تحلیل جامعه شناختی تمایلات باروری و تعلقات مذهبی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران، بابلسر و محقق افتخاری دانشگاه وایکاتو نیوزیلند و دانشگاه غرب سیدنی استرالیا

چکیده

این مقاله، یکی از مهم‌ترین مباحث جمعیت­شناختی یعنی مناسبات بین تمایلات باروری و تعلقات مذهبی را بر پایه رویکردی جامعه‌شناختی کانون اصلی توجه قرار داده و تلاش کرده‌ایم شواهد پژوهشی برای شناخت بهتر برخی از مهم‌ترین الگوها و تعیین‌کننده‌های مرتبط با آن را ارائه نمائیم. آیا تمایلات باروری افراد تابعی از تعلقات مذهبی آنان است؟ شرایط و ویژگی‌های اقتصادی ـ اجتماعی گوناگون تا چه حد می‌توانند تأثیرات تعلقات مذهبی بر روی تمایلات باروری را تحت‌الشعاع قرار دهند؟ به عبارت دقیق‌تر، آیا تعلقات مذهبی نقش مهم‌تری در تمایلات باروری ایفاء می‏کنند یا ویژگی‌های اقتصادی ـ اجتماعی تأثیرات تعیین‌کننده‌تری در تمایلات باروری  دارند؟ درمجموع، نتایج این پژوهش را می‌توان به‌عنوان شواهد پژوهشی جدید در راستای تأیید نظریه جمعیت­شناسان برجسته‌ای همچون وستوف و جونز (1979) و کافمن و اسکایربک (2012) تلقی و تبیین کرد، بدین­معنا که در دوران معاصر هرچه جوامع بیشتر مدرن می‌شوند، تأثیر و نفوذ تعلقات مذهبی در تمایلات باروری به‌تدریج کمتر و ضعیف‌تر می‌شود. نتایج این تحقیق نشان داد اگرچه تفاوت‌هایی در تمایلات باروری گروه‌های مذهبی دیده می‌شود، اما ویژگی‌های اقتصادی ـ اجتماعی نیز صرف‌نظر از تعلقات مذهبی آنان، نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در تمایلات باروری افراد ایفاء می‌کند. بر همین اساس، موفقیت پایدار و فراگیر برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری­های معطوف به خانواده و فرزندآوری، صرف‌نظر از تعلقات مذهبی آنان، نیازمند گسترش هرچه بیشتر سطح توسعه و بهبود شرایط اقتصادی -اجتماعی میان همه افراد در سطح کل جامعه است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of Fertility Desires and Religious Affiliations in Iran

نویسنده [English]

  • Yaghoob Foroutan
Associate Professor of Demography, University of Mazandaran, Iran. Research Associate at Waikato University, New Zealand & Adjunct Fellow, Western Sydney University, Australia
چکیده [English]

This article focuses primarily on one of the most important demographic issues, that is, the association between religious belonging and fertility desires from a sociological perspective; and we have attempted to presents research-based evidence in order to better understand some of the most important patterns and determinants related to this association. To what extent can socio-economic characteristics and situations affect the association between religious belonging and fertility desires? More clearly, whether religious affiliations or socio-economic characteristics do play a more important role in individuals’ fertility desires? Generally speaking, the results of this analysis provide fresh and new research findings to support the notion developed by such demographers as Westoff & Jones (1979) and Kaufman &Skirbekk (2012), suggesting that the influence of religious affiliations on fertility desires tends to gradually decrease when the contemporary societies become more modern. The research findings of this analysis have also confirmed that despite some differences across the religious groups, their fertility desires are still substantially affected by socio-economic determinants. Accordingly, the sustainable and comprehensive success of policies and planning remain on nationwide development programs in order to improve the socio-economic characteristics of the individuals, irrespective of religious affiliations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fertility desires
  • religious belonging
  • sociological perspective
  • socio-economic characteristics
  • Iran

مراجع

م
منابع و مأخذ
 
ادیبی سده، محمد، احمد ارجمند سیاه‌پوش و زهرا درویش­زاده (1390). «بررسی میزان افزایش باروری و عوامل مؤثر بر آن در میان طایفه کرد ساکن اندیمشک»، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، شماره 1: 98-81.
افراخته، حامد (1375). «تفاوت اهداف باروری بین زن و مرد، عوامل و نتایج آن؛ مطالعه موردی سیستان و بلوچستان»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 41: 123-116.
حسینی، حاتم و محمد گراوند (1392).«سنجش عوامل مؤثر بر شکاف رفتار و نگرش زنان به سن مناسب ازدواج در شهر کوه دشت»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره 1: 118-101.
حسینی، حاتم؛ عباس عسگری ندوشن و ناهید مرادی (1395)، «بررسی تطبیقی تمایلات فرزندآوری زنان کُرد شیعه و سنّی در مناطق روستایی شهرستان کامیاران»، فصلنامه مطالعات زن و خانواده، شماره 1: 84-63.
طالب، مهدی و محسن گودرزی (1383). «قومیت و جنسیت: مطالعه موردی گروه‌های قومی در سیستان و بلوچستان»، پژوهش زنان، شماره 1: 48-23.
کنعانی، محمد (1385). «پیوند سنت و نوسازی در افزایش سن ازدواج: نمونه ایرانیان ترکمن»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره 1: 126-104.
گلدستون، جک و همکاران (1395). جمعیت‌شناسی سیاسی: نقش جمعیت در نقش تغییرات جمعیتی در سیاست ملی و امنیت بین‌المللی، ترجمۀیعقوب فروتن، تهران: مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور.
عنایت، حلیمه و لیلا پرنیان (1392). «مطالعه رابطه جهانی‌شدن فرهنگی و گرایش به فرزندآوری»، فصلنامه زن و جامعه، شماره 2: 136- 109.
فروتن، یعقوب (1394). «پیامدهای هویتی تحولات جمعیتی و نهاد خانواده در ج.ا. ایران»، نامه هویت، شماره 15: 38-31.
فروتن، یعقوب (1388). «زمینه‌های فرهنگی تحوّلات جمعیت‌شناختی: با اشاراتی به انتقال باروری در ایران»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 14: 110-91.
فروتن، یعقوب و سمیه میرزایی (1397)، «ترجیحات قومی فرزندآوری در ایران»، فصلنامه مطالعات جمعیتی، شماره 2: 60-35.
فروتن، یعقوب  و فرشاد کرمی (1395). «الگوها و تعیین‌کننده‌های تمایلات فرزندآوری در ایران»، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره 21: 101-72.
قدرتی، حسین (1384). «بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی و جمعیتی مؤثر بر رفتار باروری در مناطق روستایی با استفاده از مدل ترکیبی؛ مطالعه موردی شهرستان سبزوار: دهستان بیهق»، فصلنامه جمعیت،  شماره 53: 76-43.
لوکاس، دیوید و پیتر میر (1381). درآم‍دی‌ ب‍ر م‍طال‍ع‍ات‌ ج‍م‍ع‍ی‍ت‍ی، ترجمۀ حسین محمودیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمودیان، حسین و رحیم نوبخت (1389). «مذهب و باروری: تحلیل رفتار باروری گروه‌های سنی و شیعه شهر گله‌دار استان فارس»، مسائل اجتماعی ایران، شماره 1: 215-195.
 
Andersson, G. et al. (2007). Understanding Parental Gender Preferences in Advanced Societies: Lesson from Sweden and Finland. Demographic Research, 17(6): 135-156.
Foroutan, Y. (2020). Ethnic or Religious Identities? Multicultural Analysis in Australia from Socio-Demographic Perspective, Journal of Ethnic and Cultural Studies, 7 (1): 1-14.
Foroutan, Y. (2020). Women’s Dress Codes in the Islamic Republic of Iran: State’s Gender Ideology Representation, Gender Issues, forthcoming.
Foroutan, Y. (2019). Formation of Gender Identity in the Islamic Republic of Iran: Does Educational Institution Matter? Journal of Beliefs & Values: Studies in Religion & Education, 40(1):1-18.
Foroutan, Y. (2019). Cultural analysis of Half-Century Demographic Swings of Iran: The Place of Popular Culture, Journal of Ethnic and Cultural Studies, 6 (1): 77-89.
Foroutan, Y. (2017). Muslim minority of New Zealand in global context: Demographic perspective, Journal of Muslim Minority Affairs, 37 (4): 511-519.
Foroutan, Y. (2017). “Construction of Religious Identity in Contemporary Iran: Sociological Perspective”, Journal of Persianate Studies, 10 (1): 107-127.
Foroutan, Y. (2015). Gender, Migration, and Religion: MENA Muslim Migrants in Australia from a Socio-Demographic Perspective", Journal of Muslim Minority Affair, 35 (4): 520-532.
Foroutan, Y. (2015). "Misunderstood Population? Methodological Debate on Demography of Muslims", pp. 163-176, IN: Yearbook of International Religious Demography 2015, edited by Grim, B. J. et al. Leiden & Boston: Brill. Foroutan, Y. (2014), Social Changes and Demographic Responses in Iran (1956-2006), BritishJournal of Middle Eastern Studies, 41 (2): 219-229.
Goldstone, J. et al. (2012). Political Demography: How population changes are reshaping international security and national policies. New York: Oxford University Press.
Huntington,S. (1996). The Clash and Civilization and Remaking of World Order.New York: Simon &  Schuster.
Kaufman, E.& Skirbekk, V. (2012). Go Forth and Multiply: The Politics of Religious Demography, pp. 121-149, In Political Demography: How population changes are reshaping international security and national policies. New York: Oxford University Press.
McQuillan, K. (2004). When Does Religion Influence Fertility? Population andDevelopment Review, 30 (1), 25-56.
Lindsey, L. L. (2015). Gender Roles: A Sociological Perspective. Boston, MA: Prentic Hall.
Norris, P.& Inglehart, R. (2004). Sacred and Secular: Religion and PoliticsWorldwide. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Pew Research Center (2013). The Muslim World: Religion, Politics and Society.Retrived 12 March 2016, from:
http://www.pewforum.org/2013/04/30/the-worlds-muslims-religion-politics-society-overview/
Westoff, C. F. & Jones, E. (1979). The End of'Catholic' Fertility. Demography16(2): 209-217.
Westoff, C. F. & Frejka, T. (2007). Religiousness and Fertility among European  Muslims. Population and Development Review,33(4): 785-809.
.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار