برآوردی از پیامدهای روندهای دینداری در آیندۀ تبلیغ دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری آینده‌پژوهی دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، ایران

2 دانشیار گروه مدیریت دولتی دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، ایران (نویسندۀ مسئول)

3 استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، ایران

چکیده

برای تبیین شرایط تبلیغ دین در آینده، نیازمند مطالعۀ وضعیت آیندۀ آن از طریق مطالعۀ روندهای اثرگذار بر آینده‌ایم. یکی از مهمترین روندهایی که بر تبلیغ دین اثر می‌گذارند، روندهای دینداری‌اند. در این مطالعه، با به‌کارگیری روش چرخ آینده و با تشکیل جلسات ذهن‌انگیزی نخبگان، پیامدهای احتمالی متفاوت و باواسطۀ روندهای اصلی تغییر دینداری بر آیندۀ تبلیغ دین بررسی شده‌‌اند. چهار روند اصلی (افزایش گرایش به دین‌ورزی احساسی، رشد گزینش‌گری و ترکیب‌گرایی در دینداری، چالش‌های حاکمیت دینی و مطالبه و رواج الگوی درمانگرایی در دینداری) موجب خواهند شد اتفاقات متفاوتی در آیندۀ تبلیغ دین رقم بخورد. در آینده، تبلیغ دین کارِ دشوارتری خواهد شد؛ نقش عموم مردم در آن بیشتر می‌شود و سازمان‌ها و نهادهای دولتی با چالشِ نقش در آن مواجه می‌شوند. تکثر در الگوها و روش‌های تبلیغی مشهود خواهد بود و نیاز به خلاقیت و مهارت‌های ابداع، محسوس می‌شود. اعزام مبلّغ، الگویی ناکارآمد تلقی می‌شود و گروه‌ها و مؤسسه‌های تبلیغی با چاشنی درآمدزایی و ارتباط بده‌بستان با مخاطبان، به سمت الگوهای جدیدی از تعامل پیش می‌روند. مبلّغان دین بیش از آنکه ارائه‌دهندگان اطلاعات دینی باشند، پاسخگویان به نیازهای عاطفی، عرفانی و معنوی مخاطبان خود و نیازمند مهارت‌های ارتباطی خواهند بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Estimate of Consequences of Trends in Religion in the Future of Religious Propagation

نویسندگان [English]

  • v v 1
  • mojtaba amiri 2
  • mohhamad mahdi zolfagharzadeh 3
2 Faculty member of management- Tehran University
3 University of tehran
چکیده [English]

In order to explain the conditions for the propagation of religion in the future, we need to study its future status by studying the trends affecting the future. One of the most important trends that affect the propagation of religion is the trends of religiosity. In this study, using the "futures wheel" and experts' panels, we examine the different and mediated consequences of several main trends of religious change on the future of religion propagation. The four main trends: increasing the tendency towards emotional religiosity, the growth of selectivity and compositionalism in religiosity, the challenges of religious governance demand, and the prevalence of the pattern of therapeutic in religiosity will lead to different events in the future of religion propaganda  Religion propagation will be more difficult In the future,. The role of the public people will increase and governmental organizations will face the challenge of their role. The plurality of patterns and propagation methods, and also the need for creativity and inventive skills will be evident. The "clergiman dispatch" is considered to be inefficient, and religious groups and agencies with revenue-generating approach and contact with audiences are moving toward new patterns of engagement. Religious missionaries are more likely to respond to the emotional and spiritual needs of audiences than being religious information providers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religiosity
  • Religion propagation
  • Futurology
  • trends
  • Future wheels
منابع و مأخذ
اعرافی، علیرضا(1395). حوزۀ علمیه؛ چیستی، گذشته، حال و آینده، قم: انتشارات مؤسسه اشراق و عرفان.
بل، وندل(1386). مقصود ما از آینده‌پژوهی چیست؟ ترجمة عقیل ملکی‌فر، سیداحمد ابراهیمی و وحید وحیدی مطلق، نواندیشی برای هزارۀ نوین: مفاهیم، روش‌ها و ایده‌های آینده‌پژوهی، تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
بهار، مهری و نسیم کاهیرده(1388). تحول نقش واعظ و مداح در اجرای مناسک عاشورا (مطالعۀ موردی شهر دزفول). مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 5: 24-1.
بینشی‌فر، فاطمه(1394). سیر تحول روضه و روضه‌خوانی در دورۀ قاجار، تاریخنامۀ خوارزمی،30: 72–47.
پایا، علی(1385). آیندۀ دین در جهان مدرن، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، 19: 24–1.
جلایی‌پور، محمدرضا(1393). حدس‌هایی دربارۀ سی سال بعد؛ چشم‌انداز تغییرات دینی در ایران، فصلنامه سخن ما، شماره 6: 26–20.
جمشیدیها، غلامرضا و علیرضا قبادی(1386). تحلیل جامعه‌شناختی از مراسم و مناسک دینی با تأکید بر مراسم عاشورا. فصلنامه تاریخ اسلام، شماره 1: 60–37.
جنادله، علی و مریم رهنما(1387). تفاوت بین‌نسلی در مناسک عزاداری واقعۀ کربلا؛ با تأکید بر دوگانه‌های سنّتی/ جدید و محتوایی/ نمایشی. جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، (0)، 90–68.
حسن‌پور، آرش و ثریا معمار(1394). مطالعۀ وضعیت دین‌ورزی جوانان با تأکید بر دینداری خودمرجع (ارائه یک نظریۀ زمینه‌ای)، شماره 8: 131–99.
حمیدیه، بهزاد(1392). معنویت در سبد مصرف، تهران‌: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
خامنه‌ای، سیدعلی(1370). بیانات در آغاز درس خارج فقه‌.
خانمحمدی، کریم(1386). «آیندۀ ادیان در چشم‌انداز جهانی»، مجلة انتظار موعود، شماره 1: 80–53.
خبرگزاری مهر. افزایش گرایش به مشروبات الکلی/جای خالی شادی و تفریح در بین جوانان. (1395، آوریل 28).
خبرگزاری، Retrieved جولای 1، 2018، از https://www.mehrnews.com/news/3716082/ افزایش-گرایش-به-مشروبات-الکلی-جای-خالی-شادی-و-تفریح-در-بین-جوانان
خندان (الویری)، محسن(1374). تبلیغ‌ اسلامی‌ و دانش‌ ارتباطات‌ اجتماعی‌، سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی‌، معاونت‌ پژوهشی، تهران‌: سازمان‌ تبلیغات‌ اسلامی‌، مرکز چاپ‌ و نشر.
دستوری، مژگان(1394). مناسک مذهبی زنانه در آینۀ تاریخ با نگاهی جامعه‌شناختی به فرایند تکوین هیأتهای مذهبی زنان. قم: خیمه.
دلیر، معصومه طالبی و سیدمجتبی رضوی طوسی(1392). اعتقاد به حجاب و نگرشهای مربوط به آن. فصلنامۀ فرهنگی ـ تربیتی زنان و خانواده (فرهنگی ـ دفاعی زنان و خانوادۀ سابق)، مطالعات زنان، (23).
رحمانی، جبار(1393). تغییرات مناسک عزاداری محرّم؛ انسان‌شناسی مناسک عزاداری محرم. تهران: انتشارات تیسا.
سروش، عبدالکریم(1378). اصناف دین‌ورزی. فصلنامه کیان (50).
شالچی، وحید(1396). روندهای آیندۀ دینداری در ایران؛ مصاحبه با دکتر شالچی، آیندۀ دینداری در ایران. قم: مرکز برنامه‌ریزی دفتر تبلیغات اسلامی: گزارش منتشرنشده.
شجاعی‌زند، علیرضا(1390). مبنای ساخت مدل برای سنجش دینداری، روش‌شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه)، شماره، 17: 167–145.
شجاعی‌زند، علیرضا(1396). روندهای آیندۀ دینداری در ایران؛ مصاحبه با دکتر شجاعی‌زند. آیندۀ دینداری در ایران. قم: مرکز برنامه‌ریزی دفتر تبلیغات اسلامی: گزارش منتشرنشده.
شجاعی‌زند، علیرضا و آرش حسن‌پور(1393). گونه‌شناسی دینداری جوانان شهر اصفهان. فصلنامه جامعه‌‌شناسی کاربردی، شماره 25: 39–17.
عالم‌زاده، مریم و ثمینا رستگاری(1393). دینداری جوانان، ایده‌آل‌ها و واقعیت‌ها؛ بررسی محدودیت‌های گفتمان‌های دینی در تحلیل دینداری جوانان (شهر تهران). مطالعات جامعه‌شناختی (نامۀ علوم اجتماعی سابق)، شماره 21: 188–159.
علیزاده، مهدی(1396). روندهای آیندۀ دینداری در ایران؛ مصاحبه با دکتر علیزاده. آیندۀ دینداری در ایران. قم: مرکز برنامه‌ریزی دفتر تبلیغات اسلامی: گزارش منتشرنشده.
غیاثوند، احمد و تقی آزاد‌ارمکی(1381). تحلیل جامعه‌شناختی وضعیت دینداری جوانان با رویکرد بی‌شکلی دین‌ورزی. فصلنامه شناخت، 35: 148–117.
فتحعلی‌خانی، محمد(1396). روندهای آیندۀ دینداری در ایران؛ مصاحبه با دکتر فتحعلی‌خانی. آیندۀ دینداری در ایران. قم: مرکز برنامه‌ریزی دفتر تبلیغات اسلامی: گزارش منتشرنشده.
فراستخواه، مقصود(1394). چهار سناریوی دین در ایران آینده. مجلۀ ایران فردا، شماره 13: 69–66.
فصیحی، امان‎الله(1390). مدیریت کیفیت در تحقیق کیفی با تأکید بر گراندتئوری و اثنوگرافی. عیار پژوهش در علوم انسانی، شمارۀ2: 66–45.
فقیهی، دکتر ابوالحسن و محسن علیزاده(2005). روایی در تحقیق کیفی. مدیریت فرهنگ سازمانی، 3(2).
فیاض، ابراهیم و جبار رحمانی(1385). «مناسک عزاداری و گفتمان کربلا در دین‌ورزی اقشار فرودست شهری». فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 2: 80–57.
کاهیرده، نسیم و مهری بهار(1388). نگاهی جامعه‌شناختی به تحول نقش واعظ و مداح در اجرای مناسک عاشورا (کارشناسی ارشد)، تهران: دانشگاه پیام‌نور.
کوهی، احمد و مهدی شریفی(1396). آیندۀ دینداری در ایران ـ روندپژوهی (سند راهبردی). قم: ایران: مرکز برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
مجتهدشبستری، محمد(1383). تأملاتی بر قرائت انسانی از دین، تهران: طرح نو.
مظاهری، محسن‌حسام(1389). رسانۀ شیعه: جامعه‌شناسی آیین‌های سوگواری و هیأت‌های مذهبی در ایران. تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
معین، محمد(1387). تبلیغ. فرهنگ فارسی، سلسله‌ فرهنگ‌های‌ معین‌. ‏‫تهران‌: امیرکبیر.
ملاحسنی، حسین(1381). بررسی رابطۀ بین میزان سرمایۀ اجتماعی و نوع دینداری در بین دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان در استان گلستان (علی‌آباد -گنبد) (کارشناسی‌ارشد)، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران.
Connell، Gerard O’. (2016، مارس 24). Pope Francis washes the feet of 8 men and 4 women of different religions and countries. America Magazine.
 Esposito، John L. (2001). Tabligh. The Oxford Dictionary of Islam. Oxford Islamic Studies Online.
Gordon، Theodore J.، & Glenn، Jerome. (2017). Interactive Scenarios. Innovative Research Methodologies in Management (pp. 31–61). Palgrave Macmillan، Cham. doi:10.1007/978-3-319-64400-4_2
Inayatullah، Sohail. (2008). Six pillars: futures thinking for transforming. Foresight، 10(1)، 4–21. doi:10.1108/14636680810855991
Inayatullah، Sohail Tahir. (2009). Global Transformations and World Futures - II. EOLSS Publications.
Introvigne، Massimo. (2001). Futere of Religion and New Religions. farspage.com. Futere of Religion، Engelsberg Sweden.
Weick، Karl E. (1989). Theory construction as disciplined imagination. Academy of management review، 14(4)، 516–531