معرفی زباهنگ مرگ‌محوری و شادی‌گریزی از طریق تفحص در گفتمان‌شناسی «مرگ» در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع) (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه زبان انگلیسی، دانشگاه دامغان

چکیده

نظر به اهمیت زبان و واژگان در منعکس نمودن باورهای فرهنگی حاکم بر جوامع و در نهایت، شناخت بهتر و کامل‌تر این باورها، جستار حاضر که در زمرۀ پژوهش‌های جامعه‌شناسی زبان قرار دارد، بر آن شده است تا در پرتوی الگوی هایمز (1967)، به بررسی کارکردهای مختلف قطعۀ زبانی «مرگ» و عبارات مرتبط با آن، در پیکره‌ای نمونه از زبان فارسی بپردازد. «مرگ» و عبارات وابسته به آن از جمله مضامینی هستند که از زوایای مختلف فرهنگی، اجتماعی و نیز زبانی قابل تفحص و بررسی بوده و به خوبی می‌توانند باورهای فرهنگی جوامع را به تصویر کشند. به منظور نیل به هدف مورد نظر، نخست تعداد 673 بافت طبیعی که در آنها گفتمان مرتبط با «مرگ» بکار رفته بود، ضبط شد و پس از بررسی داده‌های گردآوری شده براساس بخش‌های هشتگانۀ مدل هایمز (1967)، موارد کاربرد این قطعۀ زبانی از منظر اجتماعی و زباهنگ‌های مرتبطِ حاکم در جامعۀ فارسی زبان استخراج گردید. یافته‌های حاصل از پژوهش، حاکی از آن بود که دلیل نهفته در پس کاربرد گستردۀ قطعۀ زبانی مذکور در میان فارسی‌زبانان، حاکمیت زباهنگ‌های مرگ‌اندیش و مرگ‌طلب بودن، مرده‌پرستی، غم‌ستایی و شادی‌گریزی در جامعۀ ایرانی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introducing Cherophobia Cultuling A Close Look into the Discursive Functions of Death-oriented Terms in Persian Language

نویسندگان [English]

  • Reza Pishghadam 1
  • Aida Firooziyan Pour Esfahani 2
  • Ailin Firooziyan Pour Esfahani 3
1 English Department, Ferdowsi University
2 English department, Imam Reza International university
3 English Department, Damghan University
چکیده [English]

Considering the salient role of vocabularies in reflecting the cultural beliefs of a given society, the present study aims at examining the discursive functions of “death” and the related terms in the Persian language corpus, using Hymes's (1967) SPEAKING model. The reason we have chosen such concept is that not only can it vividly illustrate the existing cultural beliefs of a society, but also it can be examined from social and linguistic points of view. To this end, 673 contexts in which the death-related discourses have been used were recorded, and after analyzing the data based on the SPEAKING model, the social aspects of the discursive functions were extracted. The results revealed that the intention behind using death and its related terms among Persian speakers of Iran is rooted in the prevalence of morbid thoughts, death-seeking, necrolatry, love of sadness, and cherophobia.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • cultruology
  • cultuling
  • death
  • SPEAKING model
  • Hymes
ابوالقاسمی، محسن (1381). دستور تاریخی، تهران: سمت.
پژهان، هدی؛ محمدعلی محمودی و محمدعلی زهرازاده (1395). «بررسی ارتباط مرگ با کلام و گفتمان پسامرگی در پست­مدرنیسم در روایت­های داستانی محمدرضا کاتب»، نقد و نظریۀ ادبی، شماره 1: 78- 57.
پیش­قدم، رضا و آتنا عطاران (1392). «نگاهی جامعه­شناختی به کنش گفتاری قسم: مقایسه­ زبان‌های فارسی و انگلیسی»،  فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه، شماره 46: 25-50.
پیش­قدم، رضا و پریا نوروز کرمانشاهی (1394). «ارتباط میان زبان، مذهب و فرهنگ: تحقیق و تدقیقی در کارکردهای لقب حاجی و واژه­های وابسته در زبان فارسی»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی زبان پژوهی، شماره 20:  51-27.
پیش­قدم، رضا و فاطمه وحیدنیا (1394). «کاربردهای «دعا» در فیلم­های فارسی و انگلیسی در پرتو الگوی هایمز»، جستارهای زبانی- پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره 7: 23-1.
پیش­قدم، رضا؛ فاطمه وحیدنیا و آیلین فیروزیان پوراصفهانی (1394). «نگاهی جامعه­شناختی به کنش گفتاری نفرین: مقایسه­ زبان­های فارسی و انگلیسی»، فصلنامۀ­ مطالعات زبان و ترجمه، شماره 47: 72-45.
پیش­قدم، رضا (1391). «معرفی «زباهنگ» به‌عنوان ابزاری تحولگرا در فرهنگ­کاوی زبان»، فصلنامۀ مطالعاتزبانوترجمه(دانشکدۀادبیاتوعلومانسانی)، شماره 4: 62- 47.
پیش­قدم، رضا و آیدا فیروزیان پوراصفهانی (1396). «تأملی جامعه‌شناختی پیرامون کاربردهای گفتمانی «نمی‌دانم» در زبان فارسی در پرتو الگوی هایمز»، فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، شماره 18: 35- 7.
پیش­قدم، رضا، آیدا فیروزیان پوراصفهانی و سحر طباطبایی فارانی (1396). «واکاوی عبارت «ناز کردن» و ترکیب‌های حاصل از آن در زبان فارسی»، فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، شماره 18: 96- 67.
توان، بهمن؛ جهانی، فرزانه و داود حکمت­پو (1392). «مفهوم مرگ از دیدگاه دانشگاهیان: یک مطالعۀ کیفی»، مجلات تحقیقات کیفی در علوم سلامت، شماره 2: 365- 358.
حافظ شیرازی، شمس­الدین محمد (1371). دیوان. به تصحیح غنی- قزوینی، تهران: انتشارات ققنوس.
ذوالفقاری، حسن (1394). باورهای عامیانۀ مردم ایران، تهران: نشر چشمه.
رستم­بیک تفرشی، آتوسا و احمد رمضانی واسو کلائی (1391). «نقش فرهنگ در آموزش زبان خارجی»، پژوهش­نامۀ انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، شماره 12: 34- 15.
سعدی شیرازی، شیخ مصلح­الدین (1359). بوستان سعدی، به تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
سلیمانی، زهرا (1395). «آموزه­های مرگ­اندیشی در آثار سعدی»، فصلنامه علمی- پژوهشی زبان و ادب فارسی، شماره 30: 104- 91.
صنعتی، محمد (1383). «فاجعه و زیبایی­شناسی سیاه مرگ­اندیشی و هنر ایرانی»، ماهنامه کتاب ماه هنر، شماره 75- 76: 13- 3.
صیادی­نژاد، روح­الله (1394). «بررسی جایگاه اجتماعی و فرهنگی زن دیروز عرب در ساختارها و لایه­های صوری زبان عربی»، ادب عربی، شماره 1: 240- 221.
ضیاءالدّینی دشتخاکی، علی (1395). «مردم­شناسی شاهنامه: پیوندهای برون­متنی شاهنامه فردوسی با مفهوم مرگ و آئین تدفین در فرهنگ ایرانی»، فصلنامه تخصصی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، شماره 1: 131- 114.
عسکرنژاد، منیر (1348). «تحلیل نمادهای ماه در باورهای عامیانه ملل مختلف به استناد ابیاتی از شاعران بزرگ پارسی­گوی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، شماره 41: 324- 309.
فروغی، حسن و  مهناز رضایی (1392). «تصویر مرگ و زندگی در شعر معاصر ایران»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، شماره 18: 170- 159.
قربان­پور آرانی، حسین؛ عباس زارعی و الهام عربشاهی (1396). «بررسی کارکرد اجتماعی- فرهنگی ماشین­نگاره­ها بر اساس مدل قوم­نگاری زبانی هایمز»، فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات فرهنگ - ارتباطات، شماره 18: 200- 177.
کریمی، نجیبه و محبوبه فهیم کلام (1395). «تحلیل نمادهای مرگ در اشعار شارل بودلر»، فصلنامه زیبایی­شناسی ادبی، شماره 14: 186- 167.
 
Agha Golzadeh, F., & Pourebrahim, S. P. (2013). Death metaphor in religious texts: a cognitive semantics approach. The International Journal of Humanities, 20(4), 61-78.‏
   Bauman, R. (2000). Genre. Journal of linguistics Anthropology, 9(1), 84-87.
Hymes, D. (1967). Models of interaction of language and social setting. Journal of Social Issues, 33(2), 8-28.
Keith, K. D. (2011). Introduction to cross-cultural psychology. In K.D. Keith (Ed.), Cross- cultural psychology: Contemporary themes and perspectives(pp. 3-19). UK: Wiley- Blackwell.
Lakoff, G. (1987). Women, fire and dangerous things: What categories reveal about the mind. Chicago: University of Chicago Press.
Minkov, M. (2011). Cultural Differences in a GlobalizingWorld. Emerald Group Publishing.
Nieto, S. (2010). Language, culture and teaching. (2nd ed.). London: Routledge.
Richards, J. C., & Schmitt, R. (2002). Longman dictionary of language teaching and applied linguistics(3rd ed.). London: Pearson Education.
Saville-Troike, M. (1982). The ethnography of communication: An introduction. Oxford: Basil Blackwell.
Vygotsky, L. (1978). Mind in society. US: Presidents and Fellows of Harvard College.
Wardhaugh, R. (2010). An introduction to sociolinguistics (6th Ed.). New York, Wiley: Wiley-Blackwell.
Yin, R. K. (2010). Qualitative research from start to finish. New York: The Guilford Press.
Goffman, E. (1971). Relations in public. New York: Harper and Row.