (۱۳۸۰). هجو در شعر فارسی: نقد و بررسی شعر هجوی از آغاز تا عصر عبید. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.
وود، جولیا (۱۳۸۳). «ویژگی‌های ساختاری زبان و جایگاه زنان در جامعه»، ترجمۀ ابراهیم احراری، فصلنامه پژوهش و سنجش، شماره ۳۸: 234-219.
هدایت، مهدی‌قلی (۱۳۶۱). خاطرات و خطرات مخبرالسلطنه، تهران: زوار.
هولمز، ماری (۱۳۸۷). جنسیت وزندگی روزمره، ترجمۀ محمدمهدی لبیبی، تهران: افکار.
وکیلی، شروین (۱۳۸۵). جامعه‌شناسی جوک، تهران: اندیشه‌سرا.
Abedinifard, Mostafa. (2015). Humour and ender Hegemony: The Panoptical
 Role of Ridicule vis-à-vis Gender. University of Alberta.
Abedinifard, Mostafa. (2018) “Persian ‘Rashti jokes’: modern Iran’s palimpsests of gheyrat-based masculinity”, British Journal of Middle Eastern Studies.
Alexander, Richard J. (1997). Aspects of Verbal Humour in English. Tubingen: Narr. Aristotle. Poetics. Tr. H. Fyfe. London: Heinemann 1927.
Attardo, Salvatore. . (1994)Linguistic Theories of Humor. Berlin: Mouton de Gruyter.
Azali, MR. (2016). The Impact of Telegram on Iran, Retrieved February 16, from:
 http://techrasa.com/2016/1/13/impact-telegram-iran/
Chen, Khin Wee. (2013). The Singapore Mass Rapid Transport. A case study of the delicacy of the European journal of humour researched. The European Journal of Humour Research, (2), 43-68.
Cohen, P. (2004). The Gender Division of Labor: "Keeping House" and Occupational Segregation in the United States. Gender and Society, 18(2), 239-252. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/4149435
Collins, P. H. (2000). Black Feminist Thought: Knowledge, Consciousness and the Politics of Empowerment. New York, NY: Routledge.
Dagnes, A. (2012). Conservative Walks In To Bar The Poletics Of Poletical Humor. New York: Palgrave Macmillan.
Esar, Evan. (1952). The Humor of Humor. London: Phoenix House.
-Foka, Anna & Liliequist, Jones. (2015). “Laughter, Humor, and the (UN) making of Gender Historical and Cultural Perspectives (first Ed.). New York: Palgrave Macmillan.
James, Aju Basil. (2015). Humour as resistance: Disaster humour in post-9/11 United States. The European Journal of Humour Research, 2(3), 4-28.
Hall, S. (2003). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. London, sage Publication.
Hetzron, Robert. (1991). "On the structure of punchlines". Humor: International Journal of Humor Research. Four (1): 61–108. doi:10٫1515/humr.1991.4.1.61
 Kozintes, R.V. (1998). On netnography: Initial reflections on consumer research investigations of cyber culture. In25 25, Provo, UT: Association for Consumer Research: 366-371.
Oring, E. . (1989). Between jokes and tales: On the nature of punch lines. Humor, 2: 349–364.
Rahmandad, Hazhir, Sara Sarkhili, Mohammad Hafezi, Ali Mostashari, Farzan Parsinejhad, Nima Saeidi and Ali Khademhosseini. (2006) Iranians on Orkut:  
       Trends and Characteristics, ISG research report.
Schutz, Charles E. (1989). The Sociability of ethnic jokes. Shisman, Limor,
Stelz, Margaret D. (2015). The “Transatlantic" and Late Nineteenth-Century
American Wouneu’s Hannor. Studies in American Humor,1, l – 19.
Telegram-region. (2018). Telegram audience statistics for January 2018, Retrived 2018, Dec 15 from