از تصویر‏آفرینی قرآنی تا تصویر‏سازی سینمایی؛ پژوهشی در امکان رسانه دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی ارشد تبلیغ و ارتباطات فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

2 دانشجوی دکترای فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) و همکار آموزشی گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

با ظهور عصر غلبة تصویر و بصر، سینما با قابلیت منحصر به فرد تبدیل واقعیت عینی به‌تصویر متحرک روز به روز گسترش یافته و مخاطبان زیادی را به‏سوی خود جذب کرد. در این میان، اقتضائات و محدودیت‌های فناورانه تصویر سینمایی اندیشمندان رسانه‌ای و سینماگران مسلمان را با مسئله چگونگی رسانش پیام دینی از طریق این قالب مواجه کرده است. قرآن به‌منزلة معجزه جاویدان پیامبر خاتم در تنزیل مکی و مدنی خویش، با تصویرآفرینیِ بدیعش، بسیاری از معانی مجرد و عقلی را به‌صورت نمادهایی محسوس برای انسان‌ها مجسم کرده است؛ به‌گونه‌ای که در بخش زیادی از آیات قرآنی، گویی نه در برابر واژه‌ها بلکه مقابل تصاویری زنده و مجسم ایستاده‌ایم که با مخاطب خویش سخن می‌گویند. تأمل در هر یک از تصاویر هنری قرآن و فهم منطق و سنت تصویرآفرینی یا همان تجلی زبانی حقیقت، بی‌شک برای سینماگر دینی ـ با غایت رسانش پیام دینی به مخاطبان ـ می‌تواند الهام‌بخش خلق آثاری بدیع باشد. نگارندگان در این مقاله، با مفروض گرفتن امکان انتقال پیام دینی از طریق سینما، می‌کوشند با مقایسه تصویر‏آفرینی ‌قرآنی و تصویرسازی سینمایی، گامی برای آشکارگی ظرفیت‌های ادبیات تصویری قرآن به‌منظور تحقق «سینمای دین‌محور» بردارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

From Koranic Illustration to Cinematic Visualization

نویسندگان [English]

  • Hooriye Bozorg 1
  • Seyed Majid Emami 2
1 Master's Student of Communication Sciences, Bagherol Olom University
2 PhD Student of Culture and Communication, Imam Sadiq University
چکیده [English]

In the era of image and visual dominance, cinema is improving rapidly with the unique capability of transforming objective reality to motional image. Meanwhile, essentialities and technologic limitations of cinematic image, Muslim cineastes and media thinkers have faced the problem of how to transfer religious message via this instrument. Quran, as eternal miracle of the last Prophet, has depicted several discrete and intellectual conceptions to sensible symbols for the people; as if, in many of Quran verses, you are not standing in front of the words, but vis-à-vis live images that talk to you. Reflection on each of these Koranic artistic images besides understanding the logic and custom of visualization in Quran can inspire picturesque works. In this article, with regard to the possibility of transferring religious message via cinema, we have attempted to discover the capacities of Koranic visual literature for realization of “religious cinema”, comparing Koranic visualization to cinematic.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • image
  • Koranic visualization
  • cinema philosophy
  • Aesthetics
ارجمند، سید مهدی(1372). تصویر ذهنی و جهان سینماتوگراف، تهران: انتشارات بنیاد سینمایی فارابی، چاپ اول.
آوینی، سید مرتضی(1382). آیینه جادو، تهران: نشر ساقی، چاپ سوم، ج 1.
آوینی، سید مرتضی(1390). آیینه جادو، تهران: نشر واحه، چاپ اول، ج 3.
برنارد، رزماری (1388). «تصویر آیینه­ای: روایت لایه لایه در رسانه­گری­های عکاسی و تلویزیونی شیکی­نن سن گوی ایسه»، جستارهایی در رسانه (2): دین و رسانه، سید حمیدرضا قادری و حسین عمید، قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ اول.
تامس‌برتون باتومور(1375). مکتب فرانکفورت، ترجمه: حسینعلی نوذری، تهران: نشرنی.
دهخدا، علی­اکبر (1377). لغت­نامه دهخدا، ج5، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید.
دیندانکین(1388). «دانیل استوت»، برگزیده دانش­نامه دین، ارتباطات و رسانه، دانیل استوت، قم: مرکز پژوهش‏های اسلامی صدا و سیما.
الراغب، عبدالسلام احمد(1388). کارکرد تصویر هنری در قرآن، سیدحسین سیدی، تهران: انتشارات سخن.
الراغب، عبدالسلام احمد(1422/2001). وظیفه الصوره الفنیه فی‌القرآن الکریم، حلب: فصلت للدراسات و الترجمه.
ژان فرانسوا لیوتار(1380). وضعیت پستمدرن: گزارشی دربارة دانش، ترجمه: حسینعلی نوذری، تهران: گام­نو.
سید‌قطب(بی­تا). مشاهد القیامه فی القرآن، مصر: ملتزم الطبع و النشر المعارف.
سید‌قطب(1389). تصویرسازی هنری درقرآن، مترجم: زاهدویسی، تهران:آراس.
سیدقطب(1412). فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
شغیعی­کدکنی، محمد­رضا(1375). صور خیال در شعر فارسی، تهران، انتشارات آگاه، چاپ ششم.
فتوحی رودمعجنی، محمود(1386). بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن، چاپ اول.
گسنر، رابرت (1368). تصویر متحرک: راهنمای سواد بصری، ترجمه: اختر شریعت­زاده، تهران: سروش.
محمدقاسمی، حمید(1387). جلوه­هایی از هنر تصویر­آفرینی در قرآن. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
مددپور، محمد(1375). دیدار­بینی. تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
مددپور، محمد(1384). سینمای اشراقی: سینمای دینی و هنر اشراقی با نظری به عکاسی اشراقی. تهران: سوره مهر.
ون­لون، یوسف (1388). تکنولوژی رسانه­ای؛ از منظری انتقادی. ترجمه: احد عقیلیان، تهران: همشهری.
یاسوف، احمد (1994). جمالیات المفرده القرآنیه. دمشق: دارالمکتبی.
خاتون­قدمی، هاجر(فروردین 1389)، «کارکرد تصویر هنری در قرآن»، کتاب ماه دین، شماره 150.
 
سیدی، سیدحسین(تابستان 1387). «مؤلفه­های تصویر هنری در قرآن»، فصلنامه اندیشه­ دینی دانشگاه شیراز، شماره 27.
عمید، حسین(مهر 1387). «علیه تصویر/کلام و تصویر؛ تزاحم ایمان و انکار»، اطلاعات حکمت و معرفت، شماره 7.
فایل صوتی مصاحبه با آقای مهدی مطیع،1391.
فایل صوتی مصاحبه با سیدحسین شرف­الدین، 1391.
قاضی­زاده، کاظم(1389). «سید‌قطب و نظریة تصویر هنری در قرآن»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 2.
میرخندان، سیدحمید(تابستان 1390). «فقه نگاه به رسانه­های جمعی تصویری»، دین و رسانه، شماره 3.
ناصری، حسین(تابستان 1376). «مبانی فقهی کاربری تصویردرسینما»، نقدسینما، شماره 11.