تأملی جامعه‌شناختی پیرامون کاربردهای گفتمانی «نمی‌دانم» در زبان فارسی در پرتو الگوی هایمز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد زبان و ادبیات انگلیسی و علوم تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع)، مشهد

چکیده

پژوهش پیش‌رو بر آن است تا در بستر الگوی هایمز (1967)، به کنکاش و شناسایی کاربردهای گفتمانی «نمی­دانم» در زبان فارسی بپردازد. در این تحقیق از نوع کیفی بوده و جمع­آوری داده­های مورد نیاز بر مبنای مشاهده در محیط طبیعی و به شکل هدفمند صورت گرفته است؛ به این صورت که تعداد 450 بافت­ طبیعی که افراد در تعاملات روزمرۀ خود مورد استفاده قرار می­دادند و در آنها قطعۀ زبانی «نمی­دانم» بکار رفته بود ضبط گردید و براساس الگوی هایمز تحلیل و بررسی موشکافانه قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش، حاکی از آن است که انگیزۀ نهفته در کاربرد «نمی‌دانم» در شرایطی که گوینده دارای اطلاعات مورد نیاز برای ارائه به مخاطب می­باشد، در اغلب موارد تلاش برای ملاحظۀ منزلت اجتماعی، پایبندی به اصول ادب و حفظ وجهۀ مخاطب است. بر این اساس، می­توان پنج کاربرد اصلی «حفظ وجهه»، «اجتناب از بروز تناقض و اختلاف نظر»، «نشانۀ غیرمستقیم­گویی»، «نشانۀ عدم اطمینان» و «اجتناب از تعهد و کاهش بار مسئولیت» را برای این قطعۀ زبانی در زبان فارسی برشمرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Sociolinguistic Analysis of the Discourse Functions of 'I don't know' in Persian Language: Hymes’ SPEAKING Model

نویسندگان [English]

  • Reza Pishghadam 1
  • Aida Firooziyan Pour Esfahani 2
1 English Department, Ferdowsi University
2 Imam Reza International University, Mashhad
چکیده [English]

Considering the Hymes’ SPEAKING model (1967), the current qualitative research examines the use of the expression "I don't know" (/nemidānam/) in Persian language to come up with its different discourse functions. To achieve this goal, 450 natural contexts in which this linguistic sample was used, were recorded, transcribed, and later analyzed. Therefore, the required data was collected purposefully from the natural context through observation.  Hymes' model was then applied, and finally the uses of this label were sociologically investigated. The hidden motivation behind the use of ‘I don’t know’ in Persian language in the condition that the speaker has the demanded information is to consider the principles of politeness and to save the face of the addressee.  Based on the findings of the research, different functions of ‘I don't know’ in Persian can be classified under five broad categories of ‘Minimizing face-threatening acts’, ‘Avoiding explicit disagreement’, ‘Marking uncertainty’, ‘Displaying indirectness’ and ‘Avoiding commitment’.


 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hymes’ SPEAKING model
  • Politeness
  • Face
  • I don't know

مراجع

منابع و مأخذ
 
 
آقاگل­زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. چاپ اول، تهران: انتشارات تربیت مدرس.
پیش­قدم، رضا (1391). معرفی «زباهنگ» به عنوان ابزاری تحولگرا در فرهنگ­کاوی زبان. فصلنامۀ مطالعاتزبانوترجمه(دانشکدةادبیاتوعلومانسانی)، شماره 4: 62- 47.
پیش­قدم، رضا و آتنا عطاران (1392). نگاهی جامعه­شناختی به کنش گفتاری قسم: مقایسه­ زبان­های فارسی و انگلیسی.  فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه، شماره 46: 50-25.
پیش­قدم، رضا و پریا نوروز کرمانشاهی (1394). ارتباط میان زبان، مذهب و فرهنگ: تحقیق و تدقیقی در کارکردهای لقب حاجی و واژه­های وابسته در زبان فارسی. فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی زبان پژوهی دانشگاه الزهرا(س)،  شماره 20، 51-27.
پیش­قدم، رضا و فاطمه وحیدنیا (1394). کاربردهای «دعا» در فیلم­های فارسی و انگلیسی در پرتو الگوی هایمز.  جستارهای زبانی- پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره 7: 72-53.
پیش­قدم، رضا، فاطمه وحیدنیا و آیلین فیروزیان پوراصفهانی (1394). نگاهی جامعه­شناختی به کنش گفتاری نفرین: مقایسه­ زبان­های فارسی و انگلیسی.  فصلنامۀ­ مطالعات زبان و ترجمه، شماره 47: 72-45.
حسینی، سیدمحمد (1388). ادب و قدرت: نشانگرهای زبانی مخالفت در جلسات دفاع از پایان­نامه. مجله پژوهش­های زبان‌شناسی، شماره 1: 100- 79.
رستمیان، مرضیه و سیدکاظم طباطبایی (1390). بررسی تطبیقی بافت موقعیت (برون زبانی) از دیدگاه فرث، هایمز و لوئیس با سیاق حالیه. دو فصلنامه تخصصی پژوهش­های میان­رشته­ای قرآن کریم، شماره 2: 36- 29.
زابلی­زاده، اردشیر، رامین گلشاهی و سیدندا موسوی (1391). اصل همکاری گرایس در متون خبری؛ بررسی معانی ضمنی دو خبر مشابه در ارتباط با اصل همکاری گرایس. فصلنامه پژوهش­های ارتباطی، شماره 19: 90- 61.
Angelelli, Claudia (2000). Interpretation as a communicative event: A look through Hymes’ lenses. Meta, 4: 580-592.
Bauman, Richard (2000). Genre. Journal of Linguistics Anthropology, 9: 84-87.
Baumgarten, Nicole & House, Juliane (2010). I think and I don’t know in English as lingua franca and  native English discourse. Journal of Pragmatics, 42:1184–1200.
Brown, Gillian & Yule, George. (1983). Discourse analysis. Cambridge: Cambridge University Press.
Brown, Penelope & Levinson Stephen C. (1987). Politeness: Some universals in language usage. London: Cambridge University Press.
 
Diani, Giuliana (2004). The discourse Functions of I don't know in English Conversation, Discourse Patterns in Spoken and Written Corpora, John Benjamins Publishing Company, DOI:10.1075/pbns.120.11.dia, 157-171.
Goffman, Erving (1967). Interaction ritual: Essays on face-to-face behavior. New York: Anchor Books.
Goffman, Erving (1971). Relations in public. New York: Harper and Row.
Grice, Herbert Paul (1969). Utterer’s meaning and intentions. Philosophical Review, 78: 147-77.
Grice, Herbert Paul (1975). Logic and conversation. in (eds.) P. Cole & J. Morgan, NewYork: Academic Press.
Hymes, Dell (1967). Models of interaction of language and social setting. Journal of Social Issues, 33: 8-28.
Hofstede, Geert (1991). Cultures and organizations: Software of the mind. London: McGraw-Hill.
Hofstede, Geert (2001). Cultures and consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations. California: Inc.,Sage Publications.
Lakoff, Robin Tolmach (1973). The logic of politeness; or minding your p's and q's. Papers from the Ninth Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society. Chicago: Chicago Linguistic Society, 292-305.
Lakoff, Robin Tolmach (1975). Language and woman's place. New York: Harper & Row.
Leech, Geoffrey N. (1996). Principles of pragmatics. New York: Longman.
Leech, Geoffrey N. (1983). Principles of pragmatics. London: Longman.
Markus, Hazel Rose & Kitayama, Shinobu (1991). Culture and the self: Implications for cognition, emotion, and motivation. Psychological Review, 98: 224–253.
Mills, Sara (2003). Gender and politeness. Cambridge: Cambridge University Press.
Pichler, Heike (2007). Form-function relations in discourse: The case of I don't know. Newcastle Working Papers in Linguistics, 13: 174-187.
Pichler, Heike (2009). The functional and social reality of discourse variants in a northern English dialect: I don't know and I don't think compared. Intercultural Pragmatics, 6: 561-596.
Potter, Jonathan (2004). Discourse analysis as a way of analyzing naturally occurring talk. Sage, 200 –221.
Saville-Troike, Muriel (2003). The ethnography of communication (3rded.). USA: Blackwell Publishing.
Small, Alex (2008). Evaluation of the usefulness of Hymes’ ethnographic framework from a teacher’s perspective (Unpublished master’s thesis). University of Birmingham, England.
Spencer-Oatey, Helen (2008). Introduction, in Helen Spencer-Oatey. Culturally speaking: culture, communication and politeness theory (pp.1-8). London: Continuum.
Tsui, Amy (1991). The pragmatic functions of 'I don't know'. Text, 11:607– 622.
 
Wooffitt, Robin (2005). Conversation analysis and discourse analysis: A comparative and critical introduction. London: Sage.
Yin, Robert K. (2010). Qualitative research from start to finish. New York: The Guilford Press.
Zwienenberg, J. M. (2012). The function of the discourse marker I Don't Know and Like in ELF student discussions. Master Thesis, Utrecht University Repository.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار