استحالۀ نقش‌مایه‌های تصویری ـ دیداری به نقش‌مایه‌های نوشتاری با نگاهی به هنر زیورآلات معاصر ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران(نویسنده مسئول)

2 دانشیار گروه طراحی صنعتی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

زیورآلات معاصر در جایگاه هنر عینی و کاربردی، در پیکره خود علاوه‌بر نقش­مایه­های تصویری، دربرگیرنده نقش­مایه­های نوشتاری است، چنان‌که پیکره زیورآلات به‌مثابۀ بوم نقاشی به بازتاب روایت­های کلامی می‌پردازد. نقش‌مایه ﺷﺪن ﻧﻮﺷﺘﺎر به دنبال استفاده از ﻧﻘﻮش ﺳﻨﺘﯽ ﻫﻨﺮ اﯾﺮان و ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮی از ﻋﻨﺎﺻﺮی از ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎمة اﯾﺮاﻧﯽ و تایپوگرافی ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﺧﯽ از طراحان زیورآلات معاصر ایرانی با تأکید فراوانی در دهه‌های اخیر مورد استفاده قرار گرفته ­است. مطالعه پیش­رو با نگاهی بینارشته­ای به بررسی علت­یابی حضور نقش‌مایه­های نوظهور نوشتاری در رمزگان زیورآلات این عصر می‌پردازد. این جستار با بهره­گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی  و اﺗﺨﺎذ روﯾﮑﺮد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن لاکلو و موف و نشانه­شناسی نوشتار، ﺑﻪ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﯾﮑﯽ از ﺗﺤﻮﻻت زیورسازی، در ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ  ﻣﻌﺎﺻﺮ طراحی زیورآلات پرداخته ­است. این پژوهش به دنبال پاسخ‌گویی به این سؤال است که، ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﺤﺎلۀ ﻧﻮﺷﺘﺎر و ﺧﻮﺷﻨﻮﯾﺴﯽ ﺑﻪ نقش‌مایه در زیورآلات معاصر ایرانی شده ­است. رهاشدن از قیود کارکردهای سنتی و صرفاً تزیینی زیورآلات، تأکید بر اهمیت محتوای متون و انتقال پیام به مخاطب و تبدیل شدن زیورآلات به رسانه­، عامل اصلی استحالۀ نقش­مایه­های تصویری ــــــ دیداری به نقش­مایه­های نوشتاری در پیکره زیورآلات معاصر شده ­است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the transformation of visual motifs to writing motifs in Persian contemporary jewelry

نویسندگان [English]

  • shaghayegh chitsaz 1
  • Ahmad Nedayifard 2
  • bahman namvarmolagh 3
1 Ph.D. Candidate, Art Research Dept., Alzahra University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Industrial Design Dept., Alzahra University, Tehran, Iran .
3 Associate Professor, Literature and humanities Dept., Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Now a day’s jewel designers have been used motifs which have been taken from Persian traditional culture and typography. These types of motifs were led to writing motifs and development of discursive challenge about the identity of jewelry.
The aim of this study is how new signs of “written motifs” have clearly appeared in Persian contemporary jewelry.
This research has been done by the descriptive and comparative method based on Laclau and Mouffe's discursive analysis and then two group of jewelry which are inspired by “writing motifs” were analyzed by “semiotics of writing”.
In conclusion, regardless of constraints of merely traditional decorative functions of the jeweler, the emphasis on the importance of the context of a written motif, the transmutation of massage to the audience and at last but not least conversion of jewelry to media are the main factors of the transformation of a visual motif to written motifs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse analysis
  • Laclau & Mouffe
  • Semiotics of Writing
  • Typography
  • Jewellery
منابع و مأخذ
 
افضل­طوسی، عفت­السادات(1388). از خوشنویسی تا تایپوگرافی، تهران: نشر هیرمند.
ایرانی­ارباطی، غزاله و محمد خزایی(1395). «نمادهای جانوری فره در هنر ساسانی»، نشریه علمی ـ پژوهشی نگره، شماره 43: 31 – 19.
باباعلیپور، شهروز(1392). «بررسی روند مد زیورآلات طلا و جواهر ایرانی در نیم قرن اخیر»، نشریه­ علمی ـ ترویجی پژوهش هنر، شماره 3: 150 - 145.
حیدری­سورشجانی، عاطفه(1392). مطالعۀ نشانه معناشناختی نقش پرنده در دستبافته‌های منطقه چهارمحال و بختیاری، پایان­نامه کارشناسی­ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان.
حلیمی، محمدحسین(1391). زیبایی­شناسی خط در مسجد جامع اصفهان، تهران: نشر قدیانی.
دستغیب، نجمه و سیدمحمدجواد ظفرمند(1395). «مطالعۀ تطبیقی نقوش پرنده در سفالینه­های ایران دوره عباسی و سفال­های چین (مربوط به قرن 9 میلادی)»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی نگره، شماره 38: 119 – 106.
دمیرچی­لو، هدی و فرزان سجودی(1390). «تحلیل نشانه­شناختی تایپوگرافی فارسی»، کتاب ماه هنر، شماره 152: 101 – 90.
راعی، ریحانه(1392). «الگوهای سنتی و مدرن طراحی زیور ایرانی ( ازپیش از مادها تا پهلوی)»، نشریه­ علمی ـ ترویجی پژوهش هنر، شماره 3:  72 – 65.
رهگذر، فایزه(1393). مطالعه تغییرات مد در پوشش رسمی بانوان در بستر تحولات اجتماعی پس از انقلاب تا کنون، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم­ و ­هنر.
زاهد، سعید؛ مهدی کاوه(1391). «گفتمان­های پوشش ملی در ایران»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره 4: 74 – 49.
سجودی، فرزان(1388). نشانه­شناسی نظریه و عمل (مجموعه مقالات)، تهران: نشر علم.
سجودی، فرزان(1393). نشانه­شناسی کاربردی، ویرایش دوم، تهران: نشر علم.
سلطانی، علی­اصغر(1383). «تحلیل گفتمان به مثابۀ نظریه و روش»، فصلنامة علمی ـ پژوهشی علوم سیاسی، شماره 28: 180 – 153.
سلطانی، علی­اصغر(1384). قدرت، گفتمان، زبان، سازوکار قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر نی.
شعیری، حمیدررضا(1388). «از نشانه­معناشناسی ساختگرا تا نشانه­معناشناسی گفتمان»، فصلنامه تخصصی نقد ادبی، شماره8: 52 – 33.
شعیری، حمیدرضا(1392). نشانه­ معناشناسی دیداری نظریه­ها و کاربردها، تهران: سخن.
صدرایی، رقیه و معصومه صادقی(1397). «تحلیل گفتمان ناسیونالیستی در مجموعۀ اشعار احمد شاملو (برمبنای نظریۀ تحلیل گفتمان لاکلو و موف)»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی متن پژوهی ادبی، شماره 75: 206 – 175.
صفری، فاطمه(1390). دریافت ترانشانه­ای نظام کلامی در هنر نساجی با تأکید بر دوره صفوی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان.
عزیزی­یوسفکند، علیرضا(1389). «از خوشنویسی تا تایپوگرافی»، کتاب ماه هنر، شماره 152: 101 – 90.
عضدانلو، حمید(1394). گفتمان و جامعه، تهران: نشر نی.
غیبی، مژده و الخاص ویسی(1394). «تجلی سه نمود حیوانی آناهیتا در افسانه­های عامیانه ایرانی»، دوفصلنامه علوم ادبی،  شماره: 142 – 117.
غیبی مهرآسا(1391). 35000 سال تاریخ زیورآلات اقوام ایرانی، تهران: نشر هیرمند.
قوام، عبدالعلی، مشکات اسدی(1393). «بررسی تطبیقی جایگاه زن در گفتمان‌های مختلف تاریخ معاصر ایران»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات میان فرهنگی، شماره 23: 39 – 9.
کاکاوند، سمانه؛ اشرف­السادات موسوی­لر(1394). خوانش لایه‌های صریح و ضمنی نوشتار موجود در کتیبه قالی وقفی عصر زند، فصلنامه علمی ـ پژوهشی باغ نظر، شماره 40: 54 – 45.
کفشچیان­مقدم، اصغر و مریم یاحقی(1390). «بررسی عناصر نمادین در هنر نگارگری ایران»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی باغ نظر، شماره 19: 76 – 65.
کیاشمشکی، زهرا(1394). تحلیل نشانه‌شناختی چگونگی شکل گیری نقش‌مایه‌های نوشتاری در نقاشی معاصر ایران، کنفرانس بین‌المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق‌های آینده، نگاه به گذشته، تهران: دبیرخانه دائمی کنفرانس.
محمدی­زاده، اکرم(1388). بررسی روند تحولات مهرانگشتری­های دورۀ قاجار، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا (س).
مبینی، مهتاب و آزاده شافعی(1394). «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی (با تأکید بر نقوش برجسته، فلزکاری، گچ­بری»، فصلنامه علمی ـ ترویجی جلوه هنر، شماره 14: 64 ـ 45.
مقدمی، محمدتقی(1390). «نظریۀ تحلیل گفتمان لاکلا و وموف و نقد آن»، فصلنامه علمی ـ پژوهشی معرفت فرهنگی اجتماعی، شمار 2: 124 - 91.
یورگنسن، ماریان، فیلیپس، لوئیز(1394). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمۀ هادی جلیلی، چاپ پنجم، نهران: نشر نی.
 
Jorgensen, M and Philips, L. (2002). Discourse Analysis as Theory and Method, London: Sage publication.