مهم‌ترین ویژگی‌های افسانه‌های پهلوانی ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

افسانه قصّه‌ای است حاوی سرگذشت یا رویدادی خیالی از زندگی انسان‌ها، حیوانات، پرندگان یا موجودات وهمی چون دیو، پری، غول و اژدها که با رمز و رازها و گاه مقاصدی اخلاقی و آموزشی توأم است و نگارش آن بیشتر به‌ قصد سرگرمی و تفریح خوانندگان انجام می‌گیرد. وجه ممیز افسانه‌ها، تخیل قوی و اغراق‌آمیز بودن آنهاست. افسانه‌ها انواعی دارند: تمثیلی، پریان، عاشقانه و پهلوانی. در این مقاله، ضمن تعریف و آشنایی با انواع افسانه‌های پهلوانی با ویژگی‌های این‌گونه ادبی آشنا می‌شویم. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از: خرق عادت، پیرنگ ضعیف، مطلق‌گرایی، کلی‌گرایی، ایستایی زمان و مکان فرضی، همسانی بیان شخصیت‌ها، شگفت‌آوری، استقلال‌یافتگی حوادث، کهنگی. در بخش پایانی مقاله به مهم‌ترین بن‌مایه‌ها اشاره می‌شود که اغلب، داستان‏ها دارای این بن‌مایه‌ها هستند. روش ما مطالعه در 23 اثر است که برای مثال از این آثار ادب مکتوب استفاده کرده‌ایم. هدف مقاله نشان دادن ویژگی‌های دقیق افسانه‌های پهلوانی است تا بتوان آنها را با انواع دیگر مقایسه کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Characteristic of Iranian heroic legends

نویسندگان [English]

  • Hassan Zolfaghari 1
  • Bahador Bagheri 2
1 , Associate Professor of Persian Language & Literature, TarbiatModarres University
2 Associate Professor of Persian Language & Literature, Kharazmi University
چکیده [English]

Legend is a tale with an imaginary event of the life of the human, animals, birds, illusory creatures like demon, giants, fairy and dragon which accompanies by mysteries and sometimes the ethical and deductive aims and mostly is being written for reader’s entertainment and recreation. The differentiation of the legends is powerful imagination and being exaggerated. There are several kinds of legends like allegorical, fairy, romantic and heroic ones. In this paper while defining the heroic legends, we become acquainted with the characteristics of this genre like marvel, weak plot, absolutism, mainstreaming, stagnation of hypothetical time and place, homology of characters, Surprising, independence of events and obsolescence. Final section speaks about the most important themes of these kinds of tales. The method of this paper is reading the 23 written legends and using them as examples and the aim of paper is showing the detailed characteristic of heroic legends to compare them with other kinds of legends.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heroic Legends
  • theme
  • Folk Literature
منابع و مآخذ
ارجانی، ‌فرامرز بن خداداد(1363). سمک‌عیّار.  تصحیح پرویز ناتل خانلری، 5 جلد، تهران: آگاه.
اسکندرنامة کبیر(1317). چاپ سنگی تهران.
افشار، ایرج(1343). اسکندرنامه (روایت فارسى کالیستنس دروغین). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افشاری، مهران(1385). تازه به تازه نو به نو. تهران: ‌چشمه.
انجوی شیرازی، ابوالقاءسم(1352). تمثیل و مثل. جلد 1، تهران: امیرکبیر.
باقری، بهادر(1377).«دودمان کشوادگان در دامان تاریخ و حماسی». مجله شعر، شماره 25، ص 23.
بالایی، کریستف(1377). پیدایش رمان فارسی. مترجمان مهوش قدیمی، نسرین خطاط، انجمن ایران‌شناسی فرانسه: معین.
بختیارنامه(1367). به تصحیح ‌محمد روشن: گستره
براهنی، رضا(1368). قصه‏نویسی. تهران: البرز.
بیغمی، مولانا محمد(1339). داربنامه؛ به تصحیح ذبیح‌الله صفا. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
بی‏نام(1347). حمزه‌نامه، به تصحیح جعفر شعار. تهران: کتاب فرزان.
بی‏نام(1347). قصّۀ امیر حمزه/ حمزه‌نامه، تصحیح جعفر شعار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
بیغمى، محمدبن احمد(1381). داراب‌نامه بیغمى. چاپ ذبیح‌اللّه صفا، تهران.
پارسا نسب، محمد(1388). «بن مایه: تعاریف، گونه­ها، کارکردها و ...»؛ فصلنامه نقد ادبی؛ سال2؛ ش5؛ 1388؛ ص7-41.
پراپ، ولادیمر(1368). ریخت‌شناسی قصه­های پریان. ترجمه فریدون بدره­ای، تهران: توس.
پورنامداریان، تقی(1367). رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حسین کُرد شبستری(1385). به تصحیح ایرج افشار و مهران افشاری، تهران: نشر چشمه.
خالق داد عباسی، مصطفی(1375). دریای اسمار. ترجمه کتهاسریت ساگر، به تصحیح دکتر تاراچند و سیدامیرحسن عابدی، دهلی‌نو، مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.
خانلری، پرویز(1385). شهرسمک. تهران: آگاه.
خسرو دیوزاد، (1398). به خواهش آقا محمدعبدالله و آقاعبدالکریم خوانساری، تهران: کارخانۀ استاد محمدتقی
خواجوی کرمانی، سام‌نامه(1319). تصحیح اردشیر بنشاهی (خاضع)؛ بمبئی.
داد، سیما(1375). فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مروارید.
دادور، المیرا(پاییز 1383). «عناصر ساختاری قصه و افسانه»، تصحیح پژوهش زبان‌های خارجی، ش 18، ص 27-38.
دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر موسوی بجنوردی(1370). تهران: دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
رستگار فسایی، منصور(1383). پیکر گردانی در اساطیر، ج1؛ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شیرویه نامدار(1384). تهران: ققنوس.
صفا ذبیح‌اللّه (1345). راحه الارواح‌ فی‌ سرور المفراح‌ (بختیارنامه‌)، تحریر شمس‌الدین‌ محمد دقایقی‌ مروزی‌، تهران‌: دانشگاه‌ تهران‌.
صفا، ذبیح‌الله(1378). تاریخ ادبیات در ایران، چاپ هفتم، تهران: فردوس.
طرسوسی، ابوطاهر(1374). داراب نامه 2 جلد. به تصحیح ذبیح‌الله صفا، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
طسوجی تبریزی، عبداللطیف(1379). هزار و یک‌شب. تهران: جامی.
ظهیری‌ سمرقندی‌، محمدبن‌ علی‌(1362). سندبادنامه. تصحیح احمد آتش‌، تهران: بی‌نا.
عطار نیشابوری، فریدالدین(1360). تذکره‌الاولیاء. به تصحیح محمد استعلامی،‌تهران: زوار.
غزالی، محمد(1939). احیاءالعلوم‌الدین. 4 جلد، مصر: بی‌نا.
فراهی، میرزا برخوردار(1373). داستان‌های محبوب‌القلوب. به تصحیح علی‌رضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فردوسی، ابوالقاسم(1374). شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان (از روی چاپ مسکو)، تهران: نشر داد.
کریستنس، آرتور(1335) قصّه‌های ایرانی. ترجمه کیکاووس جهانداری، سخن، س 7 ش 1 و 2. 
محجوب، محمدجعفر(1381).  ادبیات عامیانه ایران. به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران: چشمه.
مزداپور، کتایون( بهار و تابستان 1377). «روایت‌های داستانی از اسطوره­های کهن»، فرهنگ، شماره 25 و 26، ص 103- 126.
مقدادی، بهرام(1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.
میرزا نیکنام،‌حسن و محمدرضا صرفی(1381).«پیشگویی در شاهنامه فردوسی»، فصلنامه مطالعات ایرانی، سال اول، شماره 2، ص 173.
میرصادقی، جمال(1376). ادبیات داستانی، چاپ سوم، ‌تهران: سخن.
میرصادقی، جمال(1376). عناصر داستان، تهران: سخن.
ناشناس(1357). آورده‌اند که... ابوالفضل قاضی. تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
ناشناس(1383). اسکندر و عیّاران. تلخیص کلیات هفت‌جلدی اسکندرنامه نقالی، گزینش و پیرایش علی‌رضا ذکاوتی قراگوزلو، تهران: نشرنی.
نقیب‌الممالک، محمّدعلی(1378). امیرارسلان. با مقدمه محمدجعفر محجوب، تهران: موسسه فرهنگی فردا.
نقیب‌الممالک، محمّدعلی(1384). ملک‌جمشید. تهران: ققنوس.
الو ساتن، ل، پ(1376). قصّه‌های مشدی گلین‌خانم، ویرایش اولریش مارزلف، تهران: مرکز.
یاحقی، محمدجعفر(1369). فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی، تهران: سروش و مطالعات علمی فرهنگی.
 
Tomashevsky, Boris(1965). “Thematics”, in Russian Formalist criticism. Trans: Lemon Lee T. and Reis. USA: University of Nebraska press.