تئاتر خصوصی ایران از منظر فعالان عرصۀ نمایش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران (نویسندۀ مسئول)

2 کارشناسی‌ارشد کارگردانی تئاتر دانشگاه تهران

چکیده

این پژوهش با میانجی مطالعۀ موردی تئاتر خصوصی، برخی از زمینه­های اقتصادی- اجتماعی کلان اقتصاد هنر در ایران را واکاوی می­کند. در سال‌های اخیر، شمار افرادی که به­‌واسطۀ آموزش‌های دانشگاهی یا شیوه‌های معمول دیگر به «جامعۀ تئاتری» می­پیوندند، افزایش یافته است. این در حالی است که به‌رغم افزایش جمعیت «تئاتری­ها»، زیرساخت‌ها چندان تغییری نکرده­اند و امکانات سخت‌افزاری سالن‌های نمایشی کم­و­بیش همان‌ است که بود. از اوایل دهۀ 80، این ایده که خصوصی­سازی تئاتر راه­حلّ این مشکل و بسیاری دیگر از دردهای تئاتر ایران است به «ایده­ای هژمونیک» بدل شد. بسیاری از فعالان عرصۀ نمایش این ایده را پذیرفتند. متولیان دولتی نمایش نیز برای خروج از بحران کمبود سالن‌های نمایش، نیم­نگاهی به بخش خصوصی انداختند. اکنون با گذشت نزدیک به دو دهه از آن زمان، بیش از 20 تماشاخانۀ خصوصی در کنار تماشاخانه­های دولتی در تهران فعالیت می­کنند. حال وقت پرسیدن این پرسش است که آیا این برنامه توانست گرهی از کار فروبستۀ نمایش ایران بگشاید؟ دولت و بخش خصوصی در تئاتر چه نسبتی با یکدیگر برقرار کرده­اند؟ فعالان و «ذی‌نفعان» میدان نمایش، این تجربه را چگونه ارزیابی می­کنند؟ و اینکه مرور تجربۀ تئاتر خصوصی چه چیزی دربارۀ «اقتصاد فرهنگ» در ایران به ما می‌گوید؟ این پژوهش درصدد بوده است که این پرسش­ها را بر پایۀ بازخوانی دیدگاه‌ها و ارزیابی‌های «اهالی تئاتر» پاسخ گوید؛ اما فهم «فعالیت بخش خصوصی در تئاتر» به­عنوان مقوله­ای از اقتصاد هنر، مستلزم درک مناسبات کلی­تر اجتماعی ـ اقتصادی است. بدین سبب مقاله کوشیده است «تئاتر خصوصی در ایران» را در پس‌زمینۀ تحولات اقتصادی ـ اجتماعیِ دو دهۀ اخیر ایران تحلیل کند. این پژوهش نشان می­دهد که چگونه روند مسئله­آمیز اقتصادی ـ اجتماعی دو دهۀ اخیر ایران در «میدان نمایش» بازتاب یافته است. یکی از پیامدهای این روند، تأسیس «تماشاخانۀ خصوصی» به­جای «تئاتر خصوصی» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Issues and Limitations of Private Theater in Iran from the Perspective of the Actors

نویسندگان [English]

  • Muhammad Roozkhkkjsh 1
  • Fereshteh Razeghi 2
1
2 Fine arts university of Tehran
چکیده [English]

This study is a mediatorof a case study of the private theater which seeks to explore some of the major socio-economic fields of art economics in Iran. Recently, there has been an increase in the number of people joining the theater community through academic or other routine practices. Despite the theatrical population growth, the infrastructure has not changed much; the facilities of the showrooms are just as low. Since early 1980s, the idea of the privatization of the theater and some of the other theatrical effects of Iran, became the "hegemonic idea",. Many activists accepted this. Governmental theater custodians had a glance to the private sector, to eliminate crisis because of showrooms shortage. Now, more than 20 private theaters have been operating alongside state showrooms in Tehran. Still there are some questions: could this program open a knot of Iran's overwhelming work? How do the activists and "stakeholders" evaluate the experience of the field? The research attempts to answer questions on the basis of revising the views and evaluations of the theater activists, but understanding the "private activity of the theater" as a category of art economics requires an understanding of the more general social relations. 
The article attempts to analyze the "private theater in Iran" in the context of the socioeconomic transformation of the last two decades of Iran. It shows the reflection of the socioeconomic problem during last two decades. One consequence of this trend is to establish "private showroom" instead of "private theater".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Privatization
  • Private theatre
  • Market economy
منابع و مآخذ
 
آرچر، مایکل (1387). هنر بعد از 1960، ترجمۀ کتایون یوسفی، تهران: حرفۀ هنرمند.
اباذری، یوسف و روزخوش، محمد (1396). «چپ اسلامی و توسعۀ لیبرالی در ایران (مورد مطالعه: سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شماره 1: 52.     
اباذری یوسف و همکاران (1397). بررسی انتقادی رابطۀ اقتصاد و فرهنگ، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
استالابراس، جولیان (1394). هنر معاصر، ترجمۀ احمدرضا ارتقا، چاپ دوم، تهران: نشر ماهی.
اکبرلو، منوچهر (1388). «اقتصاد تئاتر خصوصی»، مجموعه مقالات سمینار تئاتر خصوصی در ایران، تهران: نمایش: 75-63 .
امینی، رحمت (1395). «بررسی تأثیر سالن­های خصوصی در گسترش تئاتر در شهر تهران»، ارائه­شده در سمینار تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی، سالن همایش تئاتر شهر.
انگلیس، دیوید و جان هاگسون(1396). جامعه­شناسی هنر، شیوه­های دیدن، ترجمۀ محمد جمالی، نشر نی.
اوکونولا افولابی، تایوو(1395). «مدیریت و سرمایه­گذاری تئاتر مستقل: الگوهای نمونه در نیجریه»، ارائه­شده در سمینار تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی، سالن همایش تئاتر شهر.
بکولا، ساندرو(1387). هنر مدرنیسم، ترجمۀ احمدرضا ارتقا و دیگران، تهران: فرهنگ معاصر.
تریسبی، دیوید(1395). اقتصاد و فرهنگ، ترجمۀ کاظم فرهادی، تهران: نشر نی.
خبری، محمدعلی(1388). «ارزیابی هنرمندان از ضرورت‌ها، زمینه­ها و پیامدهای تئاتر خصوصی»، مجموعه مقالات سمینار تئاتر خصوصی در ایران، تهران: نمایش: 169-103.
ختاگوری، لوون(1395). «تئاتر از شاعر- قهرمان تا مدیر- تهیه­کننده»، ارائه­شده در در سمینار تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی، سالن همایش تئاتر شهر. 
دلخواه، مسعود(1388). «جایگاه و نقش مردم، هنرمندان و دولت در شکل­گیری و توسعۀ تئاتر خصوصی»، مجموعه مقالات سمینار تئاتر خصوصی در ایران، تهران: نمایش: 145-125.
راموس آیالا، برنیس (1395). «الگوهای درون‌سازمانی برای گروه­های مستقل»، ارائه­شده در سمینار تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی، سالن همایش تئاتر شهر.
غنی­نژاد، موسی (1395). اقتصاد و دولت در ایران، پژوهشی دربارۀ ریشه­ها و علل تداوم اقتصاد دولتی در ایران، تهران: دنیای اقتصاد.
کوپال، عطا­الله(1395). «بررسی کیفیت تعامل با توسعۀ تئاترهای خصوصی»، ارائه­شده در سمینار تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی، سالن همایش تئاتر شهر.
گرویس، بوریس(1396). قدرت هنر، ترجمۀ اشکان صالحی، تهران: اختران.
قادری، بهزاد(1388). «تئاتر و نمایش خصوصی: برداشتهای متفاوت از فرهنگ خصوصی­سازی و خصوصی­سازی فرهنگ»، مهردادرایانی­مخصوص (ویراستار)، مجموعه مقالات سمینار تئاتر خصوصی در ایران، تهران: نمایش: 37-25 .
قهرمانی، محمدباقر(1388). در مسیر تئاتر خصوصی، مجموعه مقالات سمینار تئاتر خصوصی در ایران، تهران: نمایش: 197-183.
مختاباد، مصطفی(1388). مدل اقتصاد فرهنگی در مناسبات خصوصی­سازی هنر تئاتر ایران، مجموعه مقالات سمینار تئاتر خصوصی در ایران، تهران: نمایش:  55-47.
واسادز، مارینا(1395). بررسی تطبیقی تئاتر دولتی و مستقل در گرجستان، ارائه­شده در سمینار تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی، سالن همایش تئاتر شهر.
هاروی، دیوید(1395). تاریخ مختصرنئولیبرالیسم، ترجمۀ محمود عبدالله­زاده، چاپ دوم، تهران: نشر دات.
 
Bourdieu, Pierre and Loic Wacquant(1992).An Invitation to Reflexive Sociology, Chicago:University of Chicago Press.
Braun,V and Clarke, V(2006) Using thematic analysis in Psychology, Qualitative Research in Psychology 2006; 3: 77_/101.
Ekelund, R. B., Jr., John D. Jackson, and Robert D. Tollison. (2017),The Economics of American Art, New York: Oxford University Press.
Heilbrun, James, and Charles M. Gray. (2004). The Economics of Art and Culture, 2nded. Cambridge: Cambridge University Press.
Mills, A. J. et al(eds)(2010) Encyclopedia of case study research, London: SagePublications.
Schirato,T(2005) Understanding Sports Culture, London: SAGE Publications.
Zorloni,A(2013) The Economics ofContemporary Art, Berlin: Springer.