رابطه مصرف فرهنگی و نگرش خرافی در بین دانشجویان شهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی، واحد قوچان، دانشگاه آزاد اسلامی، قوچان، ایران

2 دانشیار گروه جامعه شناسی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

علیرغم رشد دانش و فناوری، نگرش‌های خرافی همچنان در زندگی بسیاری از افراد جامعه حضور دارند. این نگرش‌ها ازآنجاکه مسیرهای خلاف واقعی به افراد جامعه برای حل مسائل خود نشان می‌دهند، به لحاظ اجتماعی آسیب‌زا هستند. نگرش‌های خرافی محصول جامعه‌پذیری افراد در رده‌های مختلف هستند. یکی از این عوامل دخیل در جامعه‌پذیری، رسانه‌ها هستند که بخش بزرگی از مصرف فرهنگی افراد را تشکیل می‌دهند. رسانه‌ها بسته به اینکه چه نوع محتوایی را در جامعه ترویج کنند، نگرش‌های هم‌نوا یا مخالف با خرافه گرایی را ایجاد می‌کنند. تحقیق حاضر به دنبال بررسی رابطه مصرف فرهنگی و نگرش خرافی در بین دانشجویان مشهدی می‌باشد. روش پژوهش مقاله حاضر پیمایش بوده و با ابزار پرسشنامه محقق ساخته اجرا شده است. جامعه آماری دانشجویان شهر مشهد می‌باشند که تعداد آن‌ها برابر 97146 نفر است. از این تعداد 363 نفر با استفاده از فرمول کوکران به شیوه نمونه‌گیری چندمرحله‌ای به‌عنوان نمونه مورد بررسی انتخاب گردیدند. نتایج پژوهش نشان داد مصارف فرهنگی آگاهی‌بخش نظیر کتاب و روزنامه با نگرش خرافی رابطه معکوس و مصارف فرهنگی سرگرم‌کننده نظیر ماهواره و شبکه‌های اجتماعی با نگرش خرافی رابطه مستقیم و معنادار داشتند. بااین‌حال، در مجموع میزان مصرف فرهنگی پاسخگویان با نگرش خرافی رابطه معکوس و معناداری نشان می‌داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relationship between cultural consumption and superstitious attitude among students of Mashhad University

نویسندگان [English]

  • mahboubeh barand 1
  • hamed bakhshi 2
  • mahdi kermani 3
  • masoud eimaniyan 1
1 Department of Social science, Quchan Branch, Islamic Azad University, Quchan, Iran Iran
2 Professor associate in Department of social science, Khorasan Razavi Branch, ACECR, Mashhad, Iran
3 Professor assistant in Department of social science, Ferdowsi university, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Despite the rise and expansion of knowledge and technology, We can still easily observe the presence of strong superstitious attitudes amongst people in human societies. Such attitudes are socially damaging, because they are essentially misleading people about how they can solve their own problems. Superstitious attitudes are simply the by-product of people’s socialization in different stages. Media are key factors in process of socialization which to a great extent cover people’s cultural consumption. Depending on what sorts of contents are promoted by the media, they are creating an attitude either in favor of or against superstitions. The current study is seeking to explore the Relationship of cultural consumption on having superstitious attitudes amongst the university students in Mashhad. the research methodology in this study is based on survey and it has been conducted by means of researcher-made questionnaires. The population was university students of Mashhad (97146 persons) of whom, we have chosen 363 university students (all of whom live in Mashhad) by cluster-stratified method as a statistical society. The result has shown us that in one hand, there is a negative or inverse relationship between having superstitious attitudes and informative cultural consumption such as books and newspapers. On the other hand, there is a positive or direct relationship between having superstitious attitudes and entertaining cultural consumptions such as social media and satellite channels. On the whole and after taking everything into consideration, there is a meaningful inverse relationship between the amount of cultural consumption and having superstitious attitudes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • superstitious attitude
  • superstitions
  • and cultural consumption
منابع و مأخذ
ارونسون، الیوت (1396). روان‌شناسی اجتماعی، ترجمۀ دکتر حسین شکرکن، چاپ دوازدهم، تهران: نشر رشد.
افشانی، سیدعلیرضا و اصغر احمدی (1393). «میزان نوگرایی و گرایش به خرافات در شهر یزد»، پژوهشنامه خرافات در ایران، شماره 41: 100-59.
الهامی، فاطمه (1385). «انعکاس باورهای عامیانه و عقاید خرافی در شعر نظامی»، پیک نور، دانشگاه پیام نور، شماره 19: 114 -104.
امیرپور، مهناز و شفیع بهرامیان (1392). مبانی کلی نظریه‌های ارتباط‌جمعی، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
باکاک، رابرت (1381). مصرف، ترجمه خسرو صبری، تهران: نشر شیرازه.
بوردیو، پیر (1395). تمایز: نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
بهرامی، کمیل (1388). نظریه رسانه‌ها (جامعه‌شناسی ارتباطات)، تهران: نشر کویر.
تامین، ملوین (1385). جامعه‌شناسی قشربندی و نابرابری‌های اجتماعی، ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر توتیا.
توسلی، غلامعباس (1380). جامعه‌شناسی دینی، تهران: نشر سخن.
 جاهودا، گوستاو (1371). روان‌شناسی خرافات، ترجمۀ محمدنقی براهنی، تهران: نشر نو.
جان‌علی‌زاده چوب­ بستی، حیدر (1388). «کاوش جامعه شناختی در وضعیت خرافه گرایی دانشجویان دانشگاه های مازندران و صنعتی نوشیروان بابل»، راهبرد فرهنگ، شماره 22: 128-107.
جهانشاهی افشار، علی و محمدحسین شمس‌الدینی مطلق (1393). «ریشه‌های خرافات و کارکرد آن در فرهنگ مردم (مورد مطالعه: باورهای مردم کرمان)»، فرهنگ و ادبیات عامه، شماره 3: 77-49.
حلبی، علی اصغر و نعمت اصفهانی عمران (1390). «نقد جهل و خرافه‌گرایی در شعر معاصر (شعر ستیز)»، پژوهشنامه ادب حماسی «فرهنگ و ادب»، شماره 11: 238-215.
خالدیان، محمد، فردین مصطفایی، مهران صمدی و فرخ کیا (1394). «نقش رسانه‌های جمعی در توسعه ورزش»، مدیریت ارتباطات در رسانه‌های ورزشی، شماره 2: 55-48.
درری، زهرا (1390). بررسی میزان گرایش به خرافه‌پرستی در بین ساکنان شهرستان قوچان و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن، (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان.
دفلور، ملوین لارنس (1383). شناخت ارتباطات جمعی، ترجمۀ سیروس مرادی، تهران: انتشارات دانشکده صداوسیما.
سپهر، محسن (1375). بررسی مصادیق بارز عوامل و علل بروز و راه‌های مبارزه با خرافات و موهومات جمود و تحجر فکری مقدس‌مآبی و ظاهرگرایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شاهسواری، آرزو و محبوبه بیات (1391). «گرایش به خرافات در بیماران مبتلا به بیماری‌های جسمی مراجعه‌کننده به افراد غیردرمانی در شهرستان الیگودرز»، مندیش، شماره 4 و 5: 66-55.
شجاعی، محمدصادق (1389). نظریه‌های انسان سالم با نگرش به منابع اسلامی، قم: مؤسسه امام خمینی.
شعربافیان، حمیدرضا (1383). باورهای عامیانه در ایران به گزارش سیاحان غربی، تهران: نشر محقق.
صرفی، محمدرضا (1392). باورهای مردم کرمان، کرمان: انتشارات دانشگاه شهید باهنر.
صفایی، صفی­اله، موسی طیبی‌نیا و نصراله عرفانی(1388). «بررسی عوامل جامعه‌شناسی مرتبط با خرافات»، پژوهشنامه خرافات در ایران، شماره 3: 355-310.
صمیم، رضا و ساسان فاطمی (1386). «پژوهشی جامعه‌شناختی در باب مصرف موسیقیایی در بین افراد با پایگاه‌های اجتماعی متفاوت (مطالعه موردی شهر تهران)»، فصلنامه هنرهای زیبا، شماره 32: 135-127.
عزیزخانی، اقباله، جعفر ابراهیمی و جعفر آبتین (1394). «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش به خرافات (مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد واحد اردبیل)»، جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، شماره 18: 72-53.
عمید، حسن (1371). فرهنگ عمید، جلد 1، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
فروغی، علی  و رضا  عسگری مقدم (1388). «بررسی میزان گرایش به خرافات در بین شهروندان تهرانی»، نشریه علوم سیاسی «راهبرد»، شماره 51: 330-313.
فریزر، جیمز جرج (1382). شاخه زرین: پژوهشی در جادو و دین، ویرایش و مقدمه رابرت فریزر، ترجمه کاظم فیروزمند، چاپ دوم، تهران: نشر آگاه.
فضایی، یوسف (1377). «جامعه‌شناسی اوهام و خرافات»، چیستا، شماره 146 و 147: 491-482.
قاسمی، وحید، فروغ السادات عریضی، نصرالله پورافکاری و سیدعلیرضا افشانی (1386). «تبیین و تحلیل جامعه‌شناسی گرایش به خرافات»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 28: 195-177.
قانع، احمدعلی و محمدرضا فتح‌الله بیاتی (1394). «قمه‌زنی؛ عزاداری یا خرافه؟»، مطالعات فرهنگ ـ  ارتباطات، شماره 61: 215-187.
قبادی، علیرضا (1377). «باورهای عامیانه همدانی (آل)»، فصلنامه فرهنگ همدان، شماره 13 و 14: 138-117.
کاظمی، عباس (1387). مطالعات فرهنگی، مصرف فرهنگی و زندگی روزمره در ایران، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
کوزر، لوئیس آلفرد (1380). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات علمی.
گرب، ادوارد (1394). نابرابری اجتماعی «دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر»، ترجمۀ محمد سیاه‌پوش و احمدرضا غروی‌زاد، تهران: نشر معاصر.
گیبینز، جان و بو ریمر (1381). سیاست پست‌مدرنیته، ترجمۀ منصور انصاری، تهران: نشر گام نو.
مالینوفسکی، برانیسلاو (1395). جادو، علم و دین، ترجمۀ بهنام خلیلیان و مصطفی آقایی، تهران: نشر جامی.
معتمدنژاد، کاظم (1391). وسایل ارتباط جمعی، تهران: نشر دانشگاه علامه طباطبایی.
مرجع دانشگاه‌های ایران، بی‌نا. (1397). بازیابی‌شده از: https://www.uniref.ir/City120
معین، محمد (1351). فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مورنو، آنتونیو (1376). یونگ، خدایان، انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، جلد اول، تهران: نشر مرکز.
موس، مارسل (1397). نظریه عمومی جادو، ترجمۀ حسین ترکمن‌نژاد، تهران: نشر مرکز.
موسی‌پور، ابراهیم (1389). «خرافات»، دانشنامه جهان اسلام، شماره 15: 343-338.
وبلن، تورستن (1383). نظریه طبقه مرفه، ترجمۀ فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
 
Allport, G. W. (1935). Attitudes. In C. M. Murchison (Ed.), Handbook of social psychology. Winchester, MA: Clark University Press.
Bukhari, S. Pardhan, A. Khan, A.S. Ahmed, A. Choudry, F.J. Pardhan, K. Nayeem, K. & Khan, M. (2002). Superstitions Regarding Health Problems in Different Ethnic Groups in Karachi. J Pak Med Assoc, 52(8), 383-7.
Corner, B. (2010). Superstitionvs Investigation. www.prairiefirenewspaper.com
García-Montes, J. M. Pérez-Álvarez, M. Balbuena, C. S. Garcelán, S. P. & Cangas, A. J. (2006). Metacognitions in patients with hallucinations and obsessive-compulsive disorder: The superstition factor. Behaviour research and therapy, 44(8), 1091-1104.
Griffiths, M. D. & Bingham, C. (2005). A Study of Superstitious Beliefs among Bingo Players. Journal of Gambling, 13, 95-137.
Mandal, M. Mukherjee, A. & Gupta, S. (2018). New vista in Parkinson's disease treatment: Magic of nanotechnology. Journal of the Indian Chemical Society, 95(8), 997-1002.‏
McLuhan, M. A. (1994). Understanding media: The extensions of man. MIT press.
Oikeh, J. A. (1980). Health Superstitions Among Southern Nigerian Post- Primary School Teachers. Dissertation Abstracts International, 40, 25-44.
Parida, G. (1962). Superstitions among college students in India. The Journal of Social Psychology, 57(1), 3-10.
Peltzer, K. & Renner, W. (2003). Superstition, risk-taking and risk perception of accidents among South African taxi drivers. Accident Analysis & Prevention, 35(4), 619-623.
Purcell, K. (1982). Femal Mnual workers, fatalism and the reinforcement of inequalities. IN Rethinking social inequality. Edited by D. Robbins, 43-64. Aldershot, UK:Gower.
Rogers, E. M. (2002). Diffusion of preventive innovations.
Addictive Behaviors, 27 (6), 989-993.
Schaefer, R. T. (2011). Sociology: A brief introduction.10th edition, McGraw-Hill.
Thalbourne, M.A. & Hensley, J. H. (2001). Religiosity and Belife in The Paranormal. Journal of the Society for Psychical Research, 65, 47-50.
Wiseman, R. & Watt, C. (2004). Measuring superstitious belief: Why lucky charms matter. Personality and individual differences, 37(8), 1533-1541.‏
Zebb, B. J. & Moore. M. C. (2003). Superstitiousness and Perceived Anxiety Control as Predictors of Psychological Distress. Journal of Anxiety Disorders, 17(1), 115-130.
Zebb, B. J. (2001). Superstitiousness and perceived anxiety control as predictors of psychological distress. J Anxiety Disord, 17(1), 115-30.