واکاوی عبارت «ناز کردن» و ترکیب‌های حاصل از آن در زبان فارسی در پرتوی الگوی هَیجامَد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات انگلیسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد (نویسندۀ مسئول)

2 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع)

3 دانشجوی دکتری آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پژوهش پیش‌رو سعی بر آن دارد تا در پرتوی مفهوم هَیجامَد (هیجان+ بسامد) و با بهره­گیری از مدل هایمز (1967)، به بررسی موشکافانۀ قطعۀ زبانی «ناز کردن» در زبان فارسی بپردازد. یافته­های این پژوهش نمایانگر آن است که قطعۀ زبانی «ناز کردن» و ترکیب­های حاصل از آن، همواره در فرهنگ سنتی و جمع­گرای ایرانی جاری و ساری است و واژگان مرتبط با آن، چه بسا دربارة گذشته، دارای گستردگی بیشتری می­باشد. تعدد کاربرد این زباهنگ (زبان+ فرهنگ) بر پایۀ رویکردهای مبتنی بر هیجانات، حاکی از آن است که مردم ایران نسبت به این مفهوم دارای درجۀ بالایی از حس عاطفی بوده و در نتیجه، سطح هَیجامَد آنان از این زباهنگ در سطح بالایی (هَیجامَد درونی و هَیجامَد کلی) قرار دارد. برخورداری از هَیجامَد بالا به این زباهنگ، منجر به درک کامل و عمیق آن توسط ایرانی­ها و در نتیجه افزایش شمار واژگان مرتبط با این مفهوم در زبان فارسی شده است. علاوه‌بر این، نتایج حاصل از بررسی دقیق این قطعۀ زبانی با در نظر گرفتن الگوی هایمز (1967)، حاکی از آن است که این زباهنگ اغلب در موقعیت­های غیررسمی در گفتار، توسط شرکت­کنندگانی که رابطۀ میانشان ممکن است از نوع هم­تراز یا غیرهم­تراز باشد، عمدتاً با هدف حفظ معیارهای ادب با لحن­های مختلفی نظیر لحن­های ملتمسانه، تحسین­آمیز، توهین­آمیز، کنایه­آمیز و ... در مکالمات شفاهی مورد کاربرد قرار می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Concept of nāz and its Related Vocabulary Items in Persian Language in Light of Emotioncy

نویسندگان [English]

  • Reza Pishghadam 1
  • Aida Firooziyan Pour Esfahani 2
  • Sahar Tabatabaee Farani 3
1 Professor of Language Education and Educational Psychology, Ferdowsi University of Mashhad (Corresponding Author))
2 Assistant Professor of Linguistics, Imam Reza International University of Mashhad
3 Ph.D. Candidate in TEFL, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Considering the new concept of emotioncy (emotion+frequency), the present study intends to examine the lingua-cultural concept of [nāz] in Persian language using Hymes’(1967) SPEAKING model. The outcomes of this study revealed that the concept of [nāz] has been mostly prevalent inthe collective culture of Iran, and the expressions related to [nāz] are even more widely used in comparison to the past. The high frequency and variety of this lingua-cultural concept is due to fact that Iranians have mostly positive and mixed emotions toward this concept, and as a result, their level of emotioncy toward [nāz] is higher (Inner-emo and Arch-emo).Overall, the results suggest that this lingua-cultural element is more commonly used in informal situations with participants of equal or unequal power relationships. It was also concluded that the main aim behind the use of this lingua-cultural item is to use it as a politeness strategy. Considering the oral mode of language, the tones that are accompanied with [nāz] are usually begging, admiring, offensive, and sardonic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • culture
  • Emotioncy
  • Hymes’ SPEAKING model
  • [nāz]

مراجع

بحرانی، مرتضی (1394). مجموعه مقالات فرد، فردگرایی و جمع‌گرایی در آموزه‌های اسلامی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
پیش­قدم، رضا (1391). «معرفی «زباهنگ» به عنوان ابزاری تحول­گرا در فرهنگ­کاوی زبان»، فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه (دانشکده ادبیات و علوم انسانی)، شماره 4: 62- 47.
پیش­قدم، رضا (1393). «آسیب­شناسی روش­های جمع­آوری داده در مطالعات زبانی: گامی به سوی بومی­سازی روش تحقیق در ایران»، فصلنامۀ جستارهای زبانی، شماره 2: 70- 55.
پیش­قدم، رضا و آتنا عطاران (1392). «نگاهی جامعه­شناختی به کنش گفتاری قسم: مقایسه­ زبان­های فارسی و انگلیسی». فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه، شماره 46: 50-25.
پیش­قدم، رضا و المیرا فرخنده فال (1395). «از نوازش تا نوازه: نگاهی به مفهوم نوازیدن در آموزش زبان دوم»، فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه (دانشکده ادبیات و علوم انسانی)، شماره 49: 13-1.
پیش­قدم، رضا و آیدا فیروزیان پوراصفهانی (1396). «تأملی جامعه­شناختی پیرامون کاربردهای گفتمانی «نمی­دانم» در زبان فارسی در پرتو الگوی هایمز»، فصلنامه مطالعات فرهنگ- ارتباطات، شماره 18: 35- 7.
پیش­قدم، رضا و پریا نوروز کرمانشاهی (1394). «ارتباط میان زبان، مذهب و فرهنگ: تحقیق و تدقیقی در کارکردهای لقب حاجی و واژه­های وابسته در زبان فارسی»، فصلنامۀ علمی ـ‌ پژوهشی زبان پژوهی، شماره 8: 22-1.
پیش­قدم، رضا و فاطمه وحیدنیا (1394). کاربردهای «دعا» در فیلم­های فارسی و انگلیسی در پرتو الگوی هایمز. فصلنامه جستارهای زبانی- پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره 7: 23-1.
پیش­قدم، رضا، مریم طباطبائیان و صفورا ناوری (1392). تحلیل انتقادی و کاربردی نظریه­های فراگیری زبان اول از پیدایش تا تکوین. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
پیش­قدم، رضا، وحیدنیا، فاطمه و آیلین فیروزیان پوراصفهانی (1394). نگاهی جامعه­شناختی به کنش گفتاری نفرین: مقایسه­ زبان­های فارسی و انگلیسی.  فصلنامۀ­ مطالعات زبان و ترجمه، شماره 47: 72-45.
حافظ شیرازی، شمس­الدین محمد (1371). دیوان. به تصحیح غنی-قزوینی، تهران: انتشارات ققنوس.
دهخدا، علی‌اکبر (1377).  لغت­نامۀ دهخدا. تهران: موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
روح­الامینی، محمود (1382). گرد شهر با چراغ در مبانی انسان­شناسی. تهران: عطار.
سجادی، جعفر (1383). فرهنگ اصطلاحات وتعبیرات عرفانی، چاپ هفتم، تهران: طهوری.
سعدی شیرازی، شیخ مصلح‌الدین (1359). بوستان سعدی، به تصحیح دکتر غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
فرجی­فر، شیما و هادی خدیور (1391). «ناز و نیاز در ادبیات غنایی فارسی (با تکیه بر غزلیات سنایی، حافظ و وحشی بافقی)»، فصلنامۀ تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادب فارسی، شماره 13: 192- 177.
فردوسی، ابوالقاسم (1393). شاهنامه فردوسی (بر اساس چاپ مسکو). به اهتمام سعید حمیدیان. تهران: نشر قطره.
معین، محمد (1385). فرهنگ فارس. چاپ اول، تهران: اشجع.
وثوقی، منصور، حسین میرزایی و جبار رحمانی (1384). «فردگرایی و جمع­گرایی ایرانیان از دید سیاحان خارجی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 1: 322- 303.
 
 
Angelelli, Claudia (2000). Interpretation as a communicative event: A look through Hymes’ lenses. Meta, 4:580-592.
Bauman, Richard (2000). Genre. Journal of linguistics Anthropology, 9(1): 84-87.
Fiske, Susan T. and Yamamoto, Mariko (2005). Coping with rejection: Core social motives, across cultures. In K. D. Williams, J. P. Forgas, and W. von Hippel (Eds.), The social outcast: Ostracism, social exclusion, rejection, and bullying (pp. 185-198). New York: Psychology Press.
Goffman, Erving (1971). Relations in public. New York: Harper and Row.
Green, Eva, Deschamps, Jean Claude and Páez, Dario (2005). Variation of individualism and collectivism within and between 20 countries: A typological analysis, Journal of cross-cultural psychology, 36 (3).
Hofstede, Geert (1991). Cultures and organizations: Software of the mind.London: McGraw-Hill.
Hui, C. Harry, and Villareal, Marcelo J. (1989). Individualism-collectivism and psychological needs: Their relationships in two cultures. Journal of Cross-Cultural Psychology, 20: 310-323.
Hymes, Dell (1967). Models of interaction of language and social setting. Journal ofSocial Issues, 33(2): 8-28.
Lakoff, George (1987). Women, fire and dangerous things: What categories reveal about the mind. Chicago: University of Chicago Press.
Langacker, Ronald Wayne (1994). Culture, Cognition, and Grammar, in Language Contact and Language Conflict, M. Pütz (ed.), Amsterdam: John Benjamin's Publishing Company.
Oyserman, Daphna, Coon, Heather M., and Kemmelmeier, Markus (2002), Rethinking individualism and collectivism: Evaluation of theoretical assumptions andmeta-analyses, Psychological Bulletin, 128(1).
Piaget, Jean (1953). The origins of intelligence in the child. London: Routledge & Kegan Paul.
Piaget, Jean (1959). The language and thought of the child. London: Routledge & Kegan Paul.
Pishghadam, Reza (2015). Emotioncy in language education: From exvolvement to involvement. Paper presented at the 2nd conference of Interdisciplinary Approaches to Language Teaching, Literature, and Translation Studies. Iran, Mashhad
Pishghadam, Reza., & Ghahari, Shima (2012). Fundamental concepts in applied linguistics: A reference book. Tehran: Rahnama Publications.
Pishghadam, Reza, & Mirzaee, Azizullah (2008). English language teaching in postmodern era. Journal of Teaching English Language and Literature Society of Iran, 2: 89- 109.
Pishghadam, Reza., Jajarmi, Haniye & Shayesteh, Shaghayegh (2015). Conceptualizing Sensory Relativism in Light of Emotioncy: A Movement beyond Linguistic Relativism. International Journal of Society, Culture & Language, (4), 12: 1-11 (in press)
Saville-Troike, Muriel (2003). The ethnography of communication (3rded.). USA: Blackwell Publishing.
Small, Alex (2008). Evaluation of the usefulness of Hymes’ ethnographic framework from a teacher’s perspective (Unpublished master’s thesis). University of Birmingham, England.
Triandis, Harry C. (1995), Individualism and collectivism, Boulder, CO: Westview Press.
Vygotsky, Lev (1978). Mind in society. US: Presidents and Fellows of Harvard College.
Vygotsky, Lev (1986). Thought and language. Cambridge, MA: MIT Press.
Wardhaugh, Ronald (2010). An introduction into sociolinguistics (6th ed.). New York, Wiley: Wiley-blackwell.
Yin, Robert K. (2010). Qualitative research from start to finish. New York: The Guilford Press.
فصلنامه مطالعات فرهنگ - ارتباطات
دوره 18، شماره 39 - شماره پیاپی 71
شماره 39 پاییز 96
آذر 1396
صفحه 67-96

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار