بررسی شاخص‌های عفاف در زنان چادری سریال‌های تلویزیونی ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی (ره)(نویسنده مسئول)

2 دانشیار دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی (ره)

3 دانشجوی دکتری ارتباطات دانشکدۀ ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی (ره)

چکیده

عفاف و حجاب از آموزه‌ها و دستورات دینی‌اند که آشنایی افراد با معیارها، الگوها و احکام مرتبط با آنها در فرایند جامعه‌پذیری دینی آنان صورت می‌پذیرد. در این فرایند، فرد با محتوا و معنای این آموزه‌ها آشنا می‌شود و آنها را در موقعیت‌ها و تعاملات زندگی روزمرّۀ خود بکار می‌گیرد. چادر به‌عنوان حجاب برتر مورد نظر دین مبین اسلام، یک پدیدۀ فرهنگی در حوزۀ پوشش زنان است که در طول سالها در سیمای جمهوری اسلامی ایران به نمایش درآمده است. انتخاب این پوشش به‌طور‌معمول نشانه‌ای از تعهد و تقید فرد به موازین شرعی ازجمله در مراودات اجتماعی است. بنابراین، از زنان چادری به عنوان حاملان حجاب برتر بیش از دیگران انتظار می‌‌رود چارچوب‌های عرفی و شرعی پوشش و رفتار را در مواجهه با نامحرم رعایت کنند. این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش است که شاخص‌های عفاف چگونه در زنان چادری سریال‌های تلویزیونی ایرانی بازنمایی شده است. به این منظور شاخص‌های مذکور، پس از استخراج از احکام اسلامی، با استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی، در شخصیت‌های چادری 40 سریال از پربیننده‌ترین سریال‌‌های پخش‌شده از تلویزیون ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی تحلیل شده‌اند. براین‌اساس، 107 شخصیت چادری این سریال‌ها، به صورت تمام‌شماری انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات، از نرم‌افزار spss و آمار توصیفی و استنباطی (آزمون کای اسکور) استفاده شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آنند که در سالهای پس از انقلاب اسلامی، زنان چادری نمایش‌داده‌شده در سریال‌های تلویزیونی، به‌رغم انتخاب حجاب برتر به عنوان پوشش بیرونی که خود معرّف سطحی از تعهد و تقید به مبانی دینی و اصول شرعی است، معیارهای عفاف اسلامی را در تعامل با افراد نامحرم رعایت نکرده‌اند و نحوۀ ارتباط، نگاه وگفت‌وگوی آنان با نامحرم و نیز زینت، مو و اندام آشکار آنها در برابر نامحرم، تفاوت معناداری با دارندگان سایر پوشش‌ها ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on Chastity Indices of Chadori Women in IRIB TV Series

نویسندگان [English]

  • mahdokht brojerdi alavi 1
  • mohammad taghi karami ghahi 2
  • mohammad shakerinejad 3
1 faculty member of communication department of ATU
2 Women's Studies ,Faculty of Social Sciences ,Allameh Tabataba'i University,Tehran,Iran
3 phd candidate of communication in ATU
چکیده [English]

Chastity and veil are Religious orders that acquaintance of individuals with their criteria and patterns of them take place in process of their religious socialization. In this process, people understand the content and meaning of these doctrines and use them in the situations and interactions of their everyday lives. Chador as the preferred hijab in Islam is a cultural phenomenon in the field of women's clothing that has been shown over the years in IRIB. Choosing this cover, including in social relationships is usually a sign of a person's commitment to religious principles. This research seeks to answer this question that how chastity indicators have been represented in Chadori women of TV series's, in the years after the Islamic Revolution? In this regard, at first these indicators derived from Islamic law and then analyzed in all Chadori women in 40 most viewed Iranian TV series. Accordingly, a total of 107 Chadori characters from these series have been selected and studied. . SPSS software and descriptive and inferential statistics (Chi-square test) were used to analyze the data. Findings of the research indicate that in the years after the Islamic Revolution, Chadori women, despite choosing the superior hijab, have not followed the criteria of Islamic chastity in their interaction with men. The way they communicate, look and talk with men, also their obvious adornment, hair and body in facing men, have no significant difference with the women who have another kind of covers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chastity
  • Veil
  • Chadori women
  • TV series
  • IRIB
اتکینسون، ریتال(1377). زمینۀ روان‌شناسی، ترجمۀ محمدتقی براهنی و دیگران، تهران: رشد.
ارونسون، الیوت(1370). روان‌شناسی اجتماعی، ترجمۀ حسین شکرکن، تهران: رشد.
اصولی، احسان و محمدحسن بنی‌هاشمی‌خمینی(1387). توضیح‌المسائل مراجع، مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید (حضرات آیات امام‌خمینی، بهجت، سیستانی، نوری‌همدانی، خامنه‌ای، مکارم‌شیرازی،صافی‌گلپایگانی، سبحانی، موسوی‌تبریزی، وحید‌خراسانی، جوادی‌آملی، فاضل‌لنکرانی، علوی‌گلپایگانی)، قم: انتشارات صبرا.
اطیابی، سیده‌فریبا(1387). «الگوپذیری و نقش آن در اجتماعی‌شدن فرزندان»، ماهنامۀ آموزشی و تربیتی پیوند، شمارۀ 348: 25-7.
پیشوایی، فریده و مریم رضایی(1386). حجاب و عفاف در سیما، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما.
حرّ عاملی، محمّدبن حسن(1414). وسائل‌الشّیعه، قم: مؤسّسة آل‌البیت.
حیدری، سیدعبدالکریم و زهرا محمدی(1390). «ضرورت وجود الگو برای زنان مسلمان»، فصلنامۀ طهورا، شمارۀ 8: 15-42.
ذوالفقاری، حسین(1385). «موانع و مشکلات ناجا در کنترل بدحجابی»، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، سال اول، شماره 1:  92-69
راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد(1412). مفردات الفاظ‌القرآن، بیروت: دارالقم.
روشه، گی(1367). کنش اجتماعی، ترجمۀ هما زنجانی‌زاده، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
سازمان ملی جوانان(1381). وضعیت و نگرش و مسائل جوانان ایران، تهران: روناس.
سیاستهای اجرایی افق رسانه(1385). سیاست‌ها و ضوابط تولید، تأمین و پخش، تهران: مرکز طرح و برنامه‌ریزی صداوسیما.
صنایع، محمد(1385). «عفاف»، مجلۀ راه رشد، شمارۀ 87، تهران: ستاد امر به معروف و نهی از منکر.
طباطبایی، محمدحسین(1366). المیزان فی تفسیرالقرآن، ترجمۀ سیدمحمدباقر موسوی‌همدانی، قم: انتشارات محمدی.
عمید، حسن(1362). فرهنگ فارسی عمید، چاپ هجدهم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کوئن، بروس(1384). درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر توتیا.
گالاگر، مارگاریت(۱۳۸۰). زن و صنایع فرهنگی، مانعی بر سر راه آیندۀ فرهنگ، ترجمۀ مهرداد وحدتی، تهران: نگاه معاصر.
فراهیدی، خلیل‌ابن‌احمد(1409). کتاب‌العین، قم: انتشارات دارالهجره.
ماهینی، انسیه و عبدالحسین خسروپناه(1388). «راهکارهای ترویج پوشش اسلامی در بین دختران دانشجو»، فصلنامۀ معرفت در دانشگاه اسلامی، شمارۀ 3: 81–53.
محمّدى‌اشتهاردى، محمّد(1375). حجاب، بیانگر شخصیت زن، قم: انتشارات ناصر.
مکارم شیرازی، ناصر(1376). پژوهش توضیح المسایل، چاپ اول: قم: انتشارات قدس.
مطهری، مرتضی(1396). مسئله حجاب، تهران: انتشارات صدرا.
مظفری، افسانه(۱۳۹۴). «نقش رسانه‌های جمعی در توسعۀ پایدار با رویکرد توانمندسازی زنان»، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، شمارۀ3: ۱۳۷ – ۱۲۳.
مهدی‌زاده، سیدمحمد(1389). نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاههای انتقادی، تهران: همشهری.
نجم‌عراقی، منیژه(1376). زن و سینما؛ سلسله پژوهش‌های نظری دربارۀ مسائل زنان، تهران: روشنگران.
نیلچی زاده، فروغ(1385). «رویکردى قرآنى به گونه‌ها و مدلهاى برتر و نازل حجاب»، دوفصلنامه بانوان شیعه. شماره 10: 102-37.
ون زونن، لیزبت(1383). «رویکردهای فمینیستی به رسانه‌ها»، ترجمۀ محمدرضا حسن‌زاده و حسن رئیس‌زاده، فصلنامۀ رسانه، شماره 1: 196-155.
هارجی، اون(1390). مهارت‌های اجتماعی در ارتباطات میان‌فردی، ترجمۀ خشایار بیگی؛ تهران: رشد.
هاشمی فشارکی، سیداحمد(1387). بررسی جامعه‌شناختی بدحجابی در ایران، در «نظام اسلامی و مسئله حجاب (مجموعه مقالات و گفتگوها)» به کوشش سید جعفر حق شناس. 119 -180 قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان
Comstock. J.(1987). “A defense of the family farm”. New York : free press.
Derayeh, M.(2010). “Depiction of woman in Iranian cinema, 1970s to Present”. Women’s Studies International Forum 33:151-158.
Gerbner, george, Larry Gross, Michael Morgan, and Nancy Signorielli. (1991). Living with television: The dynamics of the cultivation process. In John Bryant and David Zillman (Eds.),
Rosengaren, K.E (1992). The structural invariance of change: Comparative studies of media use (some results from Sweden research program)”. In J. G. Blumer,J. M. McLeod, & K.E. Rosengren (Eds.), Comparatively speaking: Communication and culture across space and time, (pp. 140-178). Newbury Park, CA: Sage.
Ruby, T.F.(2006). “Listening to the voices of hijab. women’s Studies International Forum 29(2006)54-66.