وضعیت انحرافات سایبری در میان دانشجویان دانشگاه‌های تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری

چکیده

به‌موازات گسترش فنّاوری‌های رسانه‌ای و افزایش حضور دانشجویان در فضای مجازی، پژوهش ­هایی نیز در زمینۀ مسائل مرتبط با آن­ها صورت گرفته است. یکی از مسائل نوظهور مربوط به جرائم و آزارهایی است که در فضای سایبری حادث می­­­شوند و دامنه‌شان، از شکستن قفل نرم‌افزار گرفته تا مزاحمت‌های اینترنتی، متنوع است. این مقاله با نظرگاهی جامعه­ شناختی در صدد بررسی انحرافات سایبری است و از زاویۀ نظریه‌­های پیوند اجتماعی و کنترل اجتماعی، تأثیر دینداری، پیوند اجتماعی و متغیرهای زمینه­ای بر متغیر وابسته را بررسی کرده است. پژوهش با روش پیمایش و ابزار پرسش‌نامه در میان دانشجویان دانشگاه‌­های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری در تهران با حجم نمونه 400 نفر صورت گرفت. در این پژوهش، دینداری در ابعاد اعتقادی، مناسکی و التزام سنجیده شده است. شاخص دینداری با میانگین 18/3 نشان از دینداری متوسط رو به بالای دانشجویان دارد. 75 درصد دانشجویان دارای پیوند اجتماعی متوسط رو به بالایی هستند. شاخص انحرافات سایبری نشان می‌دهد تنها 2/14 درصد دانشجویان به میزان زیاد و خیلی زیاد تجربۀ این انحرافات را داشته­‌اند و میزان آن‌ها در بین دانشجویان مقاطع و سنین پایین‌­تر بیشتر است. دینداری و پیوند اجتماعی نیز هر دو رابطۀ معکوسی با ارتکاب انحرافات دارند. همچنین، تحلیل رگرسیونی نشان می‌دهد مدل نظری پژوهش توانسته 7/73 درصد تغییرات انحرافات سایبری را تبیین کند. به‌علاوه، نتایج تحلیل مسیر نشان می­‌دهد متغیری که بیشترین تأثیر مستقیم را بر متغیر وابسته داشته متغیر پیوند اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The State of Cyber Deviations Among Students of Tehran Universities

نویسنده [English]

  • Amene Sedighian Bidgoli
Assistant Professor, Institute of Social and cultural Studies, Ministry of Science, Research and Technology. sedighian@iscs.ac.ir
چکیده [English]

Along with the proliferation of media technologies and the increasing presence of students in cyberspace, many researches have also been conducted on issues related to them. One of the emerging issues related to crimes and harassment that occur in cyberspace, which range from cracking software locks to cyberbullying. This article, with a sociological perspective seeks to investigate cyber aberrations and examines the impact of religiosity, social bonding, and demographic variables on the dependent variable from the perspective of social bonding and social control theories. This article using survey method and questionnaire tool had focused on students of Tehran universities. The sample size selected as 400 cases. The religiosity was measured in three aspects as known as beliefs, rituals and commitments. The overall index has a mean equal to 3.18 which illustrates the medium upward religiosity of university students. (75.1%) of students had a moderate to high level of social bond. The cyber deviation index shows that only 14.2% of students had been involved much or too much with these deviations. These deviations were more common among students of lower grades and younger ages. Religiosity and social bonding have both been inversely correlated with these deviations. Also, regression analysis shows that the theoretical model of this study was able to explain (73.7%) of the changes in cyber deviations. In addition, the results of path analysis show that the variable that had the most direct impact on the dependent variable was the social bond variable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cyber Deviations
  • Students
  • Privacy
  • Pornography
  • Copyright

مراجع

منابع و مأخذ
آزاد ارمکی، تقی و محمدحسین شریفی ساعی (1390). «تبیین جامعه‌شناختی روابط جنسی آنومیک در ایران». فصلنامه خانواده‌پژوهی. شماره 28: 462-435.
پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری (1382). پیمایش ملی نگرش‌ها و رفتار دانشجویان (گزارش طرح پیمایشی نگرش‌ها، رفتار و آگاهی‌های دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تحت پوشش وزارت علوم). تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری.
پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری (1394). پیمایش ملی نگرش‌ها و رفتار دانشجویان (گزارش طرح پیمایشی نگرش‌ها، رفتار و آگاهی‌های دانشجویان دانشگاه‌های دولتی تحت پوشش وزارت علوم). تهران: اداره کل مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری.
جاه­بین، زهرا؛ افسانه مظفری، نوروز هاشم­زهی و محمد دادگران (1397). «مطالعه کیفی عوامل ارتکاب جرائم در فضای مجازی (تحلیل محتوای کیفی پرونده­های جرائم سایبری)». فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی ایران، شماره 59: 71ـ48.
حسن‌‌زاده، رمضان؛ عاطفه بیدختی، عباس رضایی و فاطمه رهایی (1391). «رابطه اعتیاد به اینترنت با پیشرفت تحصیلی و ویژگی‌های شخصیتی فراگیران». فصلنامه فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، شماره 1: 107-95.
دِواس، دی اِی (1388). پیمایش در تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.
رابرتسون، یان (1372). درآمدی بر جامعه. ترجمه حسین بهروان. مشهد: آستان قدس رضوی.
ربانی، رسول؛ محمد عباس‌زاده و جواد نظری (1388). «بررسی عوامل اجتماعی‌ـ‌فرهنگی مؤثر بر گرایش به نزاع جمعی. مطالعه موردی شهرستان­های منتخب استان ایلام». فصلنامه انتظام اجتماعی، شماره 3: 126ـ103.
سازمان فنّاوری اطلاعات ایران (1396). طرح آمارگیری برخورداری خانوارها و استفاده افراد از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات 1394. تهران: سازمان فنّاوری اطلاعات ایران.
سلیمی، علی و محمد داوری (1386). جامعه­شناسی کج‌روی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شورای فرهنگ عمومی کشور (1392). طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی). تهران: مؤسسه انتشارات کتاب نشر.
صادقی آرانی، زهرا؛ سیدحبیب‌الله میرغفوری و زهرا ثابت (1392). «تصمیم‌گیری‌های اخلاقی در فضای سایبری و عوامل جمعیت‌شناختی مؤثر بر آن: بررسی ارتکاب به جرائم اینترنتی در کاربران اینترنت شهرستان یزد». فصلنامه اخلاق در علوم و فنّاوری، شماره 1: 69ـ60.
صدیق سروستانی، رحمت­الله (1389). آسیب­شناسی اجتماعی (جامعه­شناسی انحرافات اجتماعی). تهران: انتشارات سمت.
صفرزاده رودسری، میثم (1395). بررسی علل و عوامل بروز، افزایش و فراوانی جرائم سایبری (مطالعه موردی استان گیلان). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان.
علیوردی­نیا، اکبر؛ اعظم ملک‌دار و محمدرضا حسنی (1393). «تخلفات رایانه‌ای در میان دانشجویان دانشگاه مازندران: آزمون تجربی نظریه یادگیری اجتماعی ایکرز». فصلنامه مجله جامعه‌شناسی ایران. شماره 2: 56-23.
 
فرهمند، مریم (1387). «دختران و کاربرد اینترنت». فصلنامه مطالعات راهبردی زنان. شماره 41: 165-135.
مرکز آمار ایران (1387). نتایج آمارگیری از کاربران اینترنت 1387. تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
مرکز آمار ایران (1390). نتایج آمارگیری از کاربران اینترنت 1389. تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
مرکز آمار ایران (1392). طرح آمارگیری استفاده خانوارها و افراد از فنّاوری اطلاعات و ارتباطات 1392. تهران: انتشارات مرکز آمار ایران.
ممتاز، فریده (1387). انحرافات اجتماعی، دیدگاه­ها و نظریه­ها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
مهمدی، ارمغان (1394). رابطه‌ بین آگاهی و ارزیابی از اجرای مجازات‌های رسمی و نگرش نسبت به جرم (موردمطالعه: خمینی‌شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا.
Bullen, P. & Harré, N. (2000). The internet: Its effects on fatety and behavior implications for adolescents. Department of Psychology, University of Auckland, November.
Cripps, J. & Stermac, L. (2018). 'Cyber-Sexual Violence and Negative Emotional States among Women in a Canadian University'. International Journal of Cyber Criminology, 12(1).
Gottfiredson, M.R. & Hirschi, T. (1990). General theory of crime. Stanford, CA: Stanford University Press.
Ishrat, Sh. & Rezaul, K. (2014). 'The Impact of Internet Addiction on Life Satisfaction and Life Engagement in Young Adults'. Universal Journal of Psychology, 2(9): 273-284.
Laub, J.H., Nagin, D.S. & Sampson, R.J. (1998) .'Trajectories of change in criminal offending: Good marriages and the desistance processes'. American Sociological Review, 63, 225–38.
Nurse, J.R.C. (2018). 'Cybercrime and You: How Criminals Attack and the Human Factors That They Seek to Exploit'. In The Oxford Handbook of Cyberpsychology. Oxford University Press.
Sampson, R.J. & Laub, J. (1993). Crime in the Making: Pathways and Turning Points through Life. Cambridge, MA: Harvard University Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار